Laat een goedbedoelde schenking geen vergiftigd geschenk worden

[Pin en Puk]

Netto



Schenkingen leiden soms tot spanning en afgunst. Vaak komt daarbij het slechtste in de mens naar boven. Hoe vermijden?

Een deel van uw vermogen schenken aan een toekomstige erfgenaam, of aan een vriend omdat die u uw hele leven gesteund heeft, of aan een kleinkind dat u wilt helpen? Daar is op zich niets mis mee. Toch zijn er door dit soort cadeautjes al heel wat families uit elkaar gevallen. Dat is te wijten aan twee factoren: hoe u schenkt en wat u schenkt.

De ene schenking is de andere niet
Een ongelijke behandeling leidt bijna altijd tot conflicten. Zorg er dus voor dat u al uw erfgenamen op dezelfde manier behandelt. Maar dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Want de manier waarop u schenkt en ook de gebruikte termen zijn daarbij van groot belang.

Een schenking ‘als voorschot op het erfdeel’ is een voorschot op de latere erfenis. Het deel dat het kind in kwestie krijgt, wordt dus in mindering gebracht van het deel van de nalatenschap waarop het automatisch recht heeft (het zogenaamd wettelijk erfdeel).

Doet u een schenking ‘bij vooruitmaking en buiten erfdeel’, dan komt die bovenop het wettelijk erfdeel van de begiftigde. Die persoon wordt dan bevoordeeld ten opzichte van de andere erfgenamen.

Als er niets wordt gepreciseerd, wordt de schenking in principe beschouwd als een voorschot op het erfdeel.


Voorbeeld
Jaak, huisarts van beroep, sterft. Hij laat twee kinderen na, Xavier en Yves, en 210.000 euro. Wettelijk gezien hebben beide kinderen recht op minimaal 70.000 euro. Dat is hun wettelijk erfdeel. De overige 70.000 euro wordt onder hen verdeeld als dat bedrag niet aan iemand anders werd nagelaten of geschonken.

Stel dat Jaak twintig jaar geleden 30.000 euro aan Yves heeft geschonken omdat die toen met zware financiële problemen kampte. De rest van zijn vermogen liet hij via testament na aan Artsen Zonder Grenzen. De wijze waarop Jaak die 30.000 geschonken heeft, maakt dan een groot verschil.

Als de schenking een voorschot op het erfdeel was: krijgt Yves nog maar 40.000 euro, aangezien hij twintig jaar geleden al 30.000 euro heeft ontvangen. Xavier krijgt 70.000 euro. Artsen Zonder Grenzen krijgt 70.000 euro.
Als het om een schenking ‘buiten erfdeel’ ging: erft Yves in totaal 100.000 euro. 70.000 euro + de 30.000 euro die hij twintig jaar geleden heeft gekregen. Xavier krijgt 70.000 euro. Artsen Zonder Grenzen krijgt de resterende 40.000 euro.
Roerende of onroerende goederen schenken maakt wel degelijk een verschil

Er kunnen zich ook problemen voordoen als de waarde van de geschonken goederen gestegen of gedaald is tussen het moment van de schenking en dat van het openvallen van de nalatenschap. Alle goederen die de overledene tijdens zijn leven wegschenkt, worden fictief bij zijn bezittingen bij overlijden geteld. Dat is de zogenaamde fictieve massa. Zo kan men de totale waarde van de nalatenschap bepalen en nagaan op welk deel de reservataire erfgenamen recht hebben. Probleem is dat de waarde van de geschonken goederen op een andere manier wordt bepaald voor roerende en voor onroerende goederen:

Roerende goederen worden geschat op basis van hun waarde op het moment van de schenking.

Voor onroerende goederen geldt de waarde op de dag van overlijden van de schenker. Er wordt wel rekening gehouden met de toestand waarin de goederen zich bevonden op het moment van de schenking. Als de meerwaarde het gevolg is van werken uitgevoerd door de begiftigde, wordt er geen rekening mee gehouden. Maar als ze is toe te schrijven aan een opwaardering van de wijk of aan de evolutie van de vastgoedmarkt, wordt de nieuwe waarde wel degelijk in aanmerking genomen.


Voorbeeld
20 jaar geleden heeft Jaak een appartement van 200.000 euro aan Xavier gegeven. Yves kreeg geld, eveneens voor een bedrag van 200.000 euro. Hij dacht beide kinderen gelijk te hebben behandeld.

