t’ Is maar TV

[vvdb]

t’ Is maar TV

“Interactieve digitale televisie is de toekomst”. De overheid heeft dit goed begrepen, zoals blijkt uit het nationaal actieplan ter bestrijding van de digitale kloof in 2005 (zie referentie 1):

“Het Vlaams Gewest bevordert en steunt de ontwikkeling van digitale televisie, die een nieuw middel van toegang tot de informatiemaatschappij zou moeten creëren zonder dat de burgers een nieuw technologisch instrument moeten kopen”

Dit is een nobel initiatief. De adverteerders zijn daar al geruime tijd op de hoogte van, en willen dit als aangrijpen deels als legitimatie, deels als vehikel om hun eigen agenda uit te voeren. Dit is af te leiden uit de verslagwijzer van het congres van het IAB (Interactive Advertising Bureau) in 2003 (zie referentie 2):

Nagenoeg alle sprekers en ook een groot deel van de aanwezigen verwachtten dat de uitbouw van een Vlaams platform voor interactieve digitale televisie een belangrijke stimulans zal betekenen voor het ruimere gebruik van breedbanddiensten en bijgevolg ook voor de inter-actieve reclamesector. Er wordt wel sterk naar de overheid gekeken om op dit platform als eerste een aantal nuttige diensten aan te bieden.

Op dit congres waren naast de grote spelers (Jean-Claude Vandenbosch (Belgacom), Duco Sickinghe (Telenet), de commerciële omroep (Yannic Beckers (VMM)), de openbare omroep (Jean-Paul Philippot (RTBF)), ook de toenmalige minister van Economie, Buitenlands Beleid en E-government Patricia Ceysens aanwezig.

Hoe beter reclame kan inspelen op de specifieke noden van de consument, hoe doeltreffender ze is. Het is dus in het belang van zowel de (commerciële) media als hun distributeurs om zoveel mogelijk te weten te komen over het kijkgedrag van de gebruiker. Uit kijkgedrag kunnen behoeften worden afgeleid, en op behoeften kan worden ingespeeld. Het onderzoek werd gedaan en de technologie staat op punt (zie referenties 3 en 4). Goede reclame motiveert de consument te consumeren en behoudt zijn illusie dat hij dit altijd doet uit vrije wil (referentie 5 en 6).

Dit betekent niet mensen herleid worden tot hersenloze consumenten. Dat betekent wel dat men zeer ver gaat in die zaken (er is tenslotte veel geld mee gemoeid) en dat iemand zonder inzicht in de specifieke reclamemechanismen (wat men soms “mediawijsheid” noemt), een gemakkelijke prooi is. De reclamesector weet dit ook, en lanceerde eind 2005 de campagne “Media Smart”, een media- en reclame- opvoedingsprogramma voor scholen. Dit werd heftig bekritiseerd door onafhankelijke consumentenorganisaties en met reden: dit dient niet de opvoeding van onze kinderen, maar wel de reclame-industrie zelf (referentie 12). Het is alsof een cursus “gezond leven” georganiseerd zou worden door de tabaksindustrie. De lobby van JEP (Jury voor Ethische Praktijken inzake Reclame), die hoofdzakelijk leden bevat die te maken hebben met de aanbodszijde van de economie (referentie 12), is helaas bijzonder sterk. Aan de kant van de minister van onderwijs bleef het stil: alles was namelijk wettelijk in orde.

Interactieve digitale TV maakt klantprofielen niet enkel mogelijk, maar mogelijk op individuele basis. Dit is het grote verschil met de huidige methodes, want tot voor kort was informatie zoals kijkgedrag enkel op basis van steekproeven, extrapolaties en gelijkaardige statistische methodes beschikbaar. Het verzamelen van accurate persoonlijke informatie is nu mogelijk en die informatie wordt een volwaardig product, ingezameld en doorverkocht aan wie dit wil.

Is dit zo slecht? Reclame is een deel van het leven (of zo luidt de doctrine). Reclame is nodig voor het voortbestaan van commerciële omroepen. Hoe gerichter/persoonlijker de reclame, hoe beter voor de consument, toch? Nog nooit werden persoonlijke gegevens zo vaak in allerhande databases opgenomen, en toch krijgen we meer en meer zogezegd “gerichte” reclame via allerlei kanalen (post, e-mail, telefoon, SMS, deur aan deur, openbare weg). Straks komt daar televisie bij. Of dit een vermindering van het volume of verbetering van ons leven zal opleveren is zeer de vraag.

