Over de gelijkheid van talen

[Jan van den Berghe]

Ter gelegenheid van de Europese Dag van de Talen, 26 september 2002.

Renato Corsetti, voorzitter van de Wereld Esperantobond (Universala Esperanto-Asocio) en professor linguïstiek aan de Roma-universiteit, over de economische kostprijs van het Engels voor Europa en Vlaanderen.
Over de gelijkheid van talen

Terwijl mondialisering belangrijke economische voordelen biedt aan Engelstalige landen, wordt taalgelijkheid hoe langer hoe meer een noodzaak. Vlaanderen, België en Europa maken echter nog geen aanstalten om het reële economisch verlies te berekenen omwille van de overheersing van het Engels op de meest verscheidene terreinen zoals: massacommunicatie, wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en internationale handel.

Op donderdag 20 juni heeft het Vlaams Parlement het even over taal gehad. In de commissie voor Buitenlandse Aangelegenheden waren er enkele vragen over de personeelsadvertenties waarin wordt gevraagd naar mensen met het Engels als moedertaal, "English native speakers" dus. Zelfs Vlaamse universiteiten, zoals de Vrije Universiteit Brussel, en Belgische instellingen, zoals de Nationale Bank van België, geven de voorkeur aan kandidaten met "English mother tongue". Vlaamse firma's verkiezen eveneens kandidaten die aan Engelstalige scholen en universiteiten studeerden, en bijgevolg het Engels op 'near-native' niveau beheersen, boven hen die het zelfs vrij goed spreken.

Een uurtje later bij de commissie voor Onderwijs, Vorming en Wetenschapsbeleid hadden de parlementsleden het over de onderhandelingen bij de Wereld Handels Organisatie in verband met de liberalisering van de markt voor hoger onderwijs. Zoals wij weten zijn het voornamelijk de Engelstalige landen die bij de Wereld Handels Organisatie en bij de Europese Unie opkomen voor een ver doorgedreven liberalisering van de markt van het hoger onderwijs. Dat er geen sprake zal zijn van een geliberaliseerde markt van handel in hoger onderwijs tussen Engelstalige en niet-Engelstalige landen wegens de overheersing van het Engels, blijkt uit een paar cijfers. De VS hebben in het jaar 2000 maar liefst 12,5 miljard dollar opgestreken van 540.000 buitenlandse studenten. Omgerekend betekent dat ongeveer 25 000 euro per student. Hetzelfde doet zich voor in Groot-Brittannië. Ook daar wordt 'handel gedreven' in onderwijs. In Groot-Brittannië werd door de iets meer dan 215.000 buitenlandse studenten de ronde som van 5 miljard euro binnengebracht. Jammer genoeg is er ook nog geen Belgisch en zeker geen expliciet Vlaams standpunt over deze kwesties. In juli deed de Europese Commissie "haar" voorstel inzake liberalisering van handel in hoger onderwijs.

Wegens de Europese economische "integratie" en "liberalisering" zijn vandaag miljoenen Europeanen verplicht te betalen om Engels te leren of hun kennis ervan te verbeteren. Tijdens de jaren negentig was de "British Council" erg actief in het verwerven van inkomsten uit het onderwijs van het Engels in Noord-Europese landen zoals België, Nederland, Denemarken en Zweden. In 1984 bijvoorbeeld volgden 23.000 Belgen en Luxemburgers een cursus Engels in Groot-Brittannië. Meer dan tien jaar later waren ze nog met 5.000. Landen zoals België, waar het Engels als dagelijks gebruikte tweede taal niet langer als een vreemde taal wordt beschouwd, bedreigen een van Groot-Brittannië's meest winstgevende industrieën: de zgn. 'English Language Trade".

Jaarlijks verblijven gemiddeld 700.000 studenten Engels gedurende 30 dagen in Groot-Brittannië en geven ze er ongeveer £ 1.157 uit. Het rapport van de British Council: "What You Need to Know about Marketing English Language Courses", onderstreept de financieel negatieve gevolgen van het succes van het Engels als internationale taal op de Engelse talenscholen. West-Europeanen beheersen het reeds in die mate dat ze geen basistaalcursussen meer kopen. Daarom probeert de Engelse industrie nu in West-Europa de noodzaak van een "perfecte" of "zeer goede" kennis van het Engels commercieel uit te buiten.

