Het Justitieakkoord

[neutron]

De meerderheidspartijen van oranje-blauw bereikten maandagnacht een akkoord over het luik justitie en veiligheid van het toekomstige regeerakkoord. Dat ging moeilijk omdat de cdH op de meeste punten dwars lag, niet alleen bij de hervorming van het jeugdsanctierecht, maar ook bij de hervorming van de parketten en de magistratuur. Maar het akkoord is er nu, al is het op een aantal punten in de zou-vorm, om te verbergen dat men over die punten niet akkoord gaat. Het zet op een aantal punten het beleid van paars voort, maar Tony Van Parys (CD&V) legde toch onmiskenbare accenten op het vlak van de hervorming van het gerecht en de gevangenissen. Joëlle Milquet (cdH) kreeg dan weer haar zin over het jeugdsanctierecht en Patrick Dewael (Open Vld) op het gebied van politie en privébewaking. In ieder geval: als er geen geheel regeerakkoord komt over alles, valt uiteraard ook dit deelakkoord weg.

Wat zegt het bereikte akkoord?

* Er werd veel geroepen over het jeugdsanctierecht, maar eigenlijk verandert er weinig aan. In ieder geval is er geen ruk naar meer repressie zoals wordt beweerd door allerlei welzijnswerkers, die de tekst nog niet gelezen hebben.

Criminele minderjarigen van boven de 16 jaar die al eerder met de jeugdrechter in aanraking kwamen of die zware feiten (zoals o.a. aanranding van de eerbaarheid met geweld en verkrachting, opzettelijke slagen met blijvende arbeidsongeschiktheid of verlies van een orgaan tot gevolg, opzettelijke slagen met de dood tot gevolg maar zonder het opzet te doden, diefstal met geweld met verzwarende omstandigheden, afpersing met verzwarende omstandigheden, foltering en onmenselijke behandeling) voor het eerst pleegden, zullen voortaan automatisch naar een aparte kamer binnen de jeugdrechtbank worden gestuurd. Momenteel kan die uithandengeving, zoals dat systeem in vaktermen heet, als het parket dat vraagt, maar ze moet ook dan niet. Het wordt dus in de toekomst een automatisme, maar alleen voor de misdrijven die al onder de vorige wet-Onkelinx in aanmerking kwamen voor uithandengeving. Aan de misdrijvenlijst verandert niets, waardoor een hele reeks zware feiten die voor de eerste keer gepleegd worden niet in aanmerking komen voor uithandengeving (inbraak, voorbedachte opzettelijke slagen zonder blijvende arbeidsongeschiktheid, mensenhandel, drugshandel, opzettelijke genitale verminking...). Die speciale kamer bestaat uit een correctionele rechter en twee jeugdrechters. Maar... die kamer kan voortaan zowel de gewone maatregelen van de jeugdrechtbank (berisping, plaatsing in een pleeggezin, e.d.) nemen als correctionele straffen opleggen. Nu kan ze geen gewone maatregelen nemen.

Wat er moet gebeuren met minderjarigen die moorden, doodslagen en andere niet-correctionaliseerbare misdaden plegen, is nog niet uitgemaakt. Daarover is nog geen akkoord.

Minderjarigen van 14 tot 16 jaar die dezelfde zware feiten plegen of al eerder onder de jeugdrechter vielen, kunnen opgesloten worden in een federaal detentiecentrum (Everberg) tot ze 23 jaar zijn. Dat soort opsluiting kan nu ook al tot 23 jaar in een gesloten instelling (Mol). Het verschil is dus dat de federale overheid voortaan hun opsluiting betaalt en niet meer de Gemeenschappen. Qua opvang is er geen verschil, maar de federale instelling zal wel echt gesloten en beter beveiligd zijn dan Mol.

De slachtoffers worden in al dit soort gevallen gehoord, ook bij de verlenging van de maatregelen die genomen werden naar aanleiding van die zware misdrijven, en dat is wél nieuw. Dat kan tot een meer repressieve opstelling van de jeugdrechters leiden.

