Baskenland

[Txiki]

Op vriendelijk verzoek van eno2 start ik deze draad. De bedoeling is om achtergrondinformatie te geven bij het conflict tussen Baskenland en, voornamelijk, de Spaanse staat. Wat er in Noord-(Frans-)Baskenland gebeurt, laten we gemakkelijkheidshalve even buiten beschouwing.

Gedurende de hele week geef ik elke dag bij een ander aspect informatie. Iedereen mag uiteraard vragen stellen en reageren. Evenwel: als ik merk dat de reacties ervoor zorgen dat de draad z'n informatieve karakter verliest, stop ik er gewoon mee.

Wat staat er op het programma:

vandaag: de "credentials" van Txiki
dinsdag: een beetje geschiedenis
woensdag: de voorbije twintig jaar
donderdag: de ezker abertzalea en verkiezingen
vrijdag: Bildu

Op die manier wil ik proberen om meer informatie en inzicht te verschaffen in de kwestie.

Met vriendelijke groeten,
Txiki

[Txiki]

1. De "credentials" van Txiki

Op het risico op onvolledigheid af, lijst ik mijn "credentials" even op:

- al 15 jaar volg ik de kwestie op de voet
- al 15 jaar lees ik dagelijks El Pais, El Mundo, ABC, La Razón, El Diario Vasco, Gara en Euskaldunon Egunkaria/Berria.
- al 10 jaar spreek, lees en schrijf ik Baskisch
- ik heb 5 jaar in Baskenland gewoond en gewerkt
- gedurende die periode heb ik een netwerk uitgebouwd van journalisten, politici van diverse strekkingen, academici, artiesten, schrijvers, grote en kleine Basken
- ik heb daar in archieven gezeten van kloosters, jeugdhuizen, bibliotheken, media
- verscheidene keren heb ik analyses, artikels en interviews geschreven
- al 15 jaar lang neem ik Vlamingen mee naar Baskenland en breng ik Basken naar Vlaanderen
- al tien jaar geef ik lezingen en spreekbeurten
- studenten, journalisten, politici die achtergrondinfo willen, of een vertaling, weten me te vinden.

Ik weet niet of ik nog veel meer "credentials" heb. Dit gezegd zijnde, je neemt ze maar voor wat ze waard zijn.


Morgen: een stukje geschiedenis

[Frost]

Eventjes off topic.

San Sebastian de moeite waard om te bezoeken? Mondaine badstad, hoe zit het met de prijzen daar?

[D'ARTOIS]

Het zou misschien interessant zijn om een stukje achtergrond van de Basken te geven. En wat zijn de cultuurhistorische grenzen? Zijn er overeenkomsten met de Bretons?

In Romeinse tijden overliepen de Gothen het Iberische schiereiland. Lieten de Gothen de oorspronkelijke stammen/bewoners van de Atlantische kust met rust?

[Txiki]

Oorspronkelijk geplaatst door Frost

Eventjes off topic.

San Sebastian de moeite waard om te bezoeken? Mondaine badstad, hoe zit het met de prijzen daar?

Dit is inderdaad off topic en ik ga er dus niet op in.

Oorspronkelijk geplaatst door D'ARTOIS

Het zou misschien interessant zijn om een stukje achtergrond van de Basken te geven. En wat zijn de cultuurhistorische grenzen? Zijn er overeenkomsten met de Bretons?

In Romeinse tijden overliepen de Gothen het Iberische schiereiland. Lieten de Gothen de oorspronkelijke stammen/bewoners van de Atlantische kust met rust?

Als u goed gelezen heeft, heeft u gezien dat er morgen een stukje geschiedenis op het programma staat. Een deel van uw vraag zal beantwoord worden, omdat dit valt binnen de focus van deze draad.

[D'ARTOIS]

Ik zal het met bijzondere en oprechte belangstelling lezen.

