Excursie in filosofie - Edward Hopper

[Piero]

De Amerikaanse kunstschilder Edward Hopper (1882-1962) staat bekend om de eenzaamheid en de melancholische sfeer die zijn werken ademen. Het meest bekend is zijn schilderij Nighthawks (1942) waarop de eenzaamheid van mensen in een nachtcafé is verbeeld. Hopper zei wel eens dat het overdreven was om in zijn werk steeds het thema eenzaamheid te zien. Hopper negeerde het in zijn tijd populaire abstract expressionisme en is tijdens zijn leven niet beroemd geworden. Nu krijgt zijn werk wereldwijd erkenning en bewondering. Hopper was de tijdgeest kennelijk vooruit.

Zijn schilderij Excursie in de filosofie (1959) lijkt ironisch bedoeld en het is wel eens gerangschikt onder funny paintings. Dat is echter een misvatting. Hopper's vrouw Jo zei over dat schilderij "The open book is Plato, re-read too late". Dat was wel een ironische opmerking.



De man in dit schilderij zit, netjes gekleed op de rand van een bed en staart naar een lichte rechthoek op de vloer, het door een venster binnenvallende ochtendlicht. De schaars geklede vrouw die achter hem op het bed ligt is zijn geliefde, maar niet zijn muze. Het boek, de verwijzing naar Plato, suggereert dat de man nadenkt over de betekenis van zijn waarnemingen, over werkelijkheid en abstractie. Dat was ook een belangrijk vraagstuk voor abstract werkende schilders in zijn omgeving in New York. Is de mooie geliefde, met wie de man deze nacht niet de liefde heeft bedreven, inferieur aan ideeën?'

Het werk doet denken aan Rodin's denker (1881), ook wel 'Le Poète' genoemd. Het was bestemd voor het centrale fronton van de bronzen poort van het museum voor Decoratieve Kunsten. Het beeld moest de mediterende Dante voorstellen. Op 21 april 1906 werd het opgesteld voor het Pantheon tijdens een hevige politieke en sociale crisis, waardoor het beeld een socialistisch symbool werd.



Beide kunstenaars hechtten grote betekenis aan de lichtval op hun werken en beiden werkten realistisch. Het verschil is dat Rodin's Denker een positieve kracht verbeeldt, terwijl de denker van Hopper een geërgerde of onthutste indruk maakt. De idealen waarvoor mensen streden in de tijd van Rodin waren in de tijd van Hopper grotendeels verwezenlijkt. Hebben ze daardoor hun betekenis verloren?

Wil Hopper zeggen dat een mens die geen wensen heeft ongelukkig is en vervalt tot melancholie en decadentie? Hoe kan het dan dat de Westerse godsdiensten de mens een paradijs voorspiegelen en dat Oosterse filosofie een staat van onthechting van aardse verlangens als hoogste doel stellen? http://nl.wikipedia.org/wiki/Decadentisme

[Piero]

Het ligt natuurlijk voor de hand te veronderstellen dat het schilderij Excursie in filosofie verwijst naar Plato's Symposion dat aanvangt met een aantal opvattingen over liefde. Hopper komt er als echtgenoot en als kunstschilder in dit verhaal van Plato bekaaid vanaf.

Vanuit filosofisch standpunt geeft de dialoog ook commentaar op de theorie van de Vormen door Diotima's discussie over de Vorm van het Schone, en toont verschillende perspectieven op het onderwerp liefde. Zo zien we dat Plato het romantisch concept van de (seksuele) liefde slechts als een opstapje ziet naar wat hij als het ideaalbeeld van liefde beschouwt: een allesverterende passie voor wijsheid en schoonheid. Uiteindelijk, zo luidt Socrates' conclusie, is de zoektocht van de filosoof naar wijsheid de meest waardevolle van alle menselijke ondernemingen. Filosofie presenteert Plato, bij monde van Socrates, dan ook als superieur tegenover andere kunsten die hij ter vergelijking bespreekt: de geneeskunde, gepersonifieerd door Eryximachus, de komedie als die van Aristophanes en de tragedie als die van Agathon.

De redevoeringen van de verschillende sprekers over de liefde weerspiegelen Diotima's uitspraak over de mysteriën dat het slechts door geleidelijke, trage en zorgvuldige opgang mogelijk is om de waarheid te achterhalen. Zo lijkt het ook alsof elke toespraak ons telkens iets dichter bij de waarheid brengt.

http://nl.wikipedia.org/wiki/Symposium_%28Plato%29

[Johan Bollen]

Filosofie presenteert Plato, bij monde van Socrates, dan ook als superieur tegenover andere kunsten

Typische houding in de westerse filosofie om kunst als ondergeschikt aan filosofie te beschouwen. Een dwaling.

