De maatschappelijke rol van schrijvers

Den Duisteren Duikboot · 8 januari 2012, 12:58

Een discussie naar aanleiding van de reactie van Joël De Ceulaer op het kerstessay van Marc Reugebrink.

http://www.standaard.be/artikel/deta...kelid=VT3KJ7UC

Samengevat komt het erop neer dat Reugebrink de schrijver weer een plaats wil geven in het maatschappelijke debat. Goede literatuur is een medium voor volksverheffing, meent Reugebrink, die zichzelf wellicht niet tot de slechte literatuur rekent - anders schrijf je zoiets niet. De Ceulaer relativeert het nut hiervan: zijns inziens is een schrijver niet per se een waardevol intellectueel en hij stelt zich de vraag welke waarde hij/zij aan dat debat toevoegt. Uiteindelijk zijn wetenschappers veel belangrijker en blinken schrijvers vooral uit in het beschrijven van (wetenschappelijk) meer ongrijpbare (inter)menselijke verschijnselen.

Persoonlijk volg ik in grote lijnen het standpunt van De Ceulaer. Zeker, er zijn schrijvers geweest die een belangrijke maatschappelijke rol op zich hebben genomen. Het emblematische voorbeeld is dat van Emile Zola in de Dreyfuss-affaire. Zijn "J'accuse" was een sterk beargumenteerde uitval naar de Franse autoriteiten en zorgde - mede dankzij de krant als massamedium - voor flink wat deining. Het is zelfs deze actie die het begrip "intellectuelen", dat tot dan toe weinig werd gebruikt, in de omgangstaal bracht: de schrijvers, journalisten en kunstenaars die zich achter Zola's pleidooi schaarden werden gemakshalve allen onder die noemer geplaatst (echter ook als spotnaam door hun tegenstanders).

Maar om op de bariccaden te staan, moet de schrijver in kwestie wel een beetje weten waar hij het over heeft. Belezenheid in de literatuur volstaat dan niet meer. Ook een schrijver moet verder kunnen kijken dan een hoop clichés (Lanoye) of het eigen naïeve wereldbeeld (Hemmerechts). Als hij of zij mensen tot nadenken wil stemmen, kan dat alleen maar door zelf een probleem of thematiek tot op het bot - en met een zekere afstandelijkheid - te doorgronden om de opgedane inzichten vervolgens in een literair verhaal te verwerken dat de complexiteit toont i.p.v. in pamfletten te verzanden - zonder daarbij onbetrokken te blijven.

Hans Achterhuis merkte in dit verband op dat romanschrijvers slechte essayisten zijn en vice versa. Hij stelde bijvoorbeeld bij de Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadine Gordimer vast dat de nuances die ze in haar romans legde verloren gingen van zodra zij haar overtuigingen in een essay vastlegde. In een essay staat één visie centraal; in een roman staat de botsing tussen verschillende visies centraal, vaak belichaamd door de personages en tot uiting gebracht in een concreet conflict of dilemma. Misschien zijn schrijvers daarom wel gedoemd om in debatten verloren te lopen: zij dienen het speelveld te overschouwen, eerder dan er zelf op te gaan spelen.

In Vlaanderen zie ik weinig auteurs rondlopen die intellectueel in staat zijn tot maatschappelijk relevant proza: het blijft bij egodocumenten (Brusselmans), mooischrijverij (Mortier) of simplistische visies (Verhulst). Welke rol zij dan in eender welk debat kunnen spelen is mij een raadsel. En de bijdragen van Marc Reugebrink hebben tot nu toe evenmin veel voorgesteld: veel hoogdraverij, een heel verheven beeld van wat schrijvers wel en niet moeten zijn, maar ook hij vervalt uiteindelijk in clichés en sjablonen.