Maar dat is niet noodzakelijk het geval. Stel dat het appartement van Xavier intussen 300.000 euro waard is, dan kan Yves de schenking betwisten.

Gelukkig bestaan er manieren om ruzies te voorkomen. Op voorwaarde dat u er de nodige aandacht aan besteedt.

1. Twee akten, de manier om problemen te vermijden
Wilt u de problematiek van de ongelijke behandeling omzeilen, schenk dan met een ‘dubbele akte’. Al uw kinderen krijgen dan hetzelfde op het moment van de schenking. Daarna kunnen ze zelf de goederen onder elkaar verdelen.


Voorbeeld
Jaak wil aan zijn twee kinderen samen een huis van 200.000 euro en aandelen ter waarde van 200.000 euro schenken. Zij moeten zelf beslissen hoe ze dat onder elkaar verdelen. Ofwel blijven ze in onverdeeldheid, ofwel verkopen ze het gebouw en de effecten en verdelen ze het geld. De juridische gelijkheid tussen de erfgenamen werd hier perfect nageleefd.

2. Laat alle erfgenamen instemmen met de schenking

‘U kunt bij een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik ook alle erfgenamen bij de schenking betrekken door ze hun toestemming te laten geven in de schenkingsakte’, zegt notaris Yves Van Roy. ‘Daardoor wordt die, zowel naar vorm als naar inhoud, tegenstelbaar aan alle ondertekenaars.’ Dat is een van de enige bedingen op toekomstige nalatenschappen die de wet toestaat. Renaud Grégoire, een collega-notaris, beklemtoont wel dat u daarbij best voorzichtig te werk gaat. ‘Dat systeem plaatst het goed buiten de nalatenschap. Het maakt dus geen deel meer uit van het vermogen van de overledene.’

3. Lijst alle schenkingen op in uw testament
Ondanks al die voorzorgen kan er bij de verdeling van de nalatenschap toch nog ruzie ontstaan. Vaak steken op dat moment oude familievetes weer de kop op. Daarom kan het verstandig zijn om in een testament te vermelden welke schenkingen u tijdens uw leven hebt gedaan. Dat document lost de relationele problemen weliswaar niet op, maar het kan de zaken wel vergemakkelijken. Houd er wel rekening mee dat een schenking binnen de 3 jaar voor uw overlijden fiscale gevolgen heeft voor uw erfgenamen.

4. Bestraf tegendraadse erfgenamen in uw testament
Om ruzie te vermijden, voegen sommigen ook een clausule toe die tegendraadse erfgenamen onrechtstreeks bestraft. Het is wel belangrijk om daarbij de juiste formulering te gebruiken. Notaris Renaud Grégoire waarschuwt voor bepalingen van het type ‘Indien een van de erfgenamen zich verzet tegen een of andere bepaling van dit testament, wordt zijn aandeel in de nalatenschap verminderd tot zijn wettelijk erfdeel’. Want die kunnen tot betwistingen leiden. Probeer de clausule liever positief te verwoorden zodat ze niet overkomt als een straf. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik laat het vruchtgebruik van mijn nalatenschap na aan mijn partner. Mochten mijn erfgenamen zich daartegen verzetten, dan laat ik haar het vrij beschikbaar deel van mijn nalatenschap na, zodat zij over de nodige financiële middelen beschikt.’


‘Mijn zieke moeder heeft net voor haar dood 100.000 euro geschonken aan haar poetsvrouw’
Wat als u denkt dat iemand misbruik heeft gemaakt van de zwakheid van de overledene om een deel van zijn bezittingen te krijgen of te erven?

Sommige mensen beslissen, net voor hun overlijden, om hun bezittingen volledig of gedeeltelijk te schenken aan iemand die hen heeft bijgestaan in hun laatste levensdagen. Het gaat dan bijvoorbeeld om een familielid, verzorgster, poetshulp, buur enzovoort. Ze doen dat om die persoon te bedanken… of omdat ze zich om de tuin hebben laten leiden.

De begunstigde van de schenking moet in dat geval kunnen aantonen dat er geen lening, maar een schenking heeft plaatsgehad. Slaagt hij daarin, dan moeten de erfgenamen die de schenking betwisten, bewijzen dat het goed illegaal werd verkregen. En dat is bijzonder moeilijk. Vaak kunnen reservataire erfgenamen alleen nog vragen dat hun wettelijk erfdeel wordt nagekomen.

[De schoofzak]

Komt dat uit de rubriek 'ken je recht?' van Dag Allemaal ?