Kunst geeft ook niet alleen 'commentaar' op (of 'vertolkt') onderwerpen die in de filosofie aan bod komen, zoals de gegeven voorbeelden zouden doen vermoeden. Kunst is zijn eigen filosofie. Kunst verliest zich meestal wanneer ze de filosofie achternaloopt.

Een beetje bondig. 'k weet.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Johan Bollen

Typische houding in de westerse filosofie om kunst als ondergeschikt aan filosofie te beschouwen. Een dwaling.

Kunst geeft ook niet alleen 'commentaar' op (of 'vertolkt') onderwerpen die in de filosofie aan bod komen, zoals de gegeven voorbeelden zouden doen vermoeden. Kunst is zijn eigen filosofie. Kunst verliest zich meestal wanneer ze de filosofie achternaloopt.

Een beetje bondig. 'k weet.

Zo erg is het niet hoor. We hebben het over de opvatting van Plato en Socrates. Het idee van het hoogste en een hiërarchie in alles telt nu niet meer. Bovendien moet u Symposion toch vooral lezen als een grappige vertelling en een oefening in de filosofie. Momenteel wordt esthetica gelijkgesteld aan kunstfilosofie en dus als een onderdeel van wijsbegeerte.

Hopper toont in de filosofie de eenzaamheid van een man die Eros de rug toe keert in zijn zoektocht naar het schone en het ware. In geen van zijn schilderijen waarop meerdere personen zijn afgebeeld is er trouwens sprake van enige communicatie. Maar hier is het ontbreken van communicatie wel erg schrijnend verbeeld.

[koppijn]

Dat U zich herkent in dit schilderij van Hopper heeft uiteraard te maken met het huidig geestelijk klimaat. Het werkt als een spiegel tot zelfherkenning. De denker van Rodin heeft toch een iets andere lading behoort ook tot het romantisch expressionisme. Iedere tijd heeft zijn eigen iconografie, de geest van de jaren 60/70 waren zo anders en hun iconografie reflexteerde dat ook:

[Fred uit Gent]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Hopper toont in de filosofie de eenzaamheid van een man die Eros de rug toe keert in zijn zoektocht naar het schone en het ware.

Maar het schone en het ware ligt vlak achter hem (en dan nog in volle glorie) en hij ziet het niet.

Fred.

[Another Jack]

Oorspronkelijk geplaatst door Fred uit Gent

Maar het schone en het ware ligt vlak achter hem (en dan nog in volle glorie) en hij ziet het niet.

Fred.

Het Schone en het Ware zijn platonische waanbeelden die de christelijke traditie gretig heeft overgenomen...
We zitten nu nog steeds met de naweëen van die filosofische gedrochten.

[Johan Bollen]

Oorspronkelijk geplaatst door Fred uit Gent

Maar het schone en het ware ligt vlak achter hem (en dan nog in volle glorie) en hij ziet het niet.

Fred.

Hij is met filosofie bezig dus hij verliest een beetje de werkelijkheid uit het oog.

[Johan Bollen]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Zo erg is het niet hoor. We hebben het over de opvatting van Plato en Socrates. Het idee van het hoogste en een hiërarchie in alles telt nu niet meer.

Integendeel. Kunst wordt tot kunstfilosofie gereduceerd tegenwoordig. De 'idee' primeert op de 'vorm' meent men. Dat is de essentie van het paradigma van de actuele kunst die meent het einde van de geschiedenis bereikt te hebben.

In de praktijk leidde dit paradigma tot de dominantie van wat ik 'entertainmentkunst' noem, waarbij de 'idee' geïdentificeerd wordt als een intellectuele stimulus voor een publiek op zoek naar 'kicks'. Dan krijgen we goedkope Duchamp imitaties die systematisch 'origineel' dienen genoemd te worden alsof dat gelijk staat met 'waardevol'.

[Fred uit Gent]

Oorspronkelijk geplaatst door Another Jack

Het Schone en het Ware zijn platonische waanbeelden die de christelijke traditie gretig heeft overgenomen...
We zitten nu nog steeds met de naweëen van die filosofische gedrochten.

Bestaat er dan geen schoonheid en waarheid volgens jou?
Manman zo zou ik geen minuut kunnen leven hoor.

Fred.