Merkwaardig genoeg zullen de gemeenten dan wel de klassieke gemeentelijke admininstratieve sancties (boetes tot 125 euro), maar ook een gemeenschapsdienst, kunnen opleggen aan jongeren beneden de 14 jaar. Voor de groep tussen de 14 en de 16 jaar is er - even merkwaardig - in het regeerakkoord geen regeling uitgestippeld.

* De voorwaardelijke invrijheidsstelling verandert. De strafrechters zullen kunnen bepalen hoelang iemand zeker moet zitten, voor zover die termijn tussen één en twee derde van de uitgesproken straftijd ligt. De Open Vld had altijd voor die twee derde-termijn gepleit en ook CD&V was voor een verstrenging van de VI. Maar voor recidivisten verandert er niets.

Of de strafuitvoeringsrechtbanken ook zullen beslissen over de kortgestraften (straffen tot 3 jaar of lager) en de geïnterneerden, wordt nog bestudeerd. Normaal gezien moest dat laatste op 1 januari 2008 gebeuren, maar die datum wordt zeker uitgesteld.

De toepassing van de nieuwe wet op de internering wordt helemaal naar sint-juttemis verschoven: eerst wordt nagegaan of ze wel k�*n worden toegepast. De geplande interneringsinstellingen komen er wel.

In de toekomst zal ook voor iedere gevangene met een straf van minder dan drie jaar een reklasseringsplan verplicht worden. Nu is zo'n plan alleen verplicht voor gedetineerden die meer dan drie jaar moeten zitten.

* Er komen jaarlijks minstens 200 politiemensen extra bij, vanaf 2008 komt het aantal nieuwe agenten daarmee jaarlijks op 1.350. De federale politie zelf had jaarlijks 1.450 extra mensen gevraagd omdat de politiediensten in de komende jaren heel veel afvloeiingen en pensioneringen kennen.

* De politie zal zelf kleine feiten kunnen seponeren en volledig afhandelen, onder leiding van een parketmagistraat die bevoegd is voor zijn zone. Volgens CD&V-justitiespecialist Tony Van Parys is dat "noch min noch meer een revolutie, die vooral in de grote steden gevolgen zal hebben. Het parket zal zich daar alleen nog met de grote en complexe zaken kunnen bezighouden, terwijl de politie de kleinere of makkelijker dingen afhandelt".

* Klachten over misdrijven zullen zoveel mogelijk elektronisch kunnen worden ingediend via het e-loket. Een experiment van Patrick Dewael wordt hiermee veralgemeend.

* De staatsveiligheid zal in de toekomst ook daadwerkelijk ons wetenschappelijk en economisch potentieel kunnen beschermen. Dat moest ze al doen sinds de wet van 1998, maar de uitvoeringsbesluiten over het luik 'bedrijfsspionage' uit die wet werden nooit getroffen, er kwam nooit een wettelijke definitie van dat WEP, hoewel het Comité I een verdienstelijke oefening deed en er was nooit voldoende personeel. Dat zal dus allemaal veranderen. Verder zal het moslimradicalisme in de gevangenissen beter in kaart gebracht een aangepakt worden.

* Het Verkeersboetefonds wordt afgeschaft. Op dit fonds, waarin de opbrengst van de verkeersboetes wordt gestopt, was veel kritiek omdat dat geld te ongelijk werd uitbetaald aan de verschillende politiezones: de politiezone van Durbuy kreeg meer dan die van Gent. Over het algemeen kreeg Wallonië veel meer dan Vlaanderen. In de toekomst zal bij de verdeling van de verkeersboetes meer rekening worden gehouden met de inspanningen die iedere politiezone levert en het geld van de verkeersboetes zal voortaan niet meer alleen voor verkeersprojecten moeten worden gebruikt, maar voor alles wat veiligheid bevordert. Op dit laatste hadden vooral de politievakbonden aangedrongen.

* De 100 verdwijnt, hij wordt geïntegreerd in één nummer voor noodoproepen (politie, brandweer, medische noodhulp), de 112.