[eno2]

Oorspronkelijk geplaatst door Txiki

1. De "credentials" van Txiki

Op het risico op onvolledigheid af, lijst ik mijn "credentials" even op:

- al 15 jaar volg ik de kwestie op de voet
- al 15 jaar lees ik dagelijks El Pais, El Mundo, ABC, La Razón, El Diario Vasco, Gara en Euskaldunon Egunkaria/Berria.
- al 10 jaar spreek, lees en schrijf ik Baskisch
- ik heb 5 jaar in Baskenland gewoond en gewerkt
- gedurende die periode heb ik een netwerk uitgebouwd van journalisten, politici van diverse strekkingen, academici, artiesten, schrijvers, grote en kleine Basken
- ik heb daar in archieven gezeten van kloosters, jeugdhuizen, bibliotheken, media
- verscheidene keren heb ik analyses, artikels en interviews geschreven
- al 15 jaar lang neem ik Vlamingen mee naar Baskenland en breng ik Basken naar Vlaanderen
- al tien jaar geef ik lezingen en spreekbeurten
- studenten, journalisten, politici die achtergrondinfo willen, of een vertaling, weten me te vinden.

Ik weet niet of ik nog veel meer "credentials" heb. Dit gezegd zijnde, je neemt ze maar voor wat ze waard zijn.


Morgen: een stukje geschiedenis

Jammer van de onvolledigheid, maar kom, je hebt het behoorlijk druk zo te zien

[zonbron]

Oorspronkelijk geplaatst door D'ARTOIS

Ik zal het met bijzondere en oprechte belangstelling lezen.

2

[De gemuilkorfde]

Oorspronkelijk geplaatst door Txiki

1. De "credentials" van Txiki

Op het risico op onvolledigheid af, lijst ik mijn "credentials" even op:

- al 15 jaar volg ik de kwestie op de voet
- al 15 jaar lees ik dagelijks El Pais, El Mundo, ABC, La Razón, El Diario Vasco, Gara en Euskaldunon Egunkaria/Berria.
- al 10 jaar spreek, lees en schrijf ik Baskisch
- ik heb 5 jaar in Baskenland gewoond en gewerkt
- gedurende die periode heb ik een netwerk uitgebouwd van journalisten, politici van diverse strekkingen, academici, artiesten, schrijvers, grote en kleine Basken
- ik heb daar in archieven gezeten van kloosters, jeugdhuizen, bibliotheken, media
- verscheidene keren heb ik analyses, artikels en interviews geschreven
- al 15 jaar lang neem ik Vlamingen mee naar Baskenland en breng ik Basken naar Vlaanderen
- al tien jaar geef ik lezingen en spreekbeurten
- studenten, journalisten, politici die achtergrondinfo willen, of een vertaling, weten me te vinden.

Ik weet niet of ik nog veel meer "credentials" heb. Dit gezegd zijnde, je neemt ze maar voor wat ze waard zijn.


Morgen: een stukje geschiedenis

Indrukwekkend palmares, maar dat betekent voor mij niet noodzakelijk dat alles wat u vertelt evangelie is.
Om een vergelijking te maken : als System zich aanmeldt op een Spaans forum om de Vlaamse kwestie te gaan bespreken, dan kan die ook zeggen dat hij dagelijks de situatie op de voet volgt in de media hier, en dat hij de taal heel goed beheerst.
Betekent dat dan dat alles wat System over de Vlaamse kwesties te vertellen heeft de juiste interpretatie is ?
Natuurlijk niet, want hij heeft ook zijn invalshoek, zijn eigen mening, en zal (misschien onbewust) die proberen te rechtvaardigen via de informatie die hij binnenkrijgt.
Net zoals dé Vlaming niet bestaat, bestaat ook dé Bask niet.
Wat niet betekent dat ik niet de moeite zal doen om je bijdragen te lezen, maar ik zal ze niet lezen als zijnde dé Waarheid, maar als de mening van één individu, die weliswaar de zaken op de voet volgt, maar het blijft toch de mening van één individu (die mij dan nog een idioot noemt omdat ik het met hem niet eens ben)

[eno2]

Oorspronkelijk geplaatst door De gemuilkorfde

Indrukwekkend palmares, maar dat betekent voor mij niet noodzakelijk dat alles wat u vertelt evangelie is.
Om een vergelijking te maken : als System zich aanmeldt op een Spaans forum om de Vlaamse kwestie te gaan bespreken, dan kan die ook zeggen dat hij dagelijks de situatie op de voet volgt in de media hier, en dat hij de taal heel goed beheerst.
Betekent dat dan dat alles wat System over de Vlaamse kwesties te vertellen heeft de juiste interpretatie is ?
Natuurlijk niet, want hij heeft ook zijn invalshoek, zijn eigen mening, en zal (misschien onbewust) die proberen te rechtvaardigen via de informatie die hij binnenkrijgt.
Net zoals dé Vlaming niet bestaat, bestaat ook dé Bask niet.
Wat niet betekent dat ik niet de moeite zal doen om je bijdragen te lezen, maar ik zal ze niet lezen als zijnde dé Waarheid, maar als de mening van één individu, die weliswaar de zaken op de voet volgt, maar het blijft toch de mening van één individu (die mij dan nog een idioot noemt omdat ik het met hem niet eens ben)

