11 juli

[Bert Bubber]

Behaaglijke leugens over Belgische natie doorprikt
11 JULi Het communautaire probleem legt kern van Belgische antimodernisme bloot

Op 11 juli, de Vlaamse Feestdag, vieren de verkeerde mensen om de verkeerde redenen een verkeerd feest. Een feest dat niet echt spoort met de politieke uitdagingen van de moderne tijd. De jongste verkiezingsuitslag bewijst nog een keer hoe grillig het Vlaamse stemgedrag de voorbije decennia is geweest. Dat is niet te wijten aan het terugplooien op zichzelf, aan de duistere diepte van een collectieve psyche, maar aan de mislukking van de politieke moderniteit in de Belgische nationale context.

Bekijk de jongste verkiezingsuitslag, en vergelijk hem met de uitslagen van de jongste twintig jaar. Het valt op hoe grillig het Vlaamse stemgedrag de voorbije decennia is geweest: de slingerbewegingen tussen de gevestigde partijen, zwarte zondagen, het succes van de lijst ROSSEM, de doorbraak van de Lijst Dedecker, verwijten van populisme, verzuring, egoïsme Wat zijn de oorzaken van deze chaos in het stemgedrag? En hoe komt het dat wij dit maar niet geduid krijgen, alle wetenschappelijke analyses van de politicologen ten spijt?
De grond van ons 'democratisch deficit' ligt in de mislukking van de politieke moderniteit in de Belgische nationale context. Montesquieu maakte al een onderscheid tussen 'tranquilité' en 'paix'. Dit onderscheid is politiek. Rust is volgens Montesquieu premodern, of despotisch. Het is de gewapende vrede van een regime waar de centrale macht zichzelf onbereikbaar heeft gemaakt, onttrokken aan de controle van de bevolking. Vrede is modern, republikeins. 'Alle mensen, zegt Montesquieu, zijn gelijk in een republikeinse samenleving. Ze zijn ook gelijk in een despotische samenleving. In het eerste geval omdat ze er alles, in het tweede geval omdat ze er niets betekenen.' Hoewel België zich een democratische natie noemt, zich als een democratie gedraagt en de waarden van de democratie graag exporteert, liggen de mentaliteit van de bestuurders - zoals professor Wilfried de Wachter heeft aangetoond - maar ook de gevoelens van politieke malaise van de (Vlaamse) bevolking op de schaal van Montesquieu gevaarlijk dicht bij het 'despotisme', de niet-moderniteit Op politiek vlak is dit land inderdaad hoogst ongelukkig, onmodern, zelfs antimodern.Om dit duidelijk te maken is het aangewezen om enkele behaaglijke leugens over de Belgische natie te doorprikken, zoals daar zijn: België was van bij de aanvang een progressieve, liberale natie; België is een 'republikeinse monarchie'; België is vandaag een federaal land; de communautaire problemen zijn symbolisch, een uitvinding van de politici; de Vlaming is van nature autoritair en rechts; Vlaanderen is onverdraagzaam tegenover zijn Franstalige minderheid. Zelf leg ik daar graag enkele eigen opvattingen naast, die haaks staan op de doorsnee-opinie - mijn eigen 'Inconvenient Truth', zo u wilt.
1België is ontstaan als een reactionaire, restauratieve staat.België is een creatie van het jonge British Empire, dat hier de eerste ideologische afzetmarkt vond voor zijn vrijhandelspolitiek. Een Franse balling als Baudelaire was blij dat hij in Brussel een onderkomen vond, maar walgde tegelijk van de onmenselijke samenleving die hij er aantrof. België paste perfect in de restauratiepolitiek die het Verenigd Koninkrijk voerde ten overstaan van de Franse verlichtingsidealen - een reactionaire houding die de Britten tot op vandaag volhouden, ten overstaan van het ideaal van een federaal Europa.
2 Historisch heeft België zich ontwikkeld als een antirepubliek.
Notoire verdedigers van de Belgische monarchie herhalen graag dat België een republikeinse monarchie is. Maar België heeft niets 'republikeins': niet de naam of voornaam, niet het verleden, niet de instellingen, niet de mentaliteit. Royalisten beweren dat in dit land de monarchie geen politieke macht heeft. Tegelijk krijgen stichtingen vernoemd naar overleden vorsten en nog levende prinsen alle denkbare fondsen te hunner beschikking om ongevraagd en ongecontroleerd hun ideeën onder de bevolking te verspreiden. Die machtspolitiek dringt vandaag tot alle geledingen van de maatschappij door, de pers inbegrepen. Er gaat haast geen week voorbij, of een of andere reportage op de openbare radio of tv is 'gesponsord' door de Koning Boudewijn Stichting. Royale advertenties.
3Het Belgische federalisme is een misbaksel.
Centralistische tegenkrachten eisen de terugkeer van het politieke zwaartepunt naar Brussel. Tegenover de eis om meer macht voor gemeenschappen en gewesten stellen zij het 'refederaliseren' van bevoegdheden. In ruil voor het toepassen van de grondwet in Vlaams-Brabant eisen ze, als Bosnische Serviërs, gebiedsuitbreiding (machtsmiddel bij uitstek van een rauw nationalisme). De buitenlandse handel moet, in het spoor van de prinselijke roerganger, weer in Belgische handen komen. Er zijn genoeg tekenen die erop wijzen dat het Belgische federalisme mislukt is, en dat de politieke droom van een generatie (Schiltz, Van Miert, Tobback) vervluchtigt. De versterking van de politieke draagkracht van het federalisme, die moet leiden tot meer politieke moderniteit voor het land, zal de komende maanden en jaren vakkundig worden gedwarsboomd door de traditionele reactionaire en antirepublikeinse krachten in het land. Letermes taaiste tegenstanders zijn daarbij niet eens de Franstaligen, maar wellicht de royalisten en unitaristen in zijn partij.
België moet ook ophouden zich te spiegelen aan een 'Europees federalisme'. De politieke drijfveer van het Europese federalisme is zo goed als afwezig in de historische praktijk van de Belgische machtsuitoefening. Zelfs het falen van de Europese federale gedachte, op aansturen van de Britten, biedt geen grond van gelijkenis met het mislukken van het Belgisch federalisme. Als men kijkt naar het gedrag van de Franstaligen in de Raad van Europa en naar de manier waarop zij de aanwezigheid van de Europese instellingen in Brussel politiek uitbuiten, is het duidelijk dat zij 'Europa' gebruiken om het federalisme in eigen land te fnuiken.
4Het communautaire probleem is allesbehalve symbolisch, maar legt de kern van het Belgische antimodernisme bloot.
Dat Vlaamse burgers vanaf 1860 werden gegrepen door 'la passion de l'égalité' (Tocqueville), toont aan hoezeer in het 19de-eeuwse Vlaanderen een streven naar modernisme werkzaam was. De taalstrijd draaide, en draait, niet om taal maar om gelijkberechtiging. Dat is niet hetzelfde als gelijkheid. (Montesquieu noemt het eerste 'égalité républicaine', het tweede 'égalité radicale'.) Zo is het Frans een door de grondwet erkende taal, gelijk aan het Nederlands, maar dat geeft de Franstalige niet het recht overal in het Frans te worden aangesproken. Het moderne ideaal van de gelijkberechtiging kan dus de onverdraagzaamheid legitimeren tegenover allen die geprivilegieerd, wat wil zeggen ongelijk, willen zijn. Alle communautaire dossiers - de Frontbeweging, de vervlaamsing van de Gentse universiteit (in 1930) en de Leuvense universiteit (1968), de splitsing van BHV - vinden hun ontstaan in het democratische ideaal van de gelijkberechtiging. De communautaire hetze legt het kernprobleem van het Belgische antimodernisme bloot.
Glazen plafond
Het is geen toeval dat nostalgische dichters de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie als historisch voorbeeld nemen van een veelkleurig en meertalig België, want ook het keizerrijk van Frans-Jozef was een toppunt van antimodernisme: archaïsch, onverdraagzaam, despotisch en racistisch. Professor De Wachter had al aangetoond dat België bezwaarlijk een representatieve of parlementaire democratie kan worden genoemd. Wie het jargon van Montesquieu op de Belgische situatie zou willen toepassen, komt ergens in de buurt van het begrip 'despotische democratie' uit: een land met een glazen plafond, waar de inspraak van bovenuit geregeld wordt, niet georganiseerd.