[Fred uit Gent]

Oorspronkelijk geplaatst door Johan Bollen

In de praktijk leidde dit paradigma tot de dominantie van wat ik 'entertainmentkunst' noem,

Je drukt je nog beleefd uit, ik noem dat "pipi-kaka-kunst"

Fred.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Johan Bollen

Integendeel. Kunst wordt tot kunstfilosofie gereduceerd tegenwoordig. De 'idee' primeert op de 'vorm' meent men. Dat is de essentie van het paradigma van de actuele kunst die meent het einde van de geschiedenis bereikt te hebben.

In de praktijk leidde dit paradigma tot de dominantie van wat ik 'entertainmentkunst' noem, waarbij de 'idee' geïdentificeerd wordt als een intellectuele stimulus voor een publiek op zoek naar 'kicks'. Dan krijgen we goedkope Duchamp imitaties die systematisch 'origineel' dienen genoemd te worden alsof dat gelijk staat met 'waardevol'.

Ik ben geen bewonderaar van louter conceptuele kunst. Kunst moet vooral via de zintuigen het gemoed of gevoel beroeren, zoiets als met zangkunst, muziek en Eros. En het gemoed wordt toch meer getroffen door een idee dan door een vorm. Een vorm kan wel een idee dragen. Een vorm is een uitdrukkingsmiddel en niet het idee.

[Another Jack]

Oorspronkelijk geplaatst door Fred uit Gent

Bestaat er dan geen schoonheid en waarheid volgens jou?
Manman zo zou ik geen minuut kunnen leven hoor.

Fred.

Dat kan ik me voorstellen.
Het is een totaal andere manier van leven.

[Johan Bollen]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Ik ben geen bewonderaar van louter conceptuele kunst. Kunst moet vooral via de zintuigen het gemoed of gevoel beroeren, zoiets als met zangkunst, muziek en Eros.

Wat ook na het vetgedrukte komt is niet meer relevant. Doorheen dat 'moeten' merken we de filosofische poging de kunst te knechten.

En het gemoed wordt toch meer getroffen door een idee dan door een vorm. Een vorm kan wel een idee dragen. Een vorm is een uitdrukkingsmiddel en niet het idee.

Dat is simpelweg niet waar. Muziek is het mooiste voorbeeld. Daar primeert al sinds lang de vorm erkent de kunstfilosofie. Je hoeft zelfs een opera niet te verstaan om ervan te kunnen genieten. De hierarchizering in de kunst (en tussen kunst en filosofie uiteindelijk) op basis van de discussie 'inhoud tegenover vorm' blijkt duidelijk nog niet verdwenen merk ik.

Het onderscheid tussen vorm en idee in de westerse kunstfilosofie komt me over als een enge discussie. Men blijft al eeuwen in cirkeltjes draaien mbt dit thema. Maar ondertussen zwijgt men over 'de wil' (ivm de oorspong, het auteurschap...), een thema dat in ieder geval om mijn bijdrage aan de kunst te kunnen plaatsen essentiëler is.

[Another Jack]

Oorspronkelijk geplaatst door Johan Bollen

Wat ook na het vetgedrukte komt is niet meer relevant. Doorheen dat 'moeten' merken we de filosofische poging de kunst te knechten.

Dat is simpelweg niet waar. Muziek is het mooiste voorbeeld. Daar primeert al sinds lang de vorm erkent de kunstfilosofie. Je hoeft zelfs een opera niet te verstaan om ervan te kunnen genieten. De hierarchizering in de kunst (en tussen kunst en filosofie uiteindelijk) op basis van de discussie 'inhoud tegenover vorm' blijkt duidelijk nog niet verdwenen merk ik.

Het onderscheid tussen vorm en idee in de westerse kunstfilosofie komt me over als een enge discussie. Men blijft al eeuwen in cirkeltjes draaien mbt dit thema. Maar ondertussen zwijgt men over 'de wil' (ivm de oorspong, het auteurschap...), een thema dat in ieder geval om mijn bijdrage aan de kunst te kunnen plaatsen essentiëler is.

Uw "wil" is niet doodgezwegen, Schopenhauer heeft daar naar het schijnt een zeer belangrijk boek over geschreven.
Ik vind het evenzeer onzin als het gezwets over inhoud en vorm.
Kunst laat zich in vakjes plaatsen en dat ongrijpbare, faustische element is net hetgene kunst typeert.

Critici zijn altijd in snelheid gepakt.