Had dan op het driehoekje gedrukt

[Txiki]

2. Een stukje geschiedenis

Vandaag bespreken we wat geschiedenis. De gemuilkorfde merkt terecht op dat er geen "Waarheid" bestaat. Ook de neerslag van historische feiten is steeds beïnvloed door de persoon die de feiten beschreven heeft, of beschrijft, en de omgeving waartoe die behoort. De zegswijze "de waarheid zit altijd ergens in het midden", gaat inderdaad altijd wel op.

Dit gezegd zijnde, post ik in drie of vier stukken een beetje geschiedenis. Niet te diepgaand uiteraard, anders kunnen we even goed een paar boeken schrijven.

Veel leesplezier en laat vragen en opmerkingen maar komen.

[Txiki]

Onder Pre-Navarra wordt de periode van de Baskische geschiedenis bedoeld die voorafging aan en aanleiding gaf tot het bestaan van het onafhankelijke koninkrijk Navarra.

Het pre-Indo-Europese Europa

Recent genetisch en linguïstisch onderzoek hebben een bijdrage geleverd aan de zoektocht naar meer kennis betreffende de prehistorie en de bevolking van het Europese continent in dat tijdperk. Er zijn wetenschappers die de pre-Indo-Europese mensheid vascona noemen, Baskisch en ze beweren dat de oorspronkelijke Europese bewoners euskaros waren, en beschouwen de Baskische taal als de eerste taal in Europa.

Genetisch onderzoek heeft aangetoond dat bepaald prehistorisch DNA, in drie groepen onderverdeeld, wel teruggevonden wordt bij tal van Europeanen, maar dat die een concentratie kent waar vandaag de Basken wonen en leven. Waaruit afgeleid wordt dat de inwoners van deze streek zich destijds over gans Europa verspreid hebben.

Linguïstisch onderzoek heeft dan weer Baskische wortels blootgelegd in tal van Europese geografische namen. Een paar voorbeelden: de wortels ibar en ibai (vallei en rivier) werden aangetroffen in ondermeer Duitsland, Oostenrijk, Servië en Montenegro. Het begrip ur (water) vindt men als wortel terug in namen van tal van Europese rivieren en beken. De Ourthe in Wallonië is daarvan een voorbeeld.

De volkeren die zich in de omgeving van de Pyreneeën vestigden, een zekere vorm van sedimentatie vertoonden en van landbouw leefden, waren min of meer georganiseerd in dorpen. Iruñea was daar één van.

Voor en na het eerste ijstijdperk verspreidden de Cromagnon zich over heel Europa. Zo’n 6000 jaren later, tijdens het neoliticum, verschenen de Indo-Europese stammen op het Europese toneel. Deze brachten nieuwe Indo-Europese talen mee.

Onder die Indo-Europese stammen, of volkeren, bevonden zich de Kelten. Groepen Kelten doorkruisten het territorium van de euskaros en een aantal daarvan vestigden zich er tijdelijk. Het zou kunnen dat de benaming Vascones van Keltische oorsprong is, maar het volk dat daar leefde, is het niet.
De Keltische inval verstoorde de eerdere rust grondig en zorgde voor een heuse verandering in het uitzicht van de dorpen. Er werden vestingsmuren opgetrokken en er heerste onzekerheid en angst bij de landbouwers. Daar lag ook de basis voor samenwerking tussen de diverse dorpen tegen de gemeenschappelijke vijand, tegen de Kelten.
De nood om zich te weren tegen het Keltische geweld bracht een zekere militaire structuur met zich mee, gevolgd door een vorm van aristocratie en een sociale hiërarchie.

[Txiki]

Vasconia (2de eeuw v.C. – 8ste eeuw n.C.)