Scherven A. Mok · 8 januari 2012, 20:16

Verhulst zat vandaag in de zevende dag samen met Peter Mertens van PVDA+. Die man kan toch geweldig goed schrijven vind ik. Schrijft zeker zo stilistisch als Brusselmans maar heeft iets te zeggen. Doet dat in mijn lekenogen zeer verfijnd. Niet overdadig zoals Mortier. Van Lanoye heb ik nooit een boek uitgelezen, ze spreken mij niet aan. Enkel zijn gedichten vind ik zeer goed. Hij heeft natuurlijk wel steeds zijn zegje gedaan in het maatschappelijk debat (en met de nodige bagage). Maar ik vind Verhulst als 'linkse' toch precies iets geloofwaardiger als Lanoye. Ik heb een boek of drie van Verhulst gelezen maar nooit een interview gezien of gelezen en toch verschoot ik er niet van dat hij daar naast Mertens zat en het opnam voor ons. Om de een of andere reden echter zal ik meer een fan van zijn werk blijven dan van hemzelf. Zal wel aan mij liggen.

eno2 · 8 januari 2012, 23:37

De grote man van de 20-ste eeuw op dat gebied is Eric Blair
Voor mij sowieso een van de grootsten van die eeuw overall.
Actief - op het slagveld - tegen de fascisten.
Deed een zegje over de communisten dat zowat de standaard geworden is over dat onderwerp.
Beleefde in de praktijk de diepste misère van de armen en beschreef die.
(down &out in Paris London)
1984 katapulteerde hem in de toekomst.
Collected Essays, by George Orwell => bovendien goeie essayist
Ook zijn mindere boeken zijn goed geschreven.

De wereldstandaard is gezet....

eno2 · 8 januari 2012, 23:41

Er heeft hier iemand op Forum het Kerst-essay van Reugebrink tot tegen de grond afgebroken.
Een groot schrijver is voor elke natie een sieraad en is d'office maatschappelijk relevant.

Albrecht · 8 januari 2012, 23:42

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

De grote man van de 20-ste eeuw op dat gebied is Eric Blair
Voor mij sowieso een van de grootsten van die eeuw overall.
Actief - op het slagveld - tegen de fascisten.
Deed een zegje over de communisten dat zowat de standaard geworden is over dat onderwerp.
Beleefde in de praktijk de diepste misère van de armen en beschreef die.
(down &out in Paris London)
1984 katapulteerde hem in de toekomst.
Collected Essays, by George Orwell => bovendien goeie essayist
Ook zijn mindere boeken zijn goed geschreven.

De wereldstandaard is gezet....

Blair/Orwell heeft wel een aantal grote flaters begaan. In zijn kritiek op Chesterton heeft hij enorm wat steken laten vallen, en zijn eigenlijke daden verschilden vaak van zijn ideologie.

eno2 · 8 januari 2012, 23:44

[quote]

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door Albrecht

George Orwell heeft wel een aantal grote flaters begaan. In zijn kritiek op Chesterton

Father Brown

Citaat:

heeft hij enorm wat steken laten vallen, en zijn eigenlijke daden verschilden vaak van zijn ideologie

.
Zoals het neerschieten van een Olifant in INdië?

Albrecht · 8 januari 2012, 23:49

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

Father Brown

Ja, dat is één van de vele werken van Chesterton? Ik zie niet wat daar zo grappig aan is...

Blair had haast een obsessie voor Chesterton. Hij haatte én aanbad hem.

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

Zoals het neerschieten van een Olifant in INdië?

Nee. Er zijn een hele hoop andere opvallende anekdotes.

Den Duisteren Duikboot · 8 januari 2012, 23:49

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

Er heeft hier iemand op Forum het Kerst-essay van Reugebrink tot tegen de grond afgebroken.

Ah, inderdaad. Mijn excuses. Het was me ontgaan.

http://forum.politics.be/showthread.php?t=165441

eno2 · 9 januari 2012, 00:06

[quote]

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door Albrecht

Ja, dat is één van de vele werken van Chesterton? Ik zie niet wat daar zo grappig aan is...

Father Brown is grappig

Andere bekende overlevende werken van Chesterton zijn euhhhh &&& ...euhhh

Citaat:

Blair had haast een obsessie voor Chesterton. Hij haatte én aanbad hem.
Nee. Er zijn een hele hoop andere opvallende anekdotes.

OK Je kent er wat van.

Van zo'n bloedkatholiek als Chesterton heb ik me behalve Father Brown nooit veel aangetrokken.

Chesterton is totaal lichtgewicht ivm Eric

Iemand die wel tegen Eric opweegt als internationaal maatschappelijk
icoon, dat is GBS - natuurlijk. Die had een politiek project, naast absoluut en geniaal topschrijver. The Fabian Society.

