De rol van de intelligentsia?

Den Duisteren Duikboot · 8 september 2006, 16:56

(Excuses voor de lange inleiding. Ik wil gewoon even de context schetsen waarin deze vraag in mij opborrelde.)

Onder de 'intelligentsia' begreep de Duits-Deense socioloog Theodor Geiger de 'creatieve voorhoede', d.w.z. de scheppende kunstenaars en pionierende wetenschappers. Aan zijn eigen deelwetenschap, de sociale wetenschappen, kende hij een bijzondere functie toe: sociaal-wetenschappers moesten de maatschappij- en machtskritische functie in de samenleving vervullen, echter zonder zelf alternatieven aan te reiken in de gedaante van een nieuwe machtsgeile ideologie.

Mijns inziens was Geiger iets te gul voor zichzelf: de maatschappij- en machtskritische functie is het terrein van iedere kritische denker die naar waarheid zoekt en valse voorstellingen op de korrel neemt. Toch blijft dit grotendeels het domein van een intellectuele elite die er een volle dagtaak aan heeft, door onderzoek en kennis met zijn neus tot in de details op de feiten zit en op voorwaarde dat hij zich op afstand houdt van iedere politieke recuperatie, elke politiek manoeuvre, elk politiek belang.

Geiger gaat wat dat laatste betreft vrij ver. Hij staat wantrouwend t.a.v. die intellectuelen die zich aan de kant van de marxisten schaarden tegen het oprukkende nationaal-socialisme van zijn tijd. De taak van de intellectuelen is het volk te informeren of eventueel te adviseren hoe een doel het efficiëntst of het goedkoopst kan gerealiseerd worden. Als mens kan de intellectueel zich natuurlijk aan deze taak onttrekken indien het doel hem onwenselijk lijkt, als wetenschapper behoort hij echter als geen ander nieuwsgierig te zijn naar het 'hoe' en mag hij geen taboe uit de weg gaan.

Welke rol spelen de intelligentsia (ik laat de muzische even buiten beschouwing) vandaag in onze samenleving? Twee zaken vallen me op en wil ik hier aankaarten. Ten eerste valt me op dat de intelligentsia nog maar op weinig vertrouwen en bijval kan rekenen bij de grote massa. Ten tweede valt me op (al dan niet als oorzaak of gevolg van het eerste) dat de communicatie tussen deze intelligentsia en het 'gewone volk' ofwel onbestaande is, ofwel gefilterd wordt door go-betweens (de media, politieke partijen, belangengroepen).

Het eerste punt, de respectloze, betweterige houding t.a.v. de intelligentsia komt m.i. enerzijds voort uit een verkeerd begrepen egalitarisme en emancipatie, anderzijds - en daaruitvolgend - uit een onwil om de waarheid te kennen, m.n. wanneer de overtuigingen van de gewone man, wanneer zij tegen deze waarheid worden gehouden, ongunstig worden belicht. De gewone mens voelt zich terecht bevrijd van het juk van een onderdrukkende, onrechtmatige elite, maar kan in zijn enthousiasme ook de rechtmatige elite niet meer erkennen en appreciëren. Zowel in de kunst als in de wetenschap moet het 'hogere' eraan geloven en is het 'lagere' de norm van alle dingen. In plaats van culturele vooruitgang (cultuur als het product van ontwikkeling) werpt de massa de cultuur van zich af, of negeert ze, en keert terug naar een stadium van primitivisme en plat eigenbelang. De waarheid is 'verdacht' wanneer ze ingaat tegen de intuïtie van de gewone man. Zo zijn vele Vlamingen intuïtief gekant tegen islamonderwijs, ofschoon rapporten van de Nederlandse Onderwijsinspectie optekenen dat dit onderwijs positief geëvalueerd moet worden en niet het doembeeld oproept van nog meer gebrek aan integratie (http://194.13.31.214 - PDF).

Het tweede punt moet de intelligentsia zelf worden aangewreven. Vraag aan de gemiddelde Vlamingen vijf namen te noemen van professoren en academici uit verschillende disciplines, en het gros blijft - in het beste geval dan nog - steken op 'Rik Torfs' of 'Etienne Vermeersch'. Dat gebrek aan contact wekt bij de massa de indruk dat de intelligentsia vervreemd is van het volk, maar evengoed is het volk vervreemd van de intellectuele cultuur. Dat is op zich niet onbegrijpelijk: met name in de natuurwetenschappen is zoveel voorkennis vereist om te begrijpen waarover het gaat, dat men van de massa ook niet kan verwachten dat zij begrip heeft van het werk van de natuurwetenschappers. Net zomin als men van deze wetenschappers kan verwachten dat zij de complexiteit van hun studie-object en bevindingen toegankelijk kunnen maken voor een groot publiek zonder aan juistheid in te boeten of zonder het gevaar te lopen volkomen verkeerd geïnterpreteerd te worden. De communicatie tussen de intelligentsia en het volk verloopt dan ook meestal via de politiek, die in functie van haar ideologie selectief en 'hineininterpretierend' wetenschappelijke bevindingen oppikt of misbruikt, of via de media, die de uitgekiende theorieën vermalen tot een hapklare brok die in niets nog lijkt op het origineel.