Wanneer dan de Romeinen hun imperium uitbouwden, werd ook het territorium van de euskaros of Vascones ingelijfd. De eerste nederzetting die de Romeinen op het Iberische Schiereiland bouwden, bevond zich in dat territorium: Graccurris, in het jaar 179 v.C. (huidige Alfaro, op de grens tussen La Rioja en Navarra, aan de rivier Ebro), genoemd naar de stichter ervan, Tiberio Sempronio Graco.
In 75 v.C. werd Pompaelo gebouwd, het huidige Pamplona. Net daar waar eerder het dorp Iruñea was. Vandaar ook de dubbele benaming Pamplona-Iruñea.
De houding van de Romeinse bezetter stak schril af tegen het geweld van de Kelten. Waardoor de Vasconen en de Romeinen in harmonie begonnen samen te leven. Een aantal delen van de bevolking werden tweetalig Euskara (Baskisch)-latijn.

In de eeuwen die daarop volgden (2de tot 5de eeuw n.C.), wisten de Vasconen hun culturele, politieke, sociale en economische aanwezigheid te verzekeren, ook zo erkend door de Romeinen.
Onder de Romeinse structuren wist de Vasconische cultuur te overleven en zich te ontwikkelen, zij het dat de Romeinse invloed zich liet gelden. Er ontstond een Romeins-Vasconische cultuur.

Het was een periode van bloei en ontwikkeling. Er werden meer en beter versterkte dorpen en steden opgetrokken, de samenleving werd georganiseerd in juridische termen en er kwam een vorm van internationale betrekkingen op gang. Het was ook in die periode dat de Romeinen een stevige stadswal lieten bouwen rond Pamplona-Iruñea.

De Vascones begonnen zich als Romeinen te beschouwen, zij het dat ze hun cultuur en taal behielden, en leefden bijna 700 jaar als onderdanen van het Romeinse Imperium (ter vergelijking: de Gothen en Franken leefden zo’n 200 jaar onder Romeins gezag).

Na de val van Rome wist Vasconia onafhankelijk te blijven van de Germaanse volkeren die Europa veroverd hadden. De Germanen, voornamelijk Visigothen, wisten Vasconia niet te veroveren. In dezelfde periode moest Vasconia ook aanvallen van de Franken in het noorden, en van Moren in het zuiden verduren. Eginhard, die kroniekschrijver van Karel De Grote was, vermeldde Vasconia als een aparte entiteit, dat niet ingelijfd was bij het Frankische Rijk.
In die tijd strekte het Vasconische Rijk zich uit tot in Aquitanië. Steden als Bordeaux en Toulouse (Tolosa) lagen binnen dat rijk. De macht en het territorium van Vasconië was minstens even groot als die van de Franken, en misschien groter dan die van de Visigothen.

De koning, of prins, of soeverein van Vasconia was Eudón De Grote (8ste eeuw n.C.). Hij was het die voor het eerst de Moren tot stilstand bracht, en niet de Franken. Zowel kronieken uit Rome als Frankische en Visigothische kronieken, erkennen dat het de Vasconen waren die de eerste overwinning tegen de Moren behaalden. Europa werd onderverdeeld in drie grote politieke entiteiten: het door de Moren bezette gebied of Hispania, Pamplona capital en Burdeos capital, en het Frankische Rijk.

Pamplona capital en Burdeos capital kwamen overeen met respectievelijk Vasconia ten zuiden van de Pyreneeën en Vasconia ten noorden van de Pyreneeën. Na de dood van Eudón De Grote begonnen de Franken een reeks oorlogen om Vasconia in te lijven.

Van Vascones naar Navarros

Het is eveneens in die periode dat de naam Navarra voor het eerst in kronieken opgetekend werd. Opnieuw was het Eginhard, de kroniekschrijver van Karel De Grote, die negen jaren vóór de Veldslag van Orreaga naar Navarra verwees: waar de rivier Ebro ontspringt en waarvan het territorium overeenkomt met dat van Vasconium.
Met Navarra doelden de Franken op die Vasconen die aanvankelijk niet ingelijfd werden bij het Frankische Rijk, dus op die Vasconen die hun eigen taal en cultuur bleven behouden binnen een onafhankelijk territorium. De naam was geen afgeleide van een geografisch, etnisch of sociaal begrip. Het was een louter politieke noemer, die vanaf de twaalfde eeuw n.C. een algemeen begrip zou worden voor de gemeenschap van onafhankelijke én ingelijfde Vasconen.

