Verwezenlijkingen van de christelijke wereld

[Basy Lys]

Gisterenavond zat ik aan het scherm gekluisterd bij het bekijken van "The Great Mass", een ballet met choreografie van Uwe Scholz (1958-2004), gebaseerd op Mozart's Missa in C minor, en live opgenomen in de Opera van Leipzig in 2005. Mozart leefde van 1756 tot 1791.

Een van mijn bedenkingen daarbij was dat het verschrikkelijk zou zijn van al die schoonheid te moeten missen, bijvoorbeeld omdat men in de mohammedaanse wereld zou leven, waar zowel muziek als dans op z'n zachtst met een scheef oog bekeken worden.

Dit bracht de idee dat elk van ons misschien zou vertellen wat zij of hij persoonlijk ervaart als een belangrijke verwezenlijking van de christelijke wereld. Dat kan "kunst en cultuur" zijn, maar ook meer technische zaken.

Om een en ander overzichtelijk te houden wil ik voorstellen van slechts te beginnen vanaf Mozart's geboortejaar 1756. Tot heden.

[KrisKras]

is dit weer een 'kijk, mijn godsdienst is beter dan uwe' thread?

[Bhairav]

Inderdaad.
En het zijn weer de matrealistische verwezenlijkingen die tellen...

[Basy Lys]

Naast muziek (voornamelijk klassiek, maar ook country & western, franse chançons, Prince, Queen, etc., ...) hou ik ook veel van schilderkunst. Manet, Monet, Renoir, Degas, Van Gogh, de Latemse School of Scholen) met zeker Minne, Van de Woestijne, De Saedeleer, Permeke en zelfs Gust De Smet. Maar ook Ensor.

[Ploertendoder]

...

[ElFlamencoLoco]

Bassy Lys,

Ik permitteer me toch eventjes de vrijheid wat verder terug in de tijd te gaan dan 1756. Meer bepaald naar de tijd dat de grote gotische kathedralen werden opgetrokken.

Met de fiets heb ik de afgelopen jaren een aardig stukje Europa doorkruist, vooral Zuid-Europa. Frankrijk bvb. passeerde ik van Duinkerken tot Nice, en van Straatsburg tot Biarritz. Daarbij ben ik meer dan één van die gigantische gebouwen gaan bekijken. Ik heb ze op me laten inwerken.

Tijdens de "wandeling" in het interieur tracht ik me te verplaatsen in het vel van de mensen die dat bouwwerk opgetrokken hebben. Aanvankelijk dacht ik dat je je moeilijk iets "meer van bij ons, het westen" kan voorstellen dan zo'n gotische kathedraal, overeind gehouden door pilaren, steunberen, schoorbogen... terwijl muren nagenoeg ontbreken en vervangen zijn door gebrandschilderd glas in duizenden kleuren, smaken en stijlen.

In de kathedraal van Amiens, Frankrijks grootste, zweven de gewelven zomaar eventjes... 43 meter boven de kerkvloer. Toen ik daar binnentrad, werd mijn blik automatisch naar boven getrokken. Geen enkele versie van de gotiek werkt zo sterk vertikaliserend als de Franse gotiek. Ik keek loodrecht omhoog, en zag een kruisribgewelf met spitsbogen.

En plots... besefte ik hoe schatplichtig die op het eerste gezicht oerwesterse kathedraal niet is aan vreemde culturen. Want enige tijd daarvoor, op trektocht in Zuid-Spanje, zag ik het Romeinse theater in het stadje Merida (Extremadura). En dat twintig eeuwen oude bouwwerk mag dan weliswaar (nog) niet de spitsboog kennen - de Romeinen kenden wél de rondboog - maar kruisribgewelven (de rondbogige versie dan) kenden ze wel.

Nu weten wij allebei dat de Romeinen van oorsprong een nuchter boerenvolk waren. Zelf vonden ze niets uit, maar pikten gewoon bruikbare ideeën in van de hun omringende volkeren. En één zo'n volk, waaraan die Romeinen bijzonder schatplichtig waren, dat waren de Etrusken.