Mijn vraag is dan ook of deze intelligentsia nauwer betrokken moet zijn in het publieke debat, m.n. als het aankomt op haar informerende, maatschappij- en machtskritische functie en op het uitdokteren van oplossingen voor door het publiek aangekaarte problemen, en op welke wijze zij dat zou kunnen doen. Laten we de oplossingen over aan de intuïtie van de massa of aan de inzichten van een elite van denkers? Heeft deze elite nog vat op de gewone man? Zelf ben ik hier uitermate pessimistisch over gestemd aangezien deze kritische elite vanwege zijn functie ook kritisch moét zijn voor de gewone man en deze dit - zelfgenoegzaam als hij is geworden nu hij zich kan verschuilen achter de democratie als veruiterlijking van de 'wil van het volk' - niet meer over zijn kant laat gaan.

Duvel · 9 september 2006, 12:04

nee, van die zogenaamde elite is nog niks goed voortgekomen

Voodoo Child · 9 september 2006, 14:34

Volgens mij communiceren de intelligentsia wel met het volk, denk maar aan tijdschriften zoals eos of scientific american. Ook op de radio en tv wijdt men vaak een programma aan een wetenschappelijke ontdekking of het resultaat van een universitair onderzoek. Maar jan-met-de-pet is niet geboeid door deze onderwerpen als er op een ander kanaal iets is wat hem meer aanspreekt.
De onbekendheid van intelligentsia is een logisch gevolg van de beperkte bevolkingslaag die zich door deze onderwerpen voelt aangesproken. Ook het medialandschap en de vedettencultus waarin we leven zijn elementen die zich tegen de bekendheid van intelligentsia keren. Men kan van de kleindochter van een hotelmagnaat een internationale bekendheid maken zonder dat ze ook maar iets gepresteerd heeft. Terwijl een wetenschapper die een paar theoriëen over zwarte gaten etc heeft geschreven in een bijna vegetabele toestand voor het grote publiek onbekend is.

Moeten de intelligentsia nu meer betrokken worden bij het publieke debat ?
Ja, als een adviserend hulpmiddel dat politiek ongekleurd is.

praha · 9 september 2006, 22:36

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door Duvel

nee, van die zogenaamde elite is nog niks goed voortgekomen

lees alinea 5 commentaar bij eerste puntje, je weet wel daar waar je plots dat vieze woordje zag staan, misschien eens aandachtig terug

Den Duisteren Duikboot · 10 september 2006, 11:03

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door Duvel

nee, van die zogenaamde elite is nog niks goed voortgekomen

Verklaar u nader.

