Naar een nieuw wettelijk kader voor samenwonenden

[solsken]

Hieronder een opiniestukje rond een nieuw wettelijk kader voor samenwonenden en een meer rechtvaardige fiscaliteit. Graag julie reacties.


In het najaar van 2005 kwam de Zweedse partij “Feministiskt Initiativ” met het voorstel om de huwelijkswetgeving en de wetgeving rond het geregistreerd partnerschap te vervangen door een nieuwe samenlevingswetgeving. Dit vanuit de visie dat de wetgeving juridische bescherming moet bieden aan samenwonenden en dit onafhankelijk van persoonlijke keuzes op het vlak van liefde en seksualiteit. (1) Ook de woordvoerder van het Zweedse verbond van advocaten Stefan Lindskog vindt dat de juridische regeling van eigendomsverhoudingen tussen samenwonenden los zou moeten staan van geslacht en seksualiteit. (2)


In onze huidige moderne samenleving worden we naast de klassieke kerngezinnen meer en meer geconfronteerd met een veelvoud aan andere samenlevingsvormen, denken we maar aan mikadogezinnen met stiefouders, eenoudergezinnen, holebi-gezinnen met of zonder kinderen, … (3)
Helaas schiet de huidige bestaande wetgeving meer en meer tekort ten opzichte van al deze samenlevingsvormen.


Uit de overtuiging dat elke duurzame samenlevingsvorm recht heeft op een minimale rechtsbescherming pleit ik ervoor om de bestaande regeling rond wettelijk samenwonen uit te breiden, zowel qua inhoud als qua toetredingsvoorwaarden. Het huidige statuut van wettelijk samenwonen biedt op dit ogenblik in vergelijking met het huwelijk slechts een beperkte rechtsbescherming en legt vooral wederzijdse plichten op. Mogelijks is dit een van de redenen dat dit statuut niet echt populair is en de meeste ongehuwd samenwonenden kiezen voor feitelijk samenwonen.
Ik stel dan ook voor om het statuut van wettelijk samenwonen uit te breiden met een intestaaterfrecht zodat in geval van overlijden van een van de betrokkenen de langstlevende minimaal kan beschikken over het vruchtgebruik van de gemeenschappelijke woning en inboedel en dit ongeacht de rechten van eventuele reservataire erfgenamen. In die zin zijn de recente wetsvoorstellen tot het afschaffen van de wettelijke reserve voor ouders en grootouders alleen maar toe te juichen. Verdere rechten en plichten zoals een onderhoudsplicht zou ik niet meteen voorzien, zij die bijkomende rechten en plichten wensen kunnen dit nog altijd regelen via een (notarieel) samenlevingscontract.


Verder vind ik dat het statuut van wettelijk samenwonen voor iedereen moet toegankelijk zijn, ook voor samenlevingsvormen van meer dan twee personen en dit onafhankelijk van de eventuele burgerlijke staat van de betrokkenen. Ik denk hier bijvoorbeeld aan alleenstaande ouders met meerdere inwonende volwassen kinderen, een echtpaar met een inwonende ouder, familielid of derde, meerrelaties, ... In wezen is de huidige regeling rond wettelijke samenwoning een puur juridische verbintenis die de wederzijdse rechten en plichten van de betrokkenen regelt met betrekking tot het voeren van een gemeenschappelijke huishouding. Daarmee staat wettelijk samenwonen in tegenstelling tot het huwelijk niet in verband met nakomelingschap, afstamming en seksualiteit. Vanuit dit perspectief is het dan ook absurd om wettelijk samenwonen te beperken tot maximaal twee personen. Tot deze conlusie komt trouwens ook prof. Frederik Swennen in zijn inaugurele rede rond het huwelijk en familierecht. (4)


De politieke partij Spirit pleit op hun congres 'Familiale omstandigheden' voor meer rechtsbescherming van feitelijk samenwonenden en dit afhankelijk van de duurzaamheid van het samenlevingsverband. Ik ben hier minder voor te vinden omdat enerzijds mensen de vrijheid moeten kunnen genieten om geen engagementen t.o.v. anderen aan te gaan en anderzijds omdat deze benadering rechtsonzekerheid creeert. Zo is het in de praktijk niet eenvoudig om uit te maken of een feitelijk samenlevingsverband al dan niet duurzaam is. Indien men de duurzaamheid van het samenlevingsverband gaat toetsen aan vooraf bepaalde criteria, moet men erop bedacht zijn dat men uiteindelijk geen omgekeerde situatie bekomt waarin feitelijk samenwonenden aan veel strengere voorwaarden moeten voldoen dan bijvoorbeeld gehuwden om uiteindelijk veel beperktere rechten te bekomen. Het wetsvoorstel rond de invoering van een intestaaterfrecht, ook voor feitelijk samenwonenden van de heer Geert Bourgeois (5) is hier een duidelijk voorbeeld van. Feitelijk samenwonenden moeten volgens dit voorstel ofwel gezamenlijke kinderen hebben ofwel elk medeeigenaar van de gezinswoning zijn, willen zij in aanmerking komen. Het huwelijk daarentegen omvat echter nog steeds niet de plicht medeeigenaar te zijn van de gezinswoning of de plicht tot het verwekken van gezamenlijke kinderen... Toch staat daar een veel ruimer erfrecht tegenover... In Nederland houdt het huwelijk zelfs geen plicht tot samenwonen meer in !