Alle strijdpunten van de Franstalige politieke klasse zitten precies tegen het glazen plafond van ons politieke systeem aan. Hun opvattingen tonen aan waar de despotische democratie de grens trekt. Zo bestaat er wel degelijk een centralistisch Belgisch nationalisme, dat even eng is als het Vlaamse; de eis om gelijke rechten voor het Frans in Vlaams-Brabant komt neer op de erkenning van privileges, en dus van ongelijkheid; de eis tot erkenning van Brussel als een unieke ruimte is een strategie om het unitarisme vanuit het centrum te heroveren. Die strijd is gericht op het saboteren van het principe van de gelijkberechtiging en van de noodzakelijke democratische organisatie ervan, op een verdere ontwrichting van de politieke moderniteit waaraan het België ontbreekt om uit zijn politieke malaise ontkomen. De corruptie van een bewind, beweert nog Montesquieu, begint altijd met die van zijn principes. En wie, in België, kan in eer en geweten zeggen dat hij niet in een corrupt land leeft?
De dramatische verkiezingsnederlaag van sp.a en Groen! heeft er alles mee te maken dat links in Vlaanderen de strijd om de democratische principes op het politieke vlak verloochent. Het zit in de greep van een moralistisch denken dat de rust van de behaaglijke leugen verkiest boven de uitdagingen van een onbehaaglijke waarheid. Links zit in een malaise, omdat het, tot op zekere hoogte, de malaise is.

Wij kunnen, als het moet, nog decennialang leven met de steeds terugkerende schade van weer nieuwe electorale orkanen. Maar zolang de temperatuur van het zeewater in de Golf van België niet naar een lager niveau zakt, zolang wij met andere woorden blijven leven onder de glazen stolp van een antimoderne, antirepublikeinse en fictief federale staat - in de schadelijkste van alle politieke greenhouse gassen - is het Nieuwe Orléans nog niet veilig.
Daarom is 11 juli een vreemde feestdag. De vreugde die sommigen op die dag wellicht voelen, bevrijdt niet van de diepe politieke malaise die morgen, nog altijd, de onze zal zijn.

Peter De Graeve
De auteur doceert filosofie aan de Universiteit Antwerpen.
Dit is een sterk ingekort versie van de rede uitgesproken op de academische zitting ter gelegenheid van het Feest van de Vlaamse Gemeenschap in Merelbeke. De volledige tekst kan u lezen op www.tijd.be/opinie.

[Doki]

Oorspronkelijk geplaatst door Bert Bubber

De dramatische verkiezingsnederlaag van sp.a en Groen!

??
Groen is welliswaar minder gestegen dan verwacht, maar ze hebben wel terug verkozenen in het federaal parlement.

[Rudy_The_Mod]

Geen zuivere copy-paste's aub.
Zeker niet als ze in het verkeerde subforum geplaatst worden.