En hoe zit dat nu met de bescherming van onze persoonlijke levenssfeer? In het nationaal actieplan staat 1 zinnetje wat dat betreft, dat uitblinkt door vaagheid (pagina 30):

Er moet rekening worden gehouden met deze problemen in de goedgekeurde initiatieven.

Wat zeggen of doen de beleidsmakers? Op de website van FOD Economie staat een studie van 2007 over interactieve digitale televisie, met als titel: “Hoe moet de reclamewereld reageren op de komst van interactieve digitale televisie” (referentie 7). Dit is een verhandeling over de kansen en de gevaren van interactieve digitale televisie voor de reclamemakers. De verhandeling telt 123 bladzijden, en het woord “privacy” komt daarin exact 1 keer voor, in een interview met Martijn Bal, hoofd digitale media bij de VMMa. Op de vraag die hem gesteld was:

Hoe ver mag men gaan vooraleer we de privacy van de kijker schaden. Ik kan mij inbeelden dat niet alle mensen opgezet zijn met het feit dat hun kijkgedrag wordt geregistreerd en hun abonnementsgegevens worden doorgegeven aan de advertentiebureaus?

… was het antwoord van de heer Bal:

Indien er gegevens worden gebruikt wordt dat altijd gevraagd aan de mensen. Wilt u meedoen, mogen we u gegevens doorgeven... Er bestaat dus geen gevaar op dat vlak.

Er werd tevergeefs gezocht naar een gelijkaardige gedetailleerde studie over “Hoe moet de gebruiker reageren op interactieve digitale televisie”, maar tevergeefs.

Maar misschien is zo’n studie niet nodig. Men verwacht namelijk dat de wet voldoende garanties biedt voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Dit is onder andere af te leiden uit het antwoord van Geert Bourgeois aan vragen in die zin gesteld door Bart Caron (referentie 8). Bedrijven moeten de wet respecteren, dus bestaat altijd – voor de mensen die dit willen – de mogelijkheid bedrijven te verhinderen individuele persoonlijke gegevens te verzamelen. Bovendien kan het verzamelen maar indien de klant daar expliciet de toestemming voor geeft.

Geen vuiltje aan de lucht dus. Even toetsen: wat kan bijvoorbeeld Telenet allemaal doen met onze gegevens.

Waarom Telenet? Misschien even motiveren: in Vlaanderen zijn er 2.470.000 TV-gezinnen, waarvan 2.400.000 kijken via de kabel. Dus 97% van de Vlaamse gezinnen kijken via kabel, wat de grootste penetratie is in Europa, en allicht ook ter wereld (zie referentie 9). Telenet vertegenwoordigt 1.600.000 gezinnen, iets meer dan tweederde van het totale aantal.

Wat interactieve digitale televisie via kabeldistributie betreft heeft Telenet een de facto monopolie, zoals Belgacom er één is voor interactieve digitale televisie via de telefoonlijn. Concurrentie is nochtans technisch mogelijk: de internationale technische standaarden voor het verzenden van digitale televisiesignalen via kabel (DVB-C, of Digival Video Broadcasting via Cable) en het verzenden van gegevens via kabel (DOCSIS, Data Over Cable Service Interface Specification) bestaan, inclusief de mogelijkheid de gegevens te beveiligen. De hardwarecomponenten conform aan die standaarden bestaan ook. Het is dus geen technisch probleem.
En om Yves Leterme te citeren (referentie 10):

Tenslotte dient ook te worden onderstreept dat er geen wettelijk of afgesproken monopolie bestaat voor kabel TV, met andere woorden iedereen staat vrij om, mits de nodige investeringen, zelf te starten met een eigen kabelnetwerk in eender welk territorium.

Helaas, het feit is dat wie in Vlaanderen kiest voor Interactieve Digitale Televisie via de kabel gedwongen wordt te kiezen voor Telenet. Bovendien heeft het bedrijf genoeg tijd gehad om zo’n hoge barrières op te richten rond hun specifiek marktsegment (digitale televisie via kabel), dat de introductie van concurrerende spelers in datzelfde segment zeer onwaarschijnlijk is. De recente versmelting van UPC en IN-DI in Telenet help de zaak evenmin.

Dus heeft het doen en laten van Telenet met voorsprong de grootste impact op de televisiekijker. Dit is geen betoog “tegen Telenet”, maar gewoon een vaststelling dat dit bedrijf een zeer machtige (zelfs de machtigste) speler is, en onze aandacht meer dan waard is.
Kan Telenet voldoen aan de wettelijke voorwaarden en toch vrij spel krijgen bij de behandeling van persoonlijke gegevens?