Hoeft het gezegd dat de VS en Groot-Brittannië nog een graantje meepikken bij voorkeur in Zuid- Europa? Volgens de Amerikaanse handelsdienst is bijvoorbeeld Italië nog een zeer winstgevende markt voor Engelstalige onderwijsproducten. "Minder dan ongeveer 10 % van de Italiaanse handelaars kent voldoende Engels om het te gebruiken in het handelsverkeer", blijkt uit een Italiaans marktonderzoek van de Amerikaanse dienst. Tengevolge van de druk om Engels te leren zijn de Italianen even bereid om geld uit te geven als de Belgen vroeger. Jaarlijks volgen meer dan 100.000 Italiaanse jongeren kortdurende cursussen Engels in Groot-Brittannië.

Evenals in andere "verengelste" landen, is ook in België de kostprijs van het Engels voelbaar op andere terreinen. Meer dan tienmaal meer Belgen studeren in Groot-Brittannië dan omgekeerd het geval is. Bovendien moeten de 7.000 Belgische studenten in de Verenigde Staten en Groot- Brittannië meestal zelf de dure "Masters" en "Bachelors" bijdragen betalen. Het economisch verlies blijkt ondermeer ook uit het feit dat de niet-Engelstalige landen van de Europese Unie vorig jaar meer dan 10 miljard euro meer uitgaven aan Engelstalige muziek, films en andere audiovisuele producten dan Australië, Nieuw-Zeeland, Canada, Engeland en de Verenigde Staten. Meer dan 75% van de TV-programma’s en de TV- en bioscoopfilms wordt geproduceerd in Engelstalige landen.

Ondanks de reële kost van het Engels voor niet-Engelstalige landen, blijft het een moeilijke zaak een gesprek over taalgelijkheid op gang te brengen. Europese politici rollen met de spierballen als zij het hebben over "de strijd voor het behoud van het Nederlands" of over "het Frans in de tegenaanval". Terzelfdertijd aanvaarden Vlaamse politici zonder verpinken dat het Zweeds, het Portugees en vaak ook het Nederlands als officiële talen gewraakt worden op cultureel, economisch, politiek en wetenschappelijk gebied. Meer dan ooit ook, is een daadwerkelijke inzet van burgers en politici voor taalkundige solidariteit broodnodig. Overal ter wereld immers heerst er concurrentie tussen zij die het Engels goed beheersen en zij die "slechts" andere "onbelangrijke" talen spreken.

Tengevolge van de wereldwijde taalóngelijkheid, verdwijnt om de twee weken één taal. Als er geen verandering komt in de taalpolitiek, zal binnen honderd jaar tot 90 % van de talen in de wereld niet meer worden gesproken. Dat het Nederlands ongelijk is aan het Engels blijkt uit het feit dat nog geen 300 van de 14 miljoen studenten in de Verenigde Staten een cursus Nederlands volgden. Geen wonder dat men op cultureel, wetenschappelijk en technisch gebied een toenemende infiltratie van het Engels in de basiswoordenschat van Europese talen constateren. De Fransen hebben het niet langer over "courriel" en "fin de semaine", maar over "email" en "weekend". De Duitse jeugd is niet meer "lässig", maar "cool" en in Vlaanderen draagt men geen modieus pak, maar een "trendy outfit" en meet men zich een nieuwe “look” aan. Dat het hier gaat over culturele overheersing en niet over "uitwisseling", blijkt uit het feit dat vandaag het Engels praktisch geen woorden meer overneemt uit andere talen, zelfs niet uit de "grote" cultuurtalen, zoals Italiaans, Spaans, Duits of Frans.

Het gebruik van Engelse woorden in het Nederlands of andere Europese talen is méér dan alleen maar een doorn in het oog van taalpuristen. Het is eveneens een betrouwbare barometer voor de graad van taalongelijkheid in de meest verscheidene sectoren. Tengevolge van de universitaire integratie, vastgelegd in het verdrag van Bologna, worden Engelstalige cursussen in ijltempo ingevoerd, vooral in Nederland en de Scandinavische landen. Om te weten hoe de situatie in Vlaamse universiteiten er binnen tien jaar zal uitzien, volstaat het om de blik naar het Noorden te richten: in Zweden is de suprematie van het Engels dermate groot dat 90 % van de postgraduele proefschriften in "Zweedstalige" universiteiten in het Engels wordt geschreven. Op het technisch vlak zullen "onbelangrijke" talen, zoals het Zweeds of het Nederlands, weldra een nieuwe aanslag vanwege de Europese Commissie moeten incasseren. Zij wil namelijk een "Voorstel voor een Europees Patent" doen goedkeuren dat Vlaamse en Zweedse firma's verplicht voor een patent in het Engels tot 3000 euro meer te betalen dan Amerikaanse of Britse firma's. En hoeveel méér zullen Vlaamse firma's moeten betalen om een kopie van het Engelstalig origineel in het Nederlands te verkrijgen?