Albrecht · 9 januari 2012, 00:17

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door eno2

Father Brown is grappig

Andere bekende overlevende werken van Chesterton zijn euhhhh &&& ...euhhh

The Napoleon of Notting Hill, waar Orwell waarschijnlijk de titel van 1984 heeft uit gehaald? Verder vooral non-fictie, zoals Orthodoxy.

Citaat:

OK Je kent er wat van.

Van zo'n bloedkatholiek als Chesterton heb ik me behalve Father Brown nooit veel aangetrokken.

Blair is literair enorm beïnvloed geweest door Chesterton, iets waarvoor hij zich schaamde. Daarom dat hij steken liet vallen in zijn kritiek op Chesterton en katholicisme, dat hij als Orwell omschreef als een politieke fascistische macht. Hij schaamde zich ervoor, de invloed van Chesterton is erg ongepast voor iemand zoals Blair.

In zijn laatste levensjaren heeft hij het gebruik van het woord "katholiek" gemeden, omdat hij zelf inzag dat zijn eigen begrip van katholicisme gebrekkig was.

Daar is zelfs een boek over: G.K. Chesterton's Literary Influence on George Orwell: A Surprising Irony.

Citaat:

Chesterton is totaal lichtgewicht ivm Eric

Oh nee, zeker niet. Ze verschilden vooral in wereldbeeld. Ik zou zelfs zeggen dat Chesterton intelligenter was dan Blair, maar Blair had wel de mooie gave om erg neutraal en objectief te schrijven. Chesterton kon dat niet.

Citaat:

Iemand die wel tegen Eric opweegt als internationaal maatschappelijk
icoon, dat is GBS - natuurlijk. Die had een politiek project, naast absoluut en geniaal topschrijver. The Fabian Society.

Met Shaw en zijn Fabian Society ben ik niet zo bekend. Ik lees meer over de vroege Engelse socialisten, met als voornaamste interesse de interessante relatie tussen High Church Anglicanism en revolutionair socialisme.

Ik weet wel dat Shaw en Chesterton goede vrienden waren, ookal verschilden ze van mening.

eno2 · 9 januari 2012, 00:18

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door Den Duisteren Duikboot

Ah, inderdaad. Mijn excuses. Het was me ontgaan.

http://forum.politics.be/showthread.php?t=165441

id, ik was't kwijt

8 januari 2012, 12:58	#1
Den Duisteren Duikboot Perm. Vertegenwoordiger VN Geregistreerd: 10 januari 2003 Berichten: 13.400	De maatschappelijke rol van schrijvers Een discussie naar aanleiding van de reactie van Joël De Ceulaer op het kerstessay van Marc Reugebrink. http://www.standaard.be/artikel/deta...kelid=VT3KJ7UC Samengevat komt het erop neer dat Reugebrink de schrijver weer een plaats wil geven in het maatschappelijke debat. Goede literatuur is een medium voor volksverheffing, meent Reugebrink, die zichzelf wellicht niet tot de slechte literatuur rekent - anders schrijf je zoiets niet. De Ceulaer relativeert het nut hiervan: zijns inziens is een schrijver niet per se een waardevol intellectueel en hij stelt zich de vraag welke waarde hij/zij aan dat debat toevoegt. Uiteindelijk zijn wetenschappers veel belangrijker en blinken schrijvers vooral uit in het beschrijven van (wetenschappelijk) meer ongrijpbare (inter)menselijke verschijnselen. Persoonlijk volg ik in grote lijnen het standpunt van De Ceulaer. Zeker, er zijn schrijvers geweest die een belangrijke maatschappelijke rol op zich hebben genomen. Het emblematische voorbeeld is dat van Emile Zola in de Dreyfuss-affaire. Zijn "J'accuse" was een sterk beargumenteerde uitval naar de Franse autoriteiten en zorgde - mede dankzij de krant als massamedium - voor flink wat deining. Het is zelfs deze actie die het begrip "intellectuelen", dat tot dan toe weinig werd gebruikt, in de omgangstaal bracht: de schrijvers, journalisten en kunstenaars die zich achter Zola's pleidooi schaarden werden gemakshalve allen onder die noemer geplaatst (echter ook als spotnaam door hun tegenstanders). Maar om op de bariccaden te staan, moet de schrijver in kwestie wel een beetje weten waar hij het over heeft. Belezenheid in de literatuur volstaat dan niet meer. Ook een schrijver moet verder kunnen kijken dan een hoop clichés (Lanoye) of het eigen naïeve wereldbeeld (Hemmerechts). Als hij of zij mensen tot nadenken wil stemmen, kan dat alleen maar door zelf een probleem of thematiek tot op het bot - en met een zekere afstandelijkheid - te doorgronden om de opgedane inzichten vervolgens in een literair verhaal te verwerken dat de complexiteit toont i.p.v. in pamfletten te verzanden - zonder daarbij onbetrokken te blijven. Hans Achterhuis merkte in dit verband op dat romanschrijvers slechte essayisten zijn en vice versa. Hij stelde bijvoorbeeld bij de Zuid-Afrikaanse schrijfster Nadine Gordimer vast dat de nuances die ze in haar romans legde verloren gingen van zodra zij haar overtuigingen in een essay vastlegde. In een essay staat één visie centraal; in een roman staat de botsing tussen verschillende visies centraal, vaak belichaamd door de personages en tot uiting gebracht in een concreet conflict of dilemma. Misschien zijn schrijvers daarom wel gedoemd om in debatten verloren te lopen: zij dienen het speelveld te overschouwen, eerder dan er zelf op te gaan spelen. In Vlaanderen zie ik weinig auteurs rondlopen die intellectueel in staat zijn tot maatschappelijk relevant proza: het blijft bij egodocumenten (Brusselmans), mooischrijverij (Mortier) of simplistische visies (Verhulst). Welke rol zij dan in eender welk debat kunnen spelen is mij een raadsel. En de bijdragen van Marc Reugebrink hebben tot nu toe evenmin veel voorgesteld: veel hoogdraverij, een heel verheven beeld van wat schrijvers wel en niet moeten zijn, maar ook hij vervalt uiteindelijk in clichés en sjablonen.