De Etrusken blijven tot vandaag in raadselachtige nevels gehuld. Niemand weet waar ze vandaan kwamen. Hun taal is slechts zeer fragmentarisch ontcijferd, en geenszins betreft het een Indo-Europese taal. Leefden de Etrusken in Italië, lang vóórdat Rome tot bloei kwam? Kwamen ze van elders? Wetenschappers zijn het hier nog lang niet over eens.

Hoe dan ook: vanuit onze Indo-Europese identiteit vandaag moeten we die Etrusken als... vreemdelingen beschouwen. Maar zonder hen hadden de Romeinen nooit zo hun stempel kunnen drukken op de Antieke Wereld, en indirect ook op ons.

Tot zover dat kruisribgewelf, dat dus (vermoedelijk) van Etruskische oorsprong is. Laat ons het nu eventjes hebben aan hét kenmerk bij uitstek van de gotische bouwstijl: de spitsboog.

Ook deze boog is niet van westerse (of Indo-Europese) oorsprong. Naar het zich laat aanschijnen, zou hij met de kruistochten vanuit het Midden-Oosten (Arabië, moslimgebied) hierheen gekomen zijn. Dat concludeert men uit het feit dat de eerste sporen van die spitsboog (laatromaans, vroeggotiek) al tijdens de kruistochten hier verschenen.

De Arabieren zijn niet de uitvinders van de spitsboog; zij dienden "slechts" als doorgeefluik. En zij deden dat ook met de "arabische" cijfers die we nu nog gebruiken, en ook met de windmolen. De spitsboog komt mogelijk zelfs helemaal uit... Indië.

De prachtige brandschilderkunst had nooit bestaan zonder de uitvinding van het glas. En die uitvinding danken we aan... de Chinezen.

Hoe meerdere belangrijke cultuurelementen van vreemde herkomst (Etruskisch, Indisch, Chinees) één van de grootste westerse (Europese, Indo-Europese) culturele uitingen mogelijk maakten - er staan in heel Europa ettelijke honderden, mogelijk zelfs duizenden gotische gebouwen - illustreert prachtig hoe sterk verschillende culturen elkaar beïnvloeden, en hoe het ene uit het andere volgt. En vergeet niet de Arabische bijdrage in deze: het bewaren en doorgeven van die ideeën.

Daarom vind ik deze disussiedraad er eentje die "wedstrijdpraten" in de hand werkt. Daarmee bewijs je, jezelf in de eerste plaats, niet echt een dienst, me dunkt...

Sans rancune evenwel...

[Basy Lys]

Oorspronkelijk geplaatst door ElFlamencoLoco

Bassy Lys,

Ik permitteer me toch eventjes de vrijheid wat verder terug in de tijd te gaan dan 1756. Meer bepaald naar de tijd dat de grote gotische kathedralen werden opgetrokken.
...
Daarom vind ik deze disussiedraad er eentje die "wedstrijdpraten" in de hand werkt. Daarmee bewijs je, jezelf in de eerste plaats, niet echt een dienst, me dunkt...

Sans rancune evenwel...

Hi! Je interessante interesses interesseren mij. Maar de kern van je betoog toont aan dat het goed is van een beperking in de tijd voor te stellen. Inderdaad speelt elke cultuur wel leentjebuur, en ik wou zien wat de mens daar mee doet. Misschien had ik het tijdsruim misschien moeten beperken tot het kader van de hedendaagse geschiedenis?

Zeer terloops: er wordt beweerd dat de vrije metselaars die de gothische kerken bouwden in Frankrijk uit het toenmalige Spanje kwamen.

"Wedstrijd", het steeds trachten het beter te doen dan de "andere", dan zij die voor ons kwamen is een kenmerk van een evoluerende cultuur. Zonder die wedijver zouden we nu niet via dit medium converseren. Wij kunnen enkel zij die ons daarin voorgingen dankbaar zijn voor de diensten die zij betoonden aan de ontwikkeling van de mensheid.