Toch verdienen feitelijk samenwonenden die een duurzaam samenlevingsverband aangaan, een situatie die steeds zal blijven bestaan, bescherming in die zin dat ik ervoor pleit een feitelijke samenwoning na een termijn van drie jaar automatisch om te zetten naar een statuut van wettelijk samenwonen, behoudens eenvoudig verzet van de betrokkenen, een soort 'opt-out'-regeling dus. Dit om te voorkomen dat mensen, die bij gebrek aan informatie of inzicht niet kiezen voor het statuut van wettelijk samenwonen, daardoor ongewild uit de boot vallen bij het overlijden van een partner of bij het stuklopen van de relatie.


In wezen zou het huwelijk, zoals het nu bestaat gewoon afgeschaft kunnen worden omdat de inhoud ervan niet maatschappelijk relevant meer is. Een aantal huwelijksplichten zijn eerder symbolisch van aard en zijn in de praktijk juridisch niet afdwingbaar zoals bijvoorbeeld de plicht trouw te zijn of de plicht samen te wonen. In het kader van een duurzaam ontwrichte relatie is dit laatste zelfs in strijd met de universele verklaring van de rechten van de mens.
Toch pleit ik hier niet meteen voor omdat de samenleving hier nog niet klaar voor is, de reacties van de bevolking in Zweden op het voorstel van Feministiskt Iniativ spreken voor zich. Toch moet op lange termijn de mogelijkheid ernstig overwogen worden. Ik ben ook geen voorstander om, zoals prof. Frederik Swennen voorstelt, een nieuwe samenlevingsovereenkomst die door meer dan twee personen kan afgesloten worden, huwelijk te noemen, enerzijds omdat dit problemen gaat geven met de internationale erkenning en anderzijds om eindeloze discussies pro en contra polygamie te vermijden.


Naast een nieuw wettelijk kader ter bescherming van alle samenlevingsvormen, moet er ook dringend werk gemaakt worden van een meer t.o.v. samenlevingsvormen neutrale en meer geindividualiseerde sociale zekerheid en fiscaliteit.
Zo pleit ik ervoor om bijvoorbeeld voor wat betreft schenkings- en successierechten een enkel tarief in te voeren onafhankelijk van de relatie tussen de betrokkenen. Alleen wat betreft de gezinswoning zou ik nog een uitzondering voorzien, zodat hierop bij het overlijden van een partner geen successierechten moeten worden op betaald. Het is een feit dat de huidige tarieven van de successierechten en schenkingsrechten voor onroerende goederen soms buitensporig hoog liggen met tarieven tot 65% in Vlaanderen en zelfs tot 80% in Wallonie. Oorspronkelijk bedroeg het hoogste tarief tussen vreemden in Wallonie zelfs 90%, maar dit is nog niet zolang geleden gereduceerd tot 80% wegens in strijd met de grondwet.
Het spreekt voor zich dat dergelijke belastingtarieven uitermate onrechtvaardig overkomen en in wezen eerder het karakter hebben van een verbeurdverklaring dan van een belastingheffing.
Bovendien zetten absurd hoge belastingtarieven aan tot meer belastingontduiking. De praktijk heeft trouwens aangetoond dat aanvaardbare belastingstarieven meer inkomsten voor de staat opleveren dan extreem hoge tarieven.


Tot slot moeten we meer en meer evolueren naar een samenleving met ook meer aandacht voor alleenstaanden. Zij worden op tal van domeinen nog steeds gediscrimineerd t.o.v. samenwonenden en gehuwden, bijvoorbeeld op het vlak van het bekomen van een sociale woning, op het vlak van bezoldiging, voor wat betreft tarieven van sommige verzekeringen, fiscaal en noem maar op ... Cijfers tonen aan dat het aantal alleenstaanden de komende jaren alleen maar zal toenemen. Toch wordt er tegen deze discriminaties maar weinig ondernomen, omdat het beleid en de beleidsmakers nog steeds uitgaan van het klassieke gezin als basis van de samenleving. Het feit dat men vorig jaar bij de elektronische belastingaangifte Tax on Web in eerste instantie was vergeten rekening te houden met alleenstaanden spreekt boekdelen. In ons buurland Nederland is de situatie zo dramatisch geworden dat er zelfs overwogen wordt een politieke partij op te richten ter verdediging van de rechten van alleenstaanden. (6)



(1) http://www.feministisktinitiativ.se/...evnadsbalk.pdf


(2) http://www.dn.se/DNet/jsp/polopoly.j...usRenderType=2
Op dit ogenblik erkent Zweden het homohuwelijk nog niet, er bestaat wel een geregistreerd partnerschap in Zweden.


(3) http://s1.lodgon.com/spirit1/faces/w...x.jsp?group=fo
Congres familiale omstandigheden vanuit de partij Spirit


(4) http://www.ua.ac.be/download.aspx?c=frederik.swennen&n=20252&ct=014702 &e=30818


(5) http://www.n-va.be/programma/standpu...ail.asp?ID=108


(6) http://www.cisasite.nl

[driewerf]

Er bestaat in Belgie al een wettelijke regeling om met meer dan 2 samen te wonen. Met name kloosters maken hier gebruik van.

[Bob]

Oorspronkelijk geplaatst door driewerf

Er bestaat in Belgie al een wettelijke regeling om met meer dan 2 samen te wonen. Met name kloosters maken hier gebruik van.

Dacht van niet. Om successierechten te optimaliseren kunnen kloosters wel gebruik maken van bvb het systeem van tontine. Maar dit is dan eerder een toepassing van een wettelijke mogelijkheid, dan een wettelijke regeling voor "groepssamenwonenden".