* Alle partijen die bij een rechtszaak betrokken zijn krijgen een gratis afschrift van de beslissing. Dit zal héél wat kosten, een begroting voor Justitie is er nog niet, maar oranje-blauw maakt zich sterk dat voor al deze maatregelen voldoende geld zal worden uitgetrokken. Op ieder vonnis zal moeten staan wanneer, waar en hoe je in beroep kan gaan.

* De rechtbanken vloeien samen in één grote rechtbank van eerste aanleg, met uitzondering van vredegerechten en politiegerechten. De schaal is dan voldoende groot om meer management toe te laten. De sociale en consulaire rechters blijven evenwel bestaan. Of aan de gerechtelijke arrondissementen wordt gesleuteld is maar de vraag: het verzoek om dat te doen zal van de rechtbanken zelf moeten komen. In ieder geval wordt het beslissingsrecht over allerlei financiële zaken gedecentraliseerd, hetzij op het niveau van het Hof van Beroep, hetzij op het niveau van de rechtbanken, zodat die niet meer voor de aanschaf van ieder nietjesmachine de toestemming aan de Federale Overheidsdienst Justitie in Brussel moeten vragen. Maar deze decentralisering zal ook een verantwoordelijkheid inhouden voor het beheer van de gebouwen, de aanschaf van het materiaal en "gedeelten van de gerechtskosten". Hier scoort CD&V zeer zeker.

* Hoogstwaarschijnlijk krijgt het Antwerpse Hof van Beroep een afdeling in Hasselt. De oprichting van zulke afdelingen van Hoven van Beroep wordt mogelijk gemaakt en met Jo Vandeurzen en Patrick Dewael als minister is het voor Hasselt waarschijnlijk.

* De rechtbanken van eerste aanleg worden geherwaardeerd. Er komen filters vooraleer je in beroep kan gaan tegen een vonnis. De kersverse wet op de gerechtelijke achterstand en die op de gerechtsdeskundigen, die nog maar sinds 1 september 2007 van kracht zijn, worden al herzien. Voor de gerechtsdeskundigen worden striktere criteria vastgelegd, een betere opleiding uitgestippeld en...lijsten met erkende experten opgesteld. Vooral uit dit laatste punt geraakte het parlement de voorbije zeven jaar niet uit.

De Hoge Raad voor de Justitie krijgt de opdracht om een inventaris te maken van de achterstandsproblemen bij de rechtbanken. Hij moet de oorzaken in kaart brengen en oplossingen voorstellen in overleg met de korpsoversten. De rol van de actieve rechter (die zelf ingrijpt in het verloop van een burgerlijk proces), wordt versterkt.

* Oranje-blauw zal onderzoeken of in de rechtbanken van eerste aanleg ook een afdeling administratief recht kan komen, om geschillen tussen de burger en de overheid te beslechten. De Raad van State heeft zwaar gelobbyd om deze decentralisering van zijn taak af te remmen.

* Er komt een onderzoek om na te gaan of de schriftelijke procedure niet in alle zaken kan worden veralgemeend. Hetzelfde gebeurt met de positieve motiveringsplicht. In dit laatste geval moeten de rechters alleen nog hun eigen standpunt motiveren en niet meer antwoorden op alle mogelijke argumenten van alle partijen, zoals nu nog steeds het geval is.

* Over een mogelijke hervorming van het assisenhof zegt het akkoord niets.

* De Gewesten en Gemeenschappen krijgen inspraak bij de vorming van de rechters, bij de benoeming van de rechters bij het Grondwettelijk Hof, de Raad van State, het Rekenhof en de Hoge Raad voor de Justitie en bij het vervolgingsbeleid voor hun materies. Voor de vorming van de rechters kan de inspraak zover gaan dat het kersverse Instituut voor de Gerechtelijke Opleiding alweer wordt afgeschaft. De discussie rees immers of de federale overheid überhaupt wel bevoegd is voor vorming van rechters. Het akkoord bepaalt nu dat de wet die het Instituut opricht, wordt herzien. Ook dit was door CD&V geëist.