[ElFlamencoLoco]

Oorspronkelijk geplaatst door Basy Lys

Hi! Je interessante interesses interesseren mij. Maar de kern van je betoog toont aan dat het goed is van een beperking in de tijd voor te stellen. Inderdaad speelt elke cultuur wel leentjebuur, en ik wou zien wat de mens daar mee doet. Misschien had ik het tijdsruim misschien moeten beperken tot het kader van de hedendaagse geschiedenis?

Juist niet, want daardoor zet je dat leentjebuur spelen - nochtans een bijzonder relevant gegeven - volledig buitenspel. Maar goed, als denkoefening kunnen we het wel eens uittesten.

Oorspronkelijk geplaatst door Basy Lys

Zeer terloops: er wordt beweerd dat de vrije metselaars die de gothische kerken bouwden in Frankrijk uit het toenmalige Spanje kwamen.

Eén van de drie belangrijkste bedevaartsoorden in de christelijke wereld ligt in Spanje: Santiago de Compostela. Hoewel de laatste jaren een beetje een modeverschijnsel (ik bedoel dat janneke en mieke naar Compostela gaat, zo ongeveer iedereen dus), heb ik onderweg geleerd dat een bedevaartsweg ook een cultuurweg is.

Een grappig - maar waar - voorbeeldje uit eigen ervaring. Ik vertelde dus over mijn fietstochtjes, en ik heb ook in Compostela rondgehangen: zowel heen als terug. Fietsen en alcohol gaan niet zo goed samen, dus dronk ik overdag voornamelijk water. 's Avonds ging een goed glas bier of een lekker wijntje er natuurlijk beter in.

Maar hartje zomer in Zuid-Frankrijk (ik was al op de terugweg) ontdekte ik dat panaché (bier met limonade, in Frankrijk in elk café verkrijgbaar) wél dorstlessend werkte, maar de voeten niet zwaar maakte. Dus dronk ik er dagelijks eentje of twee van, in de late middaguren.

Op zekere dag vroeg ik in een verstrooide bui een "mazout": onze Belgische variant van panaché. De bazin vroeg me verbaasd wat ik nu wilde verbruiken, en ik gaf haar het recept: half bier, half cola. Ze vond het maar een gekke combinatie, maar goed... klant is koning. En ik kreeg mijn mazout.

Een paar tooghangers namen me nieuwsgierig op, en één van hen bestelde prompt "la même chose". Dus nam de bazin haar prijslijst van de muur en schreef er in grote letters bij, net onder de panaché:
MAZOUT BELGE: 11 francs

Dus, verzeil je ooit in Frankrijk in cafeetjes waar er mazout op de prijslijst staat, weet dan dat ik daar ooit gepasseerd ben.

Goed, tot zover deze anecdote. Ik weet niet of de vrije metselaars (die pas véél later vrijmetselaars werden) uit Spanje afkomstig waren. Maar aangezien de Route naar Santiago niet alleen pelgrims naar Compostela bracht, maar ook een culturele uitwisseling inhield tussen het (toen nog) sterk geïsoleerde Iberische Schiereiland en Centraal-Europa, zou het me inderdaad niet verwonderen dat heel wat Spaanse handwerkers toendertijd werk zochten in Frankrijk.

Oorspronkelijk geplaatst door Basy Lys

"Wedstrijd", het steeds trachten het beter te doen dan de "andere", dan zij die voor ons kwamen is een kenmerk van een evoluerende cultuur. Zonder die wedijver zouden we nu niet via dit medium converseren. Wij kunnen enkel zij die ons daarin voorgingen dankbaar zijn voor de diensten die zij betoonden aan de ontwikkeling van de mensheid.

Persoonlijk denk ik dat het competitieve element ons, westerlingen, een beetje méér ingebakken zit dan dat bij oosterlingen doorgaans het geval is.

Neem nu de Chinezen: zij vonden papier uit. Ze kenden glas en leerden het slijpen. Ze leerder het fijnste porselein bakken. Ze wisten wat buskruit was enz... enz... Heel wat uitvindingen die in des mensheids geschiedenis een grote rol speelden komen inderdaad uit het Verre Oosten.