In de “Algemene voorwaarden Telenet Televisie (Standaard en Digital TV (http://www.telenet.be/nl/onlinesuppo...televisie.page, via “Juridische Informatie in privacy beleid op hun website) handelt sectie 14 over de “Bescherming van de persoonlijke levenssfeer”. Onder 14.3 staat het volgende te lezen:

14.3. De Digibox is uitgerust met software die toelaat uitgevoerde handelingen met de Digibox te registreren. Deze gegevens worden geregistreerd met het oog op het ontdekken van technische of andere problemen, het verbeteren van de dienstverlening en het verhogen van de efficiëntie van de Diensten. Deze gegevens worden niet doorgegeven aan derden. Wel kunnen statistische gegevens in geaggreerde vorm worden gepubliceerd voor derden.

Op het eerste gezicht is er geen probleem: de indruk wordt gewekt dat de gegevens voor louter technische doeleinden gebruikt worden. Bovendien is het voor het goede doel: als er iets scheelt met de Digibox, dan moet Telenet toch weten wat er gebeurd is.
Er is echter meer loos aan die paragraaf dan het verkeerd gespelde voltooid deelwoord van “aggregeren”.
De woordkeuze en formulering zijn bijzonder zorgvuldig uitgekozen, zodat verschillende interpretaties mogelijk worden:

1. “Uitgevoerde handelingen”: Er wordt niet gespecificeerd welke de geregistreerde parameters zijn van die “uitgevoerde handelingen”. Het is dus perfect mogelijk voor Telenet om, zonder de algemene voorwaarden te schaden, exact te registreren waar je (wel of niet) naar kijkt (gekozen kanaal), wanneer (tijdstip) en voor hoe lang (duur).
2. “met het oog op het ontdekken van technische of andere problemen, het verbeteren van de dienstverlening en het verhogen van de efficiëntie van de diensten”: daar ook is de formulering al dan niet intentioneel vaag. Welke “andere problemen”? Wat is voor Telenet de definitie van “verbeteren van de dienstverlening” of “verhoging van de efficiëntie”, en hoe precies past de registratie van de handelingen daarin? Is het tonen van gerichte reclame volgens het opgestelde psychologisch profiel van de kijker (uit gegevens afgeleid uit de registratie van de handelingen, zie referenties (3) en (4)) een “verbetering van de dienst”? Paragraaf 14.3 sluit dit niet uit, bijgevolg geeft de klant door het impliciet aanvaarden van de overeenkomst daar zijn toestemming voor.
3. “Statistische gegevens in geaggregeerde vorm”: over weke statistieken gaat het precies? Hoe wordt die “geaggregeerde vorm” berekend? Als de gegevens van een individuele klant om de 5 minuten worden geaggregeerd, dan wordt er nog altijd individueel traceerbare informatie bijgehouden en wordt niets aan de nauwkeurigheid van de meting ingeboet. En dat wordt er nog niets verteld over hoe lang die gegevens worden bijgehouden.

Eigenlijk komt paragraaf 14.3 op neer dat Telenet een vrijbrief krijgt om (legaal) het volledige kijkgedrag van een individuele gebruiker bij te houden en over te maken aan wie er ook wil voor betalen. De formulering van 14.3 is vaag genoeg om dit toe te laten, en bovendien is er voor de klant geen mogelijkheid tot “opt-out” (die mogelijkheid bestaat wel in 14.1, 14.2 (ii), 14.4 et 14.5 maar dus niet voor 14.3).

Het staat niet vast dat Telenet dit ook daadwerkelijk doet, maar dit doet er niet toe: het kan. Helaas heeft de klant geen enkele mogelijkheid tot controle of inzage van die gegevens verzameld onder 14.3, en geen mogelijkheid tot weigering, en (erger) door het aanvaarden van de algemene voorwaarden geeft de klant er eigenlijk de toestemming voor.

Aanvaard de klant dit niet, dan is zijn “keuze” beperkt tot het niet nemen van interactieve digitale TV bij Telenet. Dus geen digitale televisie via de kabel, want daar heeft Telenet het monopolie op. Helemaal geen keuze, dus.

Is die reactie overdreven? Neen, als men realiseert dat de “opt-out” mogelijkheden in de andere 14.x paragrafen daardoor (volledig legaal) omzeild kunnen worden. Bijvoorbeeld, volgens paragraaf 14.4 van diezelfde overeenkomst kunnen persoonlijke gegevens bijgehouden worden:

… in het kader van keuzes van betaalpakketten en/of van filmgenres uit het Film �* la carte aanbod gegevens ivm sexuele geaardheid. Deze gegevens worden op strikt confidentiële wijze verwerkt. Indien de Klant zich wenst te verzetten tegen de verwerking of de doorgifte van dergelijke gevoelige persoonsgegevens kan hij dit gratis melden op volgend adres: Telenet Klantendienst, Liersesteenweg 4, 2800 Mechelen.