De betekenis verschoof dus met de tijd van een benaming voor het onafhankelijke Vasconia naar een omschrijving voor alle Vasconen.
In de Slag van Orreaga (ook Slag van Roncesvalles genoemd) op 15 augustus 778 werd Karel De Grote verslagen door de legers van Navarra, nadat eerder de stadswallen van Pamplona-Iruñea door de Franken vernield werden.
De bedoeling van Karel De Grote was Navarra in te palmen, maar met de vernieling van de stadswallen, bereikte hij in feite net het omgekeerde. Niet alleen stierf hij in een tegenaanval, het zou tevens de consolidatie van Navarra als onafhankelijke Europese staat bevorderen.
Nog twee andere veldslagen werden in Orreaga uitgevochten, in 812 en in 824.
De eerste veldslag werd geleid door Lodewijk De Vrome, zoon van Karel De Grote. Hij viel Iruñea binnen en op de terugtocht liet hij de vrouwen en kinderen van de soldaten gijzelen. In de veldslag van 824 liepen ingelijfde Vasconen mee, onder leiding van Eblo en Aznar.
Beide werden verslagen en als gevangene naar Pamplona overgebracht. Deze
overwinning betekende het begin van het Koninkrijk Navarra onder het gezag van Eneko Aritza (of Aresta).

[Txiki]

De legitimiteit van het Koninkrijk Navarra is al vaak onderwerp van discussie geweest. Echter, historische documenten tonen overduidelijk de erkenning van Navarra als Europese staat aan. Een uiterst belangrijke bron daartoe is de Codex van Roda, in het latijn opgesteld in het Paleis van Pamplona in 992. Daarin staat de politieke onafhankelijkheid van Navarra beschreven.
De Codex formuleert de verschillende politieke entiteiten in het brede gebied rond de Pyreneeën: het Koninkrijk Navarra, het Frankische Rijk en de graafschappen Aragon, Gasconia en Tolosa.

Voor elke politieke entiteit wordt in hiërarchische rangorde een lijst van notabelen geformuleerd. Interessant en belangrijk is dat de namen van Navarra allen in het Baskisch opgetekend staan: onder andere Eneco, Asnari, Xemen en Belasco. Die namen werden in latere vertalingen naar het Spaans omgezet. Eneco werd Iñigo, Xemen werd Jimeno enzovoort.
Het feit dat de koningen van Navarra Baskische namen hadden, geeft aan welke taal er gesproken werd op het Hof.
In de loop van de eeuwen werden er wel Spaanse namen aangenomen.

Gedurende acht eeuwen bleef Navarra een onafhankelijke staat. Met ondermeer een eigen rechtsysteem, fiscale soevereiniteit en (in de 13de eeuw) een eigen Rekenhof. Maar ook met een eigen munt, eigen maten en gewichten en zelfs een eigen kalender. Wat de eigen munt betreft moet verwezen worden naar wetteksten uit de zestiende eeuw.
Die stelden ondermeer dat de benaming “Spanje” niet op de muntstukken mocht komen en dat er geen buitenlandse munten (uit Castilië of het Frankische Rijk) in Navarra mochten circuleren. Zelfs de munten uit Catalonië waren verboden.
De kalender was een maankalender (hoewel er ondertussen ook studies zijn die iets anders vertellen). De uitgang ila verwijst daarnaar: urtarrila
(januari), otsaila (februari), apirila (april), uztaila (juli), iraila (september), urrila (oktober).
Het huidige Baskische woord voor ‘maan’ is ilargia.
Ook de indeling van de dagen was gebaseerd op de maancyclus en de week bestond uit drie dagen: astelehena (maandag), asteartea (dinsdag) en asteazkena (woensdag). Letterlijk betekenen deze woorden: eerste weekdag, tussenweekdag en laaste weekdag. Het is pas later dat de christelijke kalender toegevoegd werd.

De taal in Navarra was Baskisch. Er bestaan voldoende bronnen om dat aan te tonen. Publieke plaatsnamen, zoals straatnamen en namen van bruggen, werden in Baskisch opgetekend, met een verwijzing naar de koning: erregebidea (koningsweg), erregezubia (koningsbrug), erregemendia (koningsberg) enzovoort. Ook werden de eerste boeken in het Baskisch geschreven. Het eerste Baskische boek, geschreven door Echepare, kwam er
in 1545 en titelde Linguae vasconum primitiae: Beginselen van de Vasconische Taal. Toen dook de naam Euskal Herria op.