Maar wat déden ze met die uitvindingen? Niet bijster veel. Neem nu dat buskruit. Een beetje vuurwerk spelen; voetzoekers afschieten.

Wat deed Europa met dat buskruit!!! Niet dat ik oorlog als een hoogstaande prestatie beschouw, maar het was wel een prestatie tout court. En dat hebben de Chinezen ons nooit nagedaan.

Wat deden die Chinezen met hun geslepen lenzen? Niks eigenlijk, het was zomaar wat spielerei. Maar het was een Europeaan die twee geslepen stukken glas in een kartonnen kokertje van een opgebruikt wc-rolletje monteerde, om daarmee naar de maan en de sterren te kijken... om dan met eigen ogen te zien dat de aarde rond de zon draait, en niet omgekeerd. (En kreeg die kerel dan ook nog "dikken ambras" met die van 't Vaticaan... ) Een ontdekking die niet zonder gevolgen bleef... tot op vandaag.

Tja, wij, westerlingen, lijken meer praktisch van aard dan theoretisch. Misschien is dat de erfenis van het oude Rome, dat nog in onze genen zit: die nuchtere Romeinen met hun gezonde boerenverstand, aan wie grote theorieën niet echt besteed waren, maar die de ideetjes van hun buurvolkeren, de Etrusken, de Grieken en nog anderen gewoon handig wisten te combineren en toe te passen...

... hetgeen hen in staat stelde om uit te groeien tot een ontzaglijk wereldrijk rond "Mare Nostrum" (Onze Zee, zoals zij de Middellandse Zee noemden), waarin zij al die ideetjes op ontstellend grote schaal toepasten...

Wie zal het zeggen...?

[Basy Lys]

Oorspronkelijk geplaatst door ElFlamencoLoco

... Dus, verzeil je ooit in Frankrijk in cafeetjes waar er mazout op de prijslijst staat, weet dan dat ik daar ooit gepasseerd ben.

Ik heb werkelijk genoten van je verhaal.

Oorspronkelijk geplaatst door ElFlamencoLoco

... Ik weet niet of de vrije metselaars (die pas véél later vrijmetselaars werden) uit Spanje afkomstig waren. ...

Dat "détail" heeft me altijd geïntrigeerd. Nu weet ik zelfs niet meer uit welke publicatie ik dat gehaald heb.

Oorspronkelijk geplaatst door ElFlamencoLoco

Persoonlijk denk ik dat het competitieve element ons, westerlingen, een beetje méér ingebakken zit dan dat bij oosterlingen doorgaans het geval is....

Ik was voor het eerst in China in 1980, toen iedereen nog in uniform rondliep, ook in Shangai, waar men echter onder het uniform reeds wat kleurrijke T-shirts kon ontwaren. De chinezen zijn zowat het meest competitieve volk dat op deze aardkloot rondloopt. Dat ze de praktische ontwikkeling van hun vindingen niet altijd zagen of gebruikten is een ander verhaal, waarover ik ooit eens een hele lezing van een prof kultuurfilosifie gekregen heb. Het enige wat ik onthouden heb uit alles wat hij ons probeerde diets te maken is dat een maatschappij waarin persoonlijke inspanningen niet meer beloond worden gedoemd is om teniet te gaan. Waarbij ik nu moet terugdenken aan een fenomeen in China, in ik weet niet meer welke periode. Voor de ambtenaren werden periodieke examens georganiseerd waar (in principe) rang en stand irrelevant waren, enkel de persoonlijke kennis. Hierdoor kende China een administratie die kwalitatief ongeëvenaard was. (Ik zou moeten gaan herbronnen om het ganse verhaal terug te kaderen).

Bref, zonder "streben" zaten wij hier waarschijnlijk niet, en indien wel, dan ergens op een lapje grond in oostelijk Afrika de voorbijtrekkende kuddes in 't oog te houden.