Dus: volgens 14.4 wordt mijn individuele seksuele geaardheid automatisch geregistreerd, tenzij ik per brief duidelijk maak dat ik dat niet wil.
Terloops even het belachelijke van de situatie noteren:

• een film “on demand” kopen (een toch wel complexe technische aangelegenheid) kan gemakkelijk en interactief
• een kinderslot, dat kinderen verhindert “gevoelige” programma’s te bekijken (alweer een complexe technische gegeven) kan gemakkelijk en interactief
• …maar zich verzetten tegen het vergaren van persoonlijke gegevens is enkel mogelijk via het schrijven van een ouderwetse brief. Aangetekend versturen, natuurlijk, anders kan de brief “verloren” gaan. En dan hopen dat ze het krijgen alvorens ze de gegevens beginnen verzamelen.

Verwonderlijk toch hoe low-tech een verzet MOET zijn. Blijkbaar is het bewijs van identiteit en de wens dat je iets niet wil enkel doorstuurbaar via de post.
Natuurlijk is een brief versturen geen drama, en gemotiveerde klanten zullen dit doen. Voor de meerderheid van de mensen die privacy misschien wel belangrijk vinden maar liever lui dan moe zijn is deze kleine barrière net voldoende om te beletten dat Telenet massale “opt outs” ontvangt. Goed nieuws voor Telenet! Heeft er iemand postzegels?

Maar eigenlijk helpt dit verzet niet, want volgens 14.3 zijn mijn uitgevoerde handelingen geregistreerd, en kunnen die “in geaggregeerde vorm” worden gepubliceerd voor derden. Dat is een heel aparte interpretatie van “op strikt confidentiële wijze verwerkt” (nog zo een vage uitspraak). Noot voor Telenet: ik ben een “geaggregeerde hetero”, gelieve die informatie ““met de grootste zorg” te behandelen <g>.

Het is alsof er iemand in je woonkamer naast je TV zit, je kijk- en zapgedrag opschrijft en niet vertelt wat daarmee gedaan wordt. Voor Telenet is die informatie een product dat verkocht kan worden, eventueel aangevuld je gegevens over Internet- en telefoongebruik. Dit is namelijk een voordeel van wat Triple-play wordt genoemd: het aanbieden van TV, telefoon en internet door één en dezelfde leverancier. Dit levert nog betere persoonlijke gegevens die als product verkocht kunnen worden (zie referentie 11).

Belgacom is in hetzelfde bedje ziek. De lezer kan de oefening zelf maken door sectie 13 te lezen in hun algemene voorwaarden van 15.04.2008 (http://www.belgacom.be/private/galle...gacomtv_nl.pdf).

Het is nochtans technisch perfect mogelijk interactieve digitale televisie te leveren en de privacy van de gebruiker te respecteren. Vandaag echter moeten de leveranciers van die technologie aan zeer weinig voorwaarden voldoen om in regel te zijn met de bestaande privacywetten. Ook controle en garanties laten de wensen over. We moeten de betrokken bedrijven op hun woord geloven.
Voor een echte bescherming van de persoonlijke levenssfeer is mijns inziens op zijn minst het volgende nodig:

• een duidelijke en ondubbelzinnige formulering van wat er precies wordt bijgehouden, wanneer, voor hoe lang, en waarom.
• een duidelijk overzicht van de informatiestromen: naar wie wordt de persoonlijke informatie gestuurd
• de mogelijkheid om zich te verzetten (opt-out), op een gemakkelijke en transparante manier( of nog beter: een expliciete “opt-in” voor de mensen die dit willen), zonder dat dit afbreuk doet aan de geleverde diensten, en zonder de klant daarvoor te penaliseren
• een op voorhand afgesproken communicatiemechanisme dat elke verandering in het privacybeleid van het bedrijf duidelijk meedeelt, zonder het recht van “opt-out” daarop uit te sluiten.
• duidelijke sancties voor het niet naleven van bovenstaande regels.
• een onafhankelijk orgaan dat het naleven van deze regels respecteert.

Kortom: we hebben “privacy met ballen” nodig: een wet voor de bescherming van de persoonlijke levenssfeer in de 21ste eeuw en de mechanismen om die wet af te dwingen. Een wet die de balans terug in evenwicht brengt. Wat we zeker niet nodig hebben, is één of andere gedragscode opgesteld door de sector zelf. Die verdedigt in de eerste plaats eigen belangen, niet de belangen van de consument.

