Turkije richt blik opnieuw naar het oosten

http://www.mo.be/index.php?id=61&no_...rt_id%5D=17835

Turkije richt blik opnieuw naar het oosten

WASHINGTON, 2 april 2007 (IPS) - Turkije begint zich politiek en
economisch meer te interesseren voor zijn buren in het oosten:
Rusland, Iran, Syrië en Libanon. Verderop aan de horizon lonken India
en China. Commerciële en geopolitieke overwegingen spelen mee bij de
nieuwe oriëntatie, maar ook ontgoocheling over de toenadering tot de
EU en de VS.

Sinds de Tweede Wereldoorlog is de Turkse buitenlandse politiek, als
lid van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en de Raad van
Europa, overwegend op het Westen gericht. Tijdens de Koude Oorlog was
Turkije een met Amerikaans geld bewapende bufferstaat die de
zuidoostelijke flank van de NAVO moest afdekken.

Daar komt nu stilaan verandering in, zegt Suat Kiniklioglu, directeur
in Ankara van het German Marshall Fund, een onafhankelijke denktank
die zich bezig houdt met de relaties tussen Europa en de Verenigde
Staten. Kiniklioglu verwijst daarbij naar het boek "Strategic Depth"
van de Turks professor Ahmet Davutoglu, de voornaamste bron van
inspiratie voor de buitenlandpolitiek van de gematigd islamistische
regeringen van de Partij voor Rechtvaardigheid en Vooruitgang, die
sinds 2002 in Ankara aan de macht zijn.

"Davutoglu waarschuwt Turkije voor de gevaren van een eendimensionale
buitenlandse politiek", analyseert Kiniklioglu, "Dat betekent niet dat
we onze relatie met de Europese Unie of de Verenigde Staten moeten
opgeven. Onze geografische ligging dwingt ons ertoe opnieuw contact op
te nemen met regio's die we lange tijd hebben verwaarloosd".
Commercieel

De versterking van de betrekkingen met Rusland, Iran, Syrië en Libanon
is gedeeltelijk commercieel geïnspireerd. De handel tussen Turkije en
Syrië floreert en door de import van aardgas en olie is Rusland de
tweede handelspartner van Turkije geworden, na Duitsland. Twee miljoen
Russen brengen intussen in Turkije hun vakantie door.

Het feit dat Turkije in de Irakoorlog niet militair tussenbeide is
gekomen heeft zijn aanzien in de Arabische wereld vergroot. Tegelijk
heeft het land enkele ontgoochelingen opgelopen met traditionele
bondgenoten in Europa en de VS, wat de oriëntatie naar het oosten nog
heeft versterkt.

Europa's weigerachtigheid om Turkije het sinds lang beloofde
lidmaatschap van de Europese Unie toe te kennen, leidt zelfs bij de
grootste voorstanders van de toenadering tot frustratie. "Uiteindelijk
gaat het om identiteit", zegt Kiniklioglu, "Niemand vraagt aan de
Kroaten of ze wel goede Europeanen zijn. Turkije en het Ottomaanse
rijk zijn integraal onderdeel van de Europese geschiedenis. We voelen
ons dan ook beledigd wanneer (de Franse presidentskandidaat Nicolas)
Sarkozy beweert dat de Turken geen Europeanen zijn."
Koerdische staat

Met de Verenigde Staten zijn er spanningen over de weigering van het
Turkse parlement in 2003 om de Amerikaanse basissen op Turks
grondgebied te laten gebruiken om een tweede front te openen in de
oorlog tegen Irak. Verder volgt Ankara met argusogen de politieke
situatie in het noorden van Irak, waar het ten alle prijze wil
vermijden dat er een onafhankelijke Koerdische staat ontstaat.

Inzake Iran deelt Turkije met de VS de vrees voor een nucleair
bewapende islamitische republiek. Tegelijk verzet Ankara zich tegen
nieuwe sancties of een militair optreden, omdat die de
handelsbetrekkingen met Iran schade zouden kunnen toebrengen.

De zoektocht naar alternatieven voor de alliantie met Europa en de VS
heeft een deel van de Turkse elite ertoe gebracht nieuw heil te
verwachten uit het oosten, onder het motto "ex oriente lux". "Ik lees
soms met verbazing opiniestukken die een overdreven romantisch beeld
ophangen van China, dat met de realiteit niets te maken heeft", zegt
Kinikliogu.

Dichter bij huis speelt Turkije een actieve rol in Libanon, waar het
1000 soldaten levert voor de vredesmacht die voor rust moet zorgen na
de oorlog in 2006 tussen Israël en de Hezbollah. Turkije was ook een
van de eerste landen om de Palestijnse Hamas-leider Khalid Misal uit
te nodigen voor een officieel bezoek, begin 2006.
Islamistische revival

De hernieuwde interesse in het Midden-Oosten valt samen met een
voorzichtige islamistische revival binnen de regeringspartij AKP, zegt
Kiniklioglu. "Een nieuwe, meer provinciale en religieuze elite komt
stilaan aan de macht in de politiek, de zakenwereld en de media. Ze
hebben meer voeling met het oosten en het Ottomaanse verleden en
minder goede contacten in Washington en de hoofdsteden van Europa. De
oude Engelstalige elite moet langzaam plaats ruimen".

Professor internationale betrekkingen Pinar Bilgin van de universiteit
van Bilkent in Ankara is het daar niet mee eens. "De nieuwe elite
spreekt ook Engels en heeft vaak gestudeerd aan een universiteit in de
VS", zegt Bilkin. Bij hun buitenlandse betrekkingen kijken ze vooral
naar geld, religie en de nationale belangen van Turkije. Niet-Westerse
vriendschappen dienen vooral om de Turkse onderhandelingspositie in
het Westen te versterken.

Ook Kinikloglu gelooft niet dat het Westen op het punt staat Turkije
te "verliezen". "DE Turken komen oorspronkelijk uit Mongolië, maar
kijken instinctief naar het westen. EU-lidmaatschap zou een logische
bekroning betekenen van de republikeinse visie van Ataturk. Het
verschil met de rol die het land speelde tijdens de Koude Oorlog, is
dat Turkije zich als een onafhankelijke actor begint te gedragen."

Categoriën: economie - Politics - Middle-East - Turkey

Auteur: John Feffer.