aan omarr en zijn vrienden: is Knack nu ook een 'Vlaams Blok-gazetje" geworden?

Onderstaand artikel verschijnt morgen in Knack:
Read it and weep

En toen was het geld verdwenen
Knack 11/10/2004 19:20

Het aantal fraude- en corruptiedossiers bij de Antwerpse overheid is
inmiddels tot 64 opgelopen. 'We pulken aan een ijsberg, waarvan niet meer
dan een tipje boven water steekt', denkt procureur Bart Van Lijsebeth.


Met een bezwaard gemoed stapte Monica De Coninck de kantoren van het
Antwerpse parket aan de Britselei binnen. Het was 21 september en de
voorzitster van het OCMW had anomalieën in de boekhouding opgemerkt tijdens
een intern onderzoek bij het OCMW en bij vier openbare ziekenhuizen van de
vzw Ziekenhuisnetwerk Antwerpen.


Dat heeft de sfeer bij het Antwerpse OCMW danig verzuurd: De Coninck kreeg
in de wandelgangen zelfs te horen dat ze beter wat gas terugnam als ze haar
politieke loopbaan niet op het spel wilde zetten.


Op 1 oktober plakte het auditbureau Ernst & Young een cijfer op de
anomalieën: er ontbreekt een afdoende verklaring voor geldstromen ten
bedrage van 22,5 miljoen euro uit de periode 1996 tot 2001, de regeerperiode
van voorzitter Bob Cools. Het parket schakelt bij het onderzoek naar
mogelijke fraude de Centrale Dienst voor de Bestrijding van de Corruptie in
(CDBC, het vroeger Hoog Comité van Toezicht).


Bij het Antwerpse parket kijken ze amper nog op van de verhalen over
verdwenen kasdagboeken met cruciale gegevens over de transfers tussen het
OCMW en de ziekenhuizen, of over bodes die met enveloppen vol overheidsgeld
door de Antwerpse straten dwalen. Ook de structurele tekorten in de
financiële huishouding van het OCMW wekken weinig verwondering.


Het verhaal is stilaan bekend: het is gewoon de zoveelste aflevering van een
reeks grote en kleine fraudes die de stad in een stevige houdgreep hebben.
'Antwerpen is een enorme biotoop waar zich allerhande creaturen aan hebben
vastgehaakt', zucht een bron bij het gerecht. 'En daar zitten onvermijdelijk
parasieten tussen.'

Véél parasieten, zo blijkt. Het OCMW-dossier past in een schier eindeloze st
room verhalen over fraude en corruptie in de Scheldestad. Het is inmiddels
gerechtelijk onderzoek nummer 64 - het A4'tje dat als leidraad moet dienen
voor de maandelijkse vergadering van politie en parket over de dossiers,
groeit uit tot een angstwekkend bundeltje.


Zeven van de 64 dossiers dragen de naam van vooraanstaande Antwerpse
politici: Patrick Janssens (SP.A) en het voltallige oude schepencollege in
de Telepolis-zaak, schepen Leo Delwaide (VLD) in een dossier over misbruik
van havenfondsen, Mieke Vogels (Groen!) in een fraudedossier rond
reclamebordenverhuurder JC Decaux, en gewezen burgemeester Leona Detiège in
een dossier over de aankoop van het SP.A-secretariaat in de Everaertstraat.


In vijftien dossiers spelen toplui van de Antwerpse politie een hoofdrol -
acht keer de intussen geschorste hoofdcommissaris Luc Lamine, zeven keer
Eddy Den Hondt, die in Antwerpen de politieschool leidde. Wellicht zullen de
dossiers over de politieschool de eerste van de 64 zijn die effectief voor
de rechtbank worden ingeleid.


Verdachtmakingen

Een tiental speurders van de algemene politie-inspectie en de CDBC is
intussen al ruim een jaar aan het graven in de stroom van tips, klachten en
verdachtmakingen over malversaties in de administratie en de politiek van de
stad Antwerpen. Het resultaat: vuistdikke dossiers over het Antwerpse
stadsbestuur en zijn diensten, en een onuitputtelijke potpourri van
misdrijven, verduisteringstechnieken en methodes om die te verdoezelen.


In verschillende dossiers blijken grote sommen geld naar vzw's of
charitatieve instellingen te zijn versast, maar zonder details over de
bestemming of enige vorm van controle over de besteding ervan. Enkele
stedelijke vzw's hebben forse uitgaven ingeboekt, maar vergaten een
bestemmeling naast het bedrag te vermelden.