8 september 2006, 16:56	#1
Den Duisteren Duikboot Perm. Vertegenwoordiger VN Geregistreerd: 10 januari 2003 Berichten: 13.400	De rol van de intelligentsia? (Excuses voor de lange inleiding. Ik wil gewoon even de context schetsen waarin deze vraag in mij opborrelde.) Onder de 'intelligentsia' begreep de Duits-Deense socioloog Theodor Geiger de 'creatieve voorhoede', d.w.z. de scheppende kunstenaars en pionierende wetenschappers. Aan zijn eigen deelwetenschap, de sociale wetenschappen, kende hij een bijzondere functie toe: sociaal-wetenschappers moesten de maatschappij- en machtskritische functie in de samenleving vervullen, echter zonder zelf alternatieven aan te reiken in de gedaante van een nieuwe machtsgeile ideologie. Mijns inziens was Geiger iets te gul voor zichzelf: de maatschappij- en machtskritische functie is het terrein van iedere kritische denker die naar waarheid zoekt en valse voorstellingen op de korrel neemt. Toch blijft dit grotendeels het domein van een intellectuele elite die er een volle dagtaak aan heeft, door onderzoek en kennis met zijn neus tot in de details op de feiten zit en op voorwaarde dat hij zich op afstand houdt van iedere politieke recuperatie, elke politiek manoeuvre, elk politiek belang. Geiger gaat wat dat laatste betreft vrij ver. Hij staat wantrouwend t.a.v. die intellectuelen die zich aan de kant van de marxisten schaarden tegen het oprukkende nationaal-socialisme van zijn tijd. De taak van de intellectuelen is het volk te informeren of eventueel te adviseren hoe een doel het efficiëntst of het goedkoopst kan gerealiseerd worden. Als mens kan de intellectueel zich natuurlijk aan deze taak onttrekken indien het doel hem onwenselijk lijkt, als wetenschapper behoort hij echter als geen ander nieuwsgierig te zijn naar het 'hoe' en mag hij geen taboe uit de weg gaan. Welke rol spelen de intelligentsia (ik laat de muzische even buiten beschouwing) vandaag in onze samenleving? Twee zaken vallen me op en wil ik hier aankaarten. Ten eerste valt me op dat de intelligentsia nog maar op weinig vertrouwen en bijval kan rekenen bij de grote massa. Ten tweede valt me op (al dan niet als oorzaak of gevolg van het eerste) dat de communicatie tussen deze intelligentsia en het 'gewone volk' ofwel onbestaande is, ofwel gefilterd wordt door go-betweens (de media, politieke partijen, belangengroepen). Het eerste punt, de respectloze, betweterige houding t.a.v. de intelligentsia komt m.i. enerzijds voort uit een verkeerd begrepen egalitarisme en emancipatie, anderzijds - en daaruitvolgend - uit een onwil om de waarheid te kennen, m.n. wanneer de overtuigingen van de gewone man, wanneer zij tegen deze waarheid worden gehouden, ongunstig worden belicht. De gewone mens voelt zich terecht bevrijd van het juk van een onderdrukkende, onrechtmatige elite, maar kan in zijn enthousiasme ook de rechtmatige elite niet meer erkennen en appreciëren. Zowel in de kunst als in de wetenschap moet het 'hogere' eraan geloven en is het 'lagere' de norm van alle dingen. In plaats van culturele vooruitgang (cultuur als het product van ontwikkeling) werpt de massa de cultuur van zich af, of negeert ze, en keert terug naar een stadium van primitivisme en plat eigenbelang. De waarheid is 'verdacht' wanneer ze ingaat tegen de intuïtie van de gewone man. Zo zijn vele Vlamingen intuïtief gekant tegen islamonderwijs, ofschoon rapporten van de Nederlandse Onderwijsinspectie optekenen dat dit onderwijs positief geëvalueerd moet worden en niet het doembeeld oproept van nog meer gebrek aan integratie (http://194.13.31.214 - PDF). Het tweede punt moet de intelligentsia zelf worden aangewreven. Vraag aan de gemiddelde Vlamingen vijf namen te noemen van professoren en academici uit verschillende disciplines, en het gros blijft - in het beste geval dan nog - steken op 'Rik Torfs' of 'Etienne Vermeersch'. Dat gebrek aan contact wekt bij de massa de indruk dat de intelligentsia vervreemd is van het volk, maar evengoed is het volk vervreemd van de intellectuele cultuur. Dat is op zich niet onbegrijpelijk: met name in de natuurwetenschappen is zoveel voorkennis vereist om te begrijpen waarover het gaat, dat men van de massa ook niet kan verwachten dat zij begrip heeft van het werk van de natuurwetenschappers. Net zomin als men van deze wetenschappers kan verwachten dat zij de complexiteit van hun studie-object en bevindingen toegankelijk kunnen maken voor een groot publiek zonder aan juistheid in te boeten of zonder het gevaar te lopen volkomen verkeerd geïnterpreteerd te worden. De communicatie tussen de intelligentsia en het volk verloopt dan ook meestal via de politiek, die in functie van haar ideologie selectief en 'hineininterpretierend' wetenschappelijke bevindingen oppikt of misbruikt, of via de media, die de uitgekiende theorieën vermalen tot een hapklare brok die in niets nog lijkt op het origineel. Mijn vraag is dan ook of deze intelligentsia nauwer betrokken moet zijn in het publieke debat, m.n. als het aankomt op haar informerende, maatschappij- en machtskritische functie en op het uitdokteren van oplossingen voor door het publiek aangekaarte problemen, en op welke wijze zij dat zou kunnen doen. Laten we de oplossingen over aan de intuïtie van de massa of aan de inzichten van een elite van denkers? Heeft deze elite nog vat op de gewone man? Zelf ben ik hier uitermate pessimistisch over gestemd aangezien deze kritische elite vanwege zijn functie ook kritisch moét zijn voor de gewone man en deze dit - zelfgenoegzaam als hij is geworden nu hij zich kan verschuilen achter de democratie als veruiterlijking van de 'wil van het volk' - niet meer over zijn kant laat gaan.

9 september 2006, 12:04	#2
Duvel Partijlid Geregistreerd: 13 juni 2003 Locatie: Antwerpen Berichten: 282	nee, van die zogenaamde elite is nog niks goed voortgekomen

9 september 2006, 14:34	#3
Voodoo Child Parlementsvoorzitter Geregistreerd: 13 december 2005 Locatie: Mechelen Berichten: 2.133	Volgens mij communiceren de intelligentsia wel met het volk, denk maar aan tijdschriften zoals eos of scientific american. Ook op de radio en tv wijdt men vaak een programma aan een wetenschappelijke ontdekking of het resultaat van een universitair onderzoek. Maar jan-met-de-pet is niet geboeid door deze onderwerpen als er op een ander kanaal iets is wat hem meer aanspreekt. De onbekendheid van intelligentsia is een logisch gevolg van de beperkte bevolkingslaag die zich door deze onderwerpen voelt aangesproken. Ook het medialandschap en de vedettencultus waarin we leven zijn elementen die zich tegen de bekendheid van intelligentsia keren. Men kan van de kleindochter van een hotelmagnaat een internationale bekendheid maken zonder dat ze ook maar iets gepresteerd heeft. Terwijl een wetenschapper die een paar theoriëen over zwarte gaten etc heeft geschreven in een bijna vegetabele toestand voor het grote publiek onbekend is. Moeten de intelligentsia nu meer betrokken worden bij het publieke debat ? Ja, als een adviserend hulpmiddel dat politiek ongekleurd is.