Deze term hield alle Vasconen in, zowel de ingelijfde als de onafhankelijke Vasconen. Of zoals Navarra een begrip was geworden voor beide groepen van Vasconen. Daarom ook dat Navarra en Euskal Herria twee zijden van dezelfde medaille waren, en zijn. Navarra was de politieke gemeenschap en Euskal Herria de culturele.

[Txiki]

Maar, een deel van het Navarrese grondgebied was toen al ingenomen door Castilië, dat een harde taalpolitiek doorvoerde om het Castiliaans op te leggen.
De vlag van de Europese staat Navarra was een zon met acht stralen. In de loop van de eeuwen kwamen er varianten van die zon in de vorm van bloemen of robijnen. Na de val van Navarra veranderden de robijnen in kettingen. Wat dan weer te zien is in de huidige vlag van de Forale Gemeenschap van Navarra.

Een ander, zeer belangrijk, symbool van Navarra was de adelaar van Sancho VII (1194- 1234). De zwarte adelaar, arrano beltza, was de persoonlijke zegel van Sancho VII. Het symbool is door de eeuwen heen misbruikt geweest door de Castiliaanse heersers en wijzigde van betekenis. Vandaag is de zwarte adelaar een Baskisch symbool voor vrijheid en een verwijzing naar die historische soevereiniteit.
In de zestiende eeuw viel Navarra en werd het grondgebied toegevoegd aan Castilië. De Spaanse inquisitie herorganiseerde het territorium. In die reorganisatie ligt de oorsprong van de huidige Baskische provincies binnen de Spaanse staat. Met de Franse Revolutie in 1789 werd de Franse grondwet volledig doorgevoerd in de gebieden die Frankrijk op Navarra veroverd had, en in 1841 werd de Spaanse grondwet doorgevoerd in de gebieden die Spanje veroverd had. Dit betekende meteen ook het einde van Navarra als soevereine staat in Europa.

[Firestone]

Oorspronkelijk geplaatst door Txiki

In de Slag van Orreaga (ook Slag van Roncesvalles genoemd) op 15 augustus 778 werd Karel De Grote verslagen door de legers van Navarra, nadat eerder de stadswallen van Pamplona-Iruñea door de Franken vernield werden.
De bedoeling van Karel De Grote was Navarra in te palmen, maar met de vernieling van de stadswallen, bereikte hij in feite net het omgekeerde. Niet alleen stierf hij in een tegenaanval, het zou tevens de consolidatie van Navarra als onafhankelijke Europese staat bevorderen.

(vet door mij toegevoegd)
Nitpicking misschien, maar dit klopt toch niet?

[SDG]

Oorspronkelijk geplaatst door Firestone

(vet door mij toegevoegd)
Nitpicking misschien, maar dit klopt toch niet?

Volgens mij gaat het niet om Karel, maar om

http://nl.wikipedia.org/wiki/Roland_(ridder)

[Txiki]

Oorspronkelijk geplaatst door Firestone

(vet door mij toegevoegd)
Nitpicking misschien, maar dit klopt toch niet?

Oorspronkelijk geplaatst door SDG

Volgens mij gaat het niet om Karel, maar om

http://nl.wikipedia.org/wiki/Roland_(ridder)

Klopt. Zo zie je maar dat collectief nadenken zinvol is.

[eno2]

Voor ik begin te lezen:
is de herkomst van het Baskisch nog steeds niet te localiseren?

merkwaardig dat zo'n oude taal zolang overleeft, met zo weinig sprekers

geen tijdlijn bij de Kelten, zie ik

[Txiki]

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

Voor ik begin te lezen:
is de herkomst van het Baskisch nog steeds niet te localiseren?

merkwaardig dat zo'n oude taal zolang overleeft, met zo weinig sprekers

geen tijdlijn bij de Kelten, zie ik

Er is nog steeds geen duidelijkheid over wanneer de taal zou ontstaan zijn en hoe. Het enige wat met zekerheid geweten is, is dat het een pre-indoeuropese taal is.
Alle bijkomende verklaringen zijn speculatie. Zelfs in die mate dat Basken ooit voor de grap hebben gezegd dat hun taal afstamt van dolfijnen die aan land gekomen zijn.

Het is wel zo dat in de negentiende eeuw heel wat woorden verzonnen zijn door Sabino Arana en z'n omgeving.