8 januari 2012, 23:41	#4
eno2 Banneling Geregistreerd: 4 juni 2004 Locatie: onder mijn wijnstok en vijgenboom Berichten: 78.216	Er heeft hier iemand op Forum het Kerst-essay van Reugebrink tot tegen de grond afgebroken. Een groot schrijver is voor elke natie een sieraad en is d'office maatschappelijk relevant. Laatst gewijzigd door eno2 : 8 januari 2012 om 23:43.

8 januari 2012, 20:16	#2
Scherven A. Mok Banneling Geregistreerd: 21 april 2008 Berichten: 12.832	Verhulst zat vandaag in de zevende dag samen met Peter Mertens van PVDA+. Die man kan toch geweldig goed schrijven vind ik. Schrijft zeker zo stilistisch als Brusselmans maar heeft iets te zeggen. Doet dat in mijn lekenogen zeer verfijnd. Niet overdadig zoals Mortier. Van Lanoye heb ik nooit een boek uitgelezen, ze spreken mij niet aan. Enkel zijn gedichten vind ik zeer goed. Hij heeft natuurlijk wel steeds zijn zegje gedaan in het maatschappelijk debat (en met de nodige bagage). Maar ik vind Verhulst als 'linkse' toch precies iets geloofwaardiger als Lanoye. Ik heb een boek of drie van Verhulst gelezen maar nooit een interview gezien of gelezen en toch verschoot ik er niet van dat hij daar naast Mertens zat en het opnam voor ons. Om de een of andere reden echter zal ik meer een fan van zijn werk blijven dan van hemzelf. Zal wel aan mij liggen.

8 januari 2012, 23:37	#3
eno2 Banneling Geregistreerd: 4 juni 2004 Locatie: onder mijn wijnstok en vijgenboom Berichten: 78.216	De grote man van de 20-ste eeuw op dat gebied is Eric Blair Voor mij sowieso een van de grootsten van die eeuw overall. Actief - op het slagveld - tegen de fascisten. Deed een zegje over de communisten dat zowat de standaard geworden is over dat onderwerp. Beleefde in de praktijk de diepste misère van de armen en beschreef die. (down &out in Paris London) 1984 katapulteerde hem in de toekomst. Collected Essays, by George Orwell => bovendien goeie essayist Ook zijn mindere boeken zijn goed geschreven. De wereldstandaard is gezet....