Elders blijken tientallen computers plots in rook opgegaan of gingen
gesponsorde sportclubs met grote sommen overheidsgeld aan de haal. En dan is
er nog een waslijst van door het stadsbestuur of de administratie bestelde
studies die handenvol geld gekost hebben. De beoordeling van het nut ervan
stoelt op een inhoudelijke appreciatie, en daar is het parket in principe
niet bevoegd voor, maar soms moet dat nut wel héél erg ver worden gezocht.

'Het lijkt alsof deze praktijken zich op alle niveaus van het Antwerpse
bestuur hebben genesteld', zegt procureur Bart Van Lijsebeth. Toch zal de
waslijst van verdenkingen lang niet evenveel vervolgingen opleveren.
Achttien van de 64 dossiers zijn intussen zonder gevolg geklasseerd.


Niet noodzakelijk omdat er geen vuiltje aan de lucht was. Maar vaak
ontbreken de bewijzen om de schuldigen aan te wijzen en aan te klagen,
hoewel in verschillende gevallen de verduistering onbetwistbaar was.


'We zijn in deze dossiers herhaaldelijk op de limieten van het strafrecht
gebotst', zegt Van Lijsebeth. 'In Antwerpen zijn zonder de minste twijfel
grote geldsommen voor betwistbare doeleinden gebruikt. Maar als we de fraude
niet aan bepaalde personen kunnen linken, hebben wij geen dossier. We weten
nu al dat we er niet in zullen slagen om élke malversatie van de Antwerpse
overheid voor de rechter te krijgen.'


In verschillende onderzoeken blijken namelijk cruciale documenten verdwenen,
waardoor de herkomst of de bestemming van grote bedragen niet meer te
traceren valt. Speurders vrezen daarom ook dat het dossier waarin het meeste
overheidsgeld van zijn rechtmatige eigenaar is afgeleid, nooit in een
rechtbank zal geraken. Omdat de schuldigen strafrechtelijk buiten schot
blijven.


Het is de grootste frustratie van de Antwerpse speurders: dat de onterechte
aankoop door een brandweerman van een peper- en zoutvat makkelijker te
bewijzen is dan de verduistering van ettelijke miljoenen waar al die tijd
een ondoordringbaar mistgordijn rond is opgetrokken.


Precies om die reden zal de stal niet door het gerecht alleen kunnen worden
uitgemest, weet Van Lijsebeth: 'Een aantal camouflagetechnieken is zo goed
uitgekiend, en het gebrek aan controle was zo flagrant dat we óf niet op de
fraude zullen stuiten, óf dat we ze nooit kunnen bewijzen. We pulken aan een
reusachtige ijsberg waarvan strafrechtelijk maar een klein stukje boven
water steekt.'


Vrij vertaald: er is in de stad aan de stroom voor miljarden verduisterd of
verspild, in oude Belgische franken gerekend. En nog altijd zijn er mensen
die zich hardnekkig verzetten tegen het dichtdraaien van die geldkranen.


Een veiligheidsbeleid

De gevolgen van de fraudespiraal zijn niet gering. Niet alleen is er
gigantisch veel belastinggeld verkwist, maar het onderzoek naar fraude
brengt ook de werking van de Antwerpse stadsdiensten in het gedrang.
Afspraken bijvoorbeeld over de samenwerking tussen overheid, politie en
parket ondervonden schade van de gerechtelijke onderzoeken: ze werden het
jongste anderhalf jaar geregeld herroepen omdat een van de betrokkenen in
een gerechtelijk onderzoek was opgedoken.

Van Lijsebeth slaakt een diepe zucht: 'Het is moeilijk om een coherent
veiligheidsbeleid te ontwikkelen, als je je voortdurend moet afvragen of je
gesprekspartners de volgende dag nog op hun stoel zitten.'


Gelukkig hebben politiek en gerecht één troost: de overtuiging dat Antwerpen
op termijn versterkt uit de hele heisa komt. De gerechtelijke onderzoeken
zijn voor de Antwerpse overheid het signaal om orde op zaken te stellen.
Momenteel wordt er gewerkt aan betere controlemechanismen en een strikter
toezicht op de aanwending van overheidsgeld.


Er is een Inspectie van Financiën opgericht, die uitgaven vóór besteding
controleert, en er komt een audit door onafhankelijke ambtenaren, die ná
besteding nagaat of het geld goed is terechtgekomen. Er kwam een
integriteitsbureau onder leiding van een eremagistraat.


En deze maand nog wordt een grondige sanering van de Antwerpse vzw's
afgerond: een pak vzw's wordt afgeschaft en er zijn maatregelen uitgewerkt
om de doorzichtigheid van de blijvers te garanderen.


'Wanneer het stof gaat liggen, moet Antwerpen hier ongetwijfeld beter van
worden', hoopt Van Lijsebeth.

Frank Demets
Dirk Draulans