Er zijn veel meer problemen met digitale televisie, zoals die nu in ons land wordt aangeboden. Een goed overzicht is te vinden in een recent artikel van Test Aankoop (referentie 13). Voor de leveranciers ervan is deze evolutie de uitgelezen kans om hun product te herdefiniëren. Dit is niet ten voordele van de consument. Gedaan met zoveel TV’s aan te sluiten zonder meerprijs, met de vrije keuze van (decodeer)toestellen, of met het opnemen van uitzendingen zonder hun toestemming… of meerprijs. Die evolutie is onafwendbaar. Mensen die “analoog” kijken worden zachtjes gemotiveerd om over te schakelen: zenders die wegvallen of verschijnen en daarna verdwijnen in het digitale aanbod (Live! TV, Actua TV, S-Televisie onlangs: zie referentie 14) , “rode knop”, “ooit gemist”… Dit kan allemaal want de kabelmaatschappij – in het geval van Telenet – controleert ook het analoge aanbod.
Digitale televisie geeft ons meer keuze. Het zijn echter triviale keuzes. De belangrijke keuzes werden voor ons als gemaakt.
En bij de overheid? Daar blijft het oorverdovend stil. Alles is immers wettelijk in orde.

De meest ingrijpende impact van deze technologie is echter de impact op ons privéleven. Daar moeten we nu aan denken wanneer we ons s’avonds voor de televisie neerploffen.

Of misschien moeten we massaal boeken beginnen lezen of naar theatervoorstellingen gaan. Uiteindelijk: ’t is maar TV.


Referenties:
(1) Nationaal actieplan ter bestrijding van de digitale kloof (http://www.socialassistance.fgov.be/...aleKloofNL.pdf)
(2) Verslagwijzer IAB congres 2003, http://www2.vlaanderen.be/media/eFla...res%202003.pdf, IAB is het Interactive Advertising Bureau – Belgium,
(3) “Maslow's hierarchy of needs in advertising”, http://www.businessballs.com/maslow.htm, Maslow’s theorie is de basis die uit het gedrag van consumenten (kijkers) toelaat hun noden af te leiden en (in geval van reclame) er op in te spelen.
(4) “Advanced Techniques for Personalized Advertizing in a Digital TV Environment: The iMEDIA system”, T. Bozios, G.Lekakos, V. Skoularidou et al. , Proceedings of the eBusiness and eWork Conference, 2001.
(5) “Free will is going away. Time to redesign society to take that into account”, Clay Shriky, http://www.edge.org/q2006/q06_2.html#shirky
(6) “Influence: Science and Practice”, Robert Cialdini, ISBN 0-321-18895-0; zie ook “Influence: The Phsychology of persuasion” (ISBN 0-688-12816-5) van dezelfde auteur.
(7) “Hoe moet de reclamewereld reageren op de komst van interactieve digitale televisie”, Tom achiels, http://www.statbel.fgov.be/studies/ac756_nl.pdf
(8) “Digitale televisie en privacy”, blog van Bart Caron, http://www.bartcaron.be/?p=543
(9) “Discussienota: De openbare omroep in het digitale tijdperk”, Geert Bourgois, http://www.geertbourgeois.be/documen...DigitaleTV.pdf, 28 juni 2005.
(10) Antwoord van Yves Leterme op een vraag van forumgebruiker ljd op 23 oktober 2007, http://www.userbase.be/forum/viewtop...r=asc&start=40
(11) Telenet Media houdt zich bezig met de verkoop van Telenet klantgegevens, zie http://www.telenetmedia.be/products/idtv en soms geven ze zelfs korting (zie http://messagent.telenet.be/optiext/...U2mVVVV8#deel1)
(12) “De bescherming van kinderen tegen de reclame op TV”, An VAN LOOY, eindverhandeling Universiteit Hasselt., https://doclib.uhasselt.be/dspace/bi...anlooy_an1.pdf
(13) “Digitaal beeld, verkeerd beeld?” J. Peeters, G. Starquit en E. Delterne, Test aankoop nr. 516, januari 2008, pp. 10-15, http://www.test-aankoop.be/map/src/494983.htm (enkel abonnees)
(14) “Life! TV, S-Televisie en Actua TV enkel digitaal bij Telenet”, http://digitaletv.wordpress.com/2008...l-bij-telenet/ (werden van de analoge kabel gehaald op 15 mei)

[HAMC]

Ik zal dat eens lezen als ik vakantie heb.