Compromis kapitalisme-marxisme?

[Den Duisteren Duikboot]

Ik stel voor dat we voortaan in één van volgende circuits gaan werken:

Circuit A

Het noodzakelijke, van algemeen maatschappelijk belang zijnde werk: werk gericht op de productie van voedsel, bouw en onderhoud van woningen, aanleg van wegen, het aanbieden van diensten zoals vervoer, brandweer, politie, justitie, cultuur, etc.

en

Circuit B

Circuit A + alle niet-noodzakelijke, niet van algemeen maatschappelijk belang zijnde werk: werk gericht op de productie van luxegoederen en -diensten.

Circuit A is er voor mensen die graag minder, maar wel zinvol werk willen vervullen om datgene te kunnen betalen wat ze strikt genomen (als 'groep') nodig hebben. Zij kunnen, indien zij een bepaald niet-essentieel goed willen kopen, als interim aan de slag in dat gedeelte van Circuit B dat ongemeenschappelijk is met Circuit A.

Circuit B is er voor mensen die graag veel werken om veel te verdienen en aldus veel te kunnen consumeren. Hoe meer zij willen consumeren (en dus: hoe onzinniger hun bestedingen), hoe meer zij daarvoor zullen moeten werken.

De economie aangepast aan de behoeften van de mens en niet de mens aangepast aan de behoeften van de economie, daar komt het op neer.

Maar om dit in een iets bredere discussie te plaatsen: is er een gulden middenweg?

[Commie]

Dat is geen tussenweg, het impliceert immers dat de bevolking de controle zou hebben over de productiemiddelen. En dat impliceert dat komaf gemaakt wordt met het privaat bezit van die productiemiddelen.

Wat je voorstelt, is erg goed. Met kapitalisme heeft het gelukkig niets te maken!

Wellicht bedoel je met "tussenweg" het feit dat er toch kan voor gezorgd worden dat diegenen die persé alle mogelijke luxe willen daartoe op basis van hun arbeid toegang zouden toe hebben. Dat is op zich niet kapitalistisch, maar eerder een aanpassing van de productie aan de individuele behoeften. Ik denk niet dat iemand daar iets op tegen zou kunnen hebben, ook al zou ik mij alleszins beperken tot het maatschappelijk nuttige werk

[Anja Deschoemacker]

Zoals Commie al zei: je voorstel impliceert dat de arbeiders de macht al genomen hebben. Vandaag evolueert het kapitalisme net in een omgekeerde richting: overal worden diensten geprivatiseerd. Dat daarmee de levensnoodzakelijke levering van energie, water, voedsel,... voor ganse regio's in de wereld onmogelijk wordt gemaakt (privé-investeerders investeren enkel wanneer daar winst mee gemaakt kan worden), kan hen niet schelen. De privatisering leidt er ook in de ontwikkelde kapitalistische landen toe dat arme mensen steeds minder toegang hebben tot die diensten. De kapitalisten zullen uiteraard niet zomaar toestaan dat de arbeiders die potentieel winstgevende markten uit hun handen rukken, daar zal een serieuze klassenstrijd voor moeten worden gevoerd. Als je dan een klassenstrijd van dat niveau moet voeren, dan is je voorstel geen gemengde economie (Zweden was hiervan lang een voorbeeld, maar ook daar heeft het neoliberale beleid de overheidssector afgebroken) maar een socialistische economie waarin alle sleutelsectoren van de economie beheerd worden door de echte producenten.

Bovendien heb ik het altijd een beetje moeilijk met het begrip "luxe". De vraag is wat luxe is. Is een jaarlijkse vakantie met de kinderen bijvoorbeeld een luxe? Is het bezit van een televisie en een computer een luxe? Een GSM? Een auto? Vandaag is het voor veel mensen niet mogelijk of niet doenbaar (wegens teveel tijdverlies) om met het openbaar vervoer naar het werk te gaan. Als er ook kinderen zijn die naar school moeten worden gebracht, is de auto vaak de meest logische keuze voor mensen - anders raken ze er gewoon niet. In een socialistische samenleving zou het openbaar vervoersnet stevig worden uitgebreid om aan de mobiliteitsbehoeften (voor werk, vrijetijdsbesteding,...) te voldoen. In zo'n geval kan een privé-auto als een luxe worden gezien, vandaag is het vaak noodzakelijk. Wij beschouwen mobiliteitsbehoeften als basisbehoeften om volop te kunnen participeren in de huidige samenleving. Om dezelfde reden is ook telecommunicatie geen "luxe".

We kunnen akkoord gaan als het gaat om peperdure en exclusieve auto's, kledij, juwelen,... Het is absoluut luxe om zich daarvan een ganse collectie bijeen te kopen. Feitelijk kunnen enkel mensen met kapitaal dat. In een klassensamenleving zie je verschillende productielijnen ontstaan: zeer goedkope massaproductie voor de grote hoop van de bevolking en exclusieve productie voor de rijken. Het kwaliteitsverschil is immens. Onder het socialisme zouden we toch ook van de "brol" willen afkomen en enkel goede, kwaliteitsvolle producten afleveren. De meeste mensen willen helemaal geen kast vol exclusieve avondjurken of kostuums, maar velen willen wel een mooie jurk of iets dergelijks voor een speciale gelegenheid. Ik herinner me de naam van de film niet meer, maar een van de films van Ken Loach gaat over een arbeider die geen geld heeft om voor zijn dochtertje een jurk te kopen voor haar communie en er uiteindelijk zelfs voor gaat stelen. Ik kan daarin komen - het is "luxe" als je het moet betalen van de veel te kleine inkomens van vandaag, maar het zou geen luxe mogen zijn. Het zou toegankelijk moeten zijn.

Ik heb er eigenlijk alle vertrouwen in dat de arbeidersklasse na een succesvolle revolutie veel menselijker met die zaken zou kunnen omspringen dan het kapitalisme dat enkel op de winst van enkelen is belust. Ik heb er ook vertrouwen in dat we, eens we de controle over wetenschappelijke en technische ontwikkeling uit de handen van de kapitalisten hebben geslagen, in staat zullen zijn voor iedereen op de wereld een degelijke levensstandaard te produceren, zonder daarmee het milieu de vernieling in te helpen.