* De strafmaten van de diverse misdrijven worden herzien en op elkaar afgestemd, zodat de werkstraffen, de boetes en de celstraffen wat meer eenheid vertonen. Dit wordt een gigantisch werk.

* Het Antwerpse systeem van plea bargaining waarbij tussen dader en parket onderhandeld wordt over de straf, wordt "onderzocht", maar volgens Tony Van Parys is er al een ontwerptekst klaar, die zo als wetsontwerp kan worden ingediend.

* Vormfouten zullen in strafzaken alleen maar tot nietigheid leiden als de rechten van verdediging fundamenteel geschonden zijn. Van de Grote Franchimont, die na jaren in de Senaat werd goedgekeurd maar niet in de Kamer, wil oranje-blauw alleen nog "de elementen waarover iedereen eens is" realiseren. In de praktijk zal dit wellicht betekenen dat Franchimont wordt opgedoekt.

* Er komen onmiddellijk 1.500 cellen bij. De bouw van die cellen mag maximaal twee jaar duren, te rekenen vanaf het moment dat de bouwvergunning wordt afgeleverd. De nieuwe cellen zullen er dus niet zijn voor de verkiezingen van 2009. In ieder geval is 1.500 cellen onvoldoende om alle huidige gedetineerden één eigen cel te geven. De bouw zal gerealiseerd worden met privaat-publieke samenwerking.

* Oranje-blauw onderzoekt of de boetes niet kunnen worden geïnd door een centrale inningsdienst binnen de Federale Overheisdienst Justitie. De plaatsvervangende gevangenisstraf, die al jaren niet meer wordt uitgevoerd, wordt afgeschaft. Met dit laatste wordt een eis van voormalig Justitieminister Edouard Ducpétiaux uit 1857 gerealiseerd.

* Ook het elektronisch toezicht wordt uitgebreid: het wordt mogelijk als alternatief voor de voorlopige hechtenis en als autonome straf.

* Per politiezone komt er een referentie-politieman voor alle seksuele delinquenten. Hij moet die opvolgen. Oranje-blauw zal ook de mogelijkheid onderzoeken om verplichte therapie mogelijk te maken voor seksuele delinquenten.

* Ieder bezit van cannabis wordt in de toekomst individueel geregistreerd (nu is dat niet zo), maar de vervolging hiervan blijft de laagste prioriteit. Bij herhaling wordt het evenwel een "hogere prioriteit", maar geen "hogere vervolgingsprioriteit". Een deel van het geld dat jaarlijks in drugsmisdrijven wordt verbeurd verklaard gaat naar de hulp aan verslaafden. Per gevangenis komt er ook een drugshulpverleningsproject.

* Er komt een nationale coördinator Mensenhandel.

* Verkeersongevallen die veroorzaakt zijn onder invloed en die doden of gewonden tot gevolg hadden, zullen voor een aparte kamer van de politierechtbank worden afgehandeld. Dat idee was al onder de vorige minister geopperd.

* De parlementsleden van de meerderheid krijgen zelf de vrije hand om initiatieven te nemen om het familierecht en het burgerlijk recht te herzien. Binnen de rechtbank van eerste aanleg komt er een heuse familiekamer en de vrederechters zullen zich meer moeten richten op verzoening in familiale geschillen en burenruzies.

* De verplichte verzoening bij huurgeschillen wordt afgeschaft en vervangen door een vrijwillig systeem.

* De rechtsbijstandsverzekering wordt fiscaal aangemoedigd.

* Er zijn te veel adviesorganen voor Justitie en hun opdrachten overlappen. Het werk van de Hoge Raad voor de Justitie, de Commissie voor de Modernisering voor de Gerechtelijke Orde, de Adviesraad van de Magistratuur.... zal worden geëvalueerd en in het aantal organen wordt gesnoeid.

De volledige tekst van het justitieakkoord vindt U in dit pdf-bestand.
Bron GVA van
17 OKTOBER 2007

www.neutr-on.be