De discriminatie door de Europese Commissie van alle andere talen dan het Engels, wat de Europese patenten betreft, is één van de zwaarste aanslagen op de Europese talen omwille van de economische ontwaarding die daarvan het gevolg is. Het hoeft dan ook niet te verwonderen dat ten gevolge van deze taalongelijkheid, bijvoorbeeld, Amerikaanse en Britse consulterende bedrijven de belangrijkste en meest winstgevende contracten met de Europese Commissie versieren. Kijk maar naar het kabinet van Europees Commissielid Pascal Lamy: hier aanvaardt men uitsluitend Engelstalige marktanalyses. Anderstalige firma's zullen dus spoedig verplicht zijn óf Engelstalige moedertaalsprekers in dienst te nemen óf Engelstalige vertaalfirma’s aan te spreken (en duur te betalen).

Totnogtoe overwegen België noch de andere EU-staten, laat staan de Europese Commissie, een andere oplossing voor het taalprobleem dan het verplicht gebruik, op de meest diverse terreinen, van de machtigste etnische taal ter wereld: het Engels. Geen enkel ministerie, noch de Europese Commissie of de diverse door de staat gefinancierde instellingen maakten een studie over het economische verlies voor niet-Engelstalige landen. Europa heeft nochtans dringend behoefte aan een andere oplossing voor de taalongelijkheid dan het steeds vroeger invoeren van het Engels in onze scholen. Europa heeft beslist nood aan een andere oplossing dan het promoten - door de Europese Commissie - van het Engels als dé taal op Europees niveau wat betreft wetenschap, handel, techniek, film en academisch onderwijs.

Zonder een bewuste en actieve taalpolitiek zal niet alleen België, maar ook Europa, verglijden naar een maatschappij die verdeeld is in een elite die het Engels zeer goed, perfect of als moedertaal spreekt en anderen die slechts de andere landstalen machtig zijn. In de zoektocht naar taalgelijkheid zou een gemakkelijk te leren, niet-etnische taal zoals het honderd jaar oude Esperanto zeker een mogelijkheid zijn. Enkel het respecteren van taalgelijkheid en - verscheidenheid kan het voortbestaan van de Europese talen en de gelijkheid van zij die ze spreken, garanderen.

Tenzij Europa werk maakt van een reële waardering van de talen in het dagelijks leven - en niet alleen in grootsprakerige redevoeringen tijdens het Europees Jaar van de Talen 2001 - zullen de Europeanen geconfronteerd worden met eeuwenlange taaldiscriminatie tot iedereen, of bijna iedereen, het Engels op "moedertaalniveau" zal spreken. Gedurende de eerste jaren van een dergelijke periode zullen de deuren van vele internationale sectoren van de economie gesloten blijven voor wie er niet in slaagt zich, zoals de Amerikanen en de Britten, in even onberispelijk Engels te presenteren of zijn koopwaar aan te prijzen.


Renato Corsetti.

Voorzitter Wereld Esperantobond
Universala Esperanto-Asocio
Nieuwe Binnenweg 176, 3015 BJ Rotterdam, Nederland
http://www.uea.org/index_5.html

[Raf]

Zo hard uw best gedaan, Jan en niemand die er op ingaat... Is het niet triest?

[filosoof]

Oorspronkelijk geplaatst door Raf

Zo hard uw best gedaan, Jan en niemand die er op ingaat... Is het niet triest?

28 September 2002, 12:10

[Raf]

Oorspronkelijk geplaatst door filosoof

28 September 2002, 12:10

Tja, je zou toch denken dat mensen ondertussen wat tijd hebben gehad om hier op gefundeerde wijze op te reageren, niet?

[Zwartengeel]

Oorspronkelijk geplaatst door Raf

Tja, je zou toch denken dat mensen ondertussen wat tijd hebben gehad om hier op gefundeerde wijze op te reageren, niet?

Weerwerk bieden aan de verengelsing interesseert de meeste mensen hier niet. Het enige wat we nodig hebben om het Nederlands te vrijwaren van bedreiging is een hoge, dikke muur tussen Vlaanderen en Brussel, en alle problemen zijn voorgoed opgelost.