[Johan Bollen]

Oorspronkelijk geplaatst door Another Jack

Uw "wil" is niet doodgezwegen, Schopenhauer heeft daar naar het schijnt een zeer belangrijk boek over geschreven.

Het belang van wil in de kunst. Het vergt een hele (persoonlijke ook) uitleg. Een andere keer misschien.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Johan Bollen

Wat ook na het vetgedrukte komt is niet meer relevant. Doorheen dat 'moeten' merken we de filosofische poging de kunst te knechten.

Dat is simpelweg niet waar. Muziek is het mooiste voorbeeld. Daar primeert al sinds lang de vorm erkent de kunstfilosofie. Je hoeft zelfs een opera niet te verstaan om ervan te kunnen genieten. De hierarchizering in de kunst (en tussen kunst en filosofie uiteindelijk) op basis van de discussie 'inhoud tegenover vorm' blijkt duidelijk nog niet verdwenen merk ik.

Het onderscheid tussen vorm en idee in de westerse kunstfilosofie komt me over als een enge discussie. Men blijft al eeuwen in cirkeltjes draaien mbt dit thema. Maar ondertussen zwijgt men over 'de wil' (ivm de oorspong, het auteurschap...), een thema dat in ieder geval om mijn bijdrage aan de kunst te kunnen plaatsen essentiëler is.

Mijn dank voor uw uitvoerige commentaar. Het illustreert weer eens dat een gesprek over filosofie gemakkelijk ontaard in een woordenstrijd. Een woordenstrijd ontaard zelden in filosofie.

- met mijn 'moet' bedoelde ik wat het voor mij betekent. Ik schrijf niemand iets voor.
- In mijn beleving is bij muziek de vorm ook de inhoud. Bach gebruikte sommige van zijn composities meermaals voor profane zowel als religieuze doelen. Voor opera ben ik niet vaak in de juiste stemming. Er is meestal wel iets aan deze mengvorm van kunsten waaraan ik mij erger.
- Ik neem niet deel aan een discussie over vorm en inhoud in de kunst, maar als het relevant is voor een bepaald werk dan wil ik er graag over nadenken.
- Met de wil, auteurschap, of liever de authenticiteit in de kunst ga ik voorzichtig om. Ik heb een diep respect voor elke poging om zich door middel van kunst te uiten. Maar kunst die mij volkomen vreemd is laat ik met rust, ik ben niet meer zo nieuwsgierig naar ieders oprechte individuele ideeën en bedoelingen.

[Johan Bollen]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Maar kunst die mij volkomen vreemd is laat ik met rust, ik ben niet meer zo nieuwsgierig naar ieders oprechte individuele ideeën en bedoelingen.

Dat is juist een punt waar ik inhaak op de discussie over wil. Filosofen die het over dit thema hebben gaan steeds uit van de 'individuele wil'. Ze zien kunst (a la Jan Hoet) bijna steeds als 'de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie'. Dat is wat ik betwist. Of de kunst nu ontstaat uit een 'oerwil', het 'dionysische', 'zelfexpressie' is, of 'nabootsing', of puur 'formalisme', of of men de kunstwereld zelf op een troon plaatst in een institutionele theorie over kunst...men blijft steeds uitgaan van het individu als oorsprong van die kunst in de kunstfilosofie. Uit mijn ervaring met het 'maken' van kunst heb ik geleerd daar anders naar te kijken.

Heel de ('actuele' in ieder geval) kunstgeschiedenis in het westen wordt opgehangen aan 'individuen' of groepen individuen ('stromingen') met hun vormelijke of inhoudelijke gelijkenissen. Vanuit mijn ervaring met de 'oorsprong' van de kunst (uiteindelijk komt dit neer op de Wilsvraag is mijn conclusie) is die houding 'beperkt'. Men kan er de essentie van kunst door mislopen zelfs.

Anonieme kunst, kunst van 'primitieve' culturen, amateurkunst, automatische kunst, religieuze kunst,...bijvoorbeeld, tonen een alternatieve wijze om de waarde van kunst in te schatten. Door de wilsvraag uit te diepen kwam ik tot de overtuiging dat de kunstenaar dient onttroont ten voordele van het 'kunstwerk' in deze tijd. In sommige werken zijn deze reflecties tot voorwerp van het werk geworden. Zoals bijvoorbeeld het werk "Fading Artist Identity". (het lukt me niet de .rar file up te loaden)

[Johan Bollen]

"Fading artist Identity" in ZIP formaat.

HTML file �*s het werk.

[Piero]

@Johan Bollen

Ik zie geen HTML-file