Liberales : een taks van 75% is rechtvaardig

[Politics.be]

In mei zijn het presidentsverkiezingen in Frankrijk. De kandidaat van de oppositie, de socialist François Hollande, lag lange tijd op kop in de peilingen. Enkele weken terug begon Sarkozy echter aan een remonte en nu worden de twee tenoren in elkaars buurt gepeild. Het is in deze context dat Hollande zijn controversieel plan bekend maakte om een taks van 75% in te stellen voor inkomens boven 1 miljoen euro.

Het werd door zijn tegenstanders dan ook snel afgedaan als een geïmproviseerde, populistische zet, getuigend van amateurisme en naïviteit. Wat dat laatste betreft is de redenering dat Frankrijk met een dergelijke taks boven alle andere Europese landen zou uitsteken: Zweden heeft met 56,5% de hoogste topbelasting, Duitsland zit op 47,5% en Frankrijk momenteel op 41% met een tijdelijk extra van 3% en 4% voor inkomens boven respectievelijk 250.000 en 500.000 euro (link). De geviseerde rijken kunnen dus gemakkelijk de grens oversteken. Bovendien zou de taks maar 200 miljoen euro opbrengen.

Een deuk in een pakje boter dus. Maar dat zijn argumenten over de efficiëntie van de belasting. Belangrijker is om eerst na te gaan of de belasting rechtvaardig is: mag een overheid jaarlijks driekwart van het inkomen onder dwang afnemen van een individu, ook al is dat pas op het gedeelte boven 1 miljoen euro? Als dat zo is, dan worden de efficiëntie-argumenten belangrijk; zoniet hoeven we er zelfs niet over te discussiëren.

Om de rechtvaardigheid te kunnen nagaan, moeten we weten hoe iemand een jaarinkomen van meer dan 1 miljoen euro kan vergaren. Stel een ondernemer die een bedrijf opstart en eigen spaargeld gebruikt als startkapitaal, ondanks het grote risico. Vervolgens werkt hij of zij jaren keihard en wordt het bedrijf, dankzij het talent van de ondernemer, erg succesvol waarna deze zich een loon kan uitbetalen tot ver boven 1 miljoen euro. Ik maak me sterk dat ik hier het meest voordelige voorbeeld tégen de 75%-taks genomen heb. Als het rechtvaardig is om van deze hardwerkende ondernemer driekwart af te nemen, dan mag het zeker bij de anderen die hun positie met meer geluk hebben verworven.

Toeval

Het is duidelijk dat de ondernemer veel van het succes verdiend heeft: veel talent, risico genomen en hard gewerkt. Maar zoals ik in een column voor MO* schreef, er is ook een deel van het succes dat niet verdiend is: talent kan pas ontplooid worden binnen een maatschappelijk kader dat dit mogelijk maakt en er kansen voor geeft. En een ondernemer heeft een kader nodig waarin een contract afdwingbaar is, zijnde een rechtstaat. De maatschappij mag dus een deel van het succes opeisen.

Maar mag dat deel dan 75% zijn? Wel, iemand die zó succesvol is dat hij een jaarinkomen ontvangt van meer dan 1 miljoen euro, heeft zonder twijfel ook erg veel geluk gehad. Malcolm Gladwell illustreert dat mooi door de lijst van de 75 rijkste mensen ooit te analyseren, beginnende bij de farao’s en zo tot Bill Gates. Hij stelt vast dat er 9 van de 75 personen geboren zijn in een tijdspanne van 10 jaar (link). Het gaat om Amerikanen die geboren zijn tussen 1831 en 1840, en die hun fortuin gemaakt hebben tijdens een periode in de geschiedenis waarbij de economie een gigantische ontwikkeling kende.

Het is waarschijnlijk zo dat industriëlen zoals Rockefeller risico namen en bulkten van het talent. Ook zullen ze hard gewerkt hebben voor hun succes. Maar iemand vóór 1830 geboren was wellicht te oud om de transformatie te kunnen vatten en de kansen te zien; en na 1840 was je te laat. Er is geen zinnig mens die kan beweren dat enkel tussen 1830 en 1840 zulke genieën en hardwerkende, risico-nemende ondernemers werden geboren. En dat is algemeen zo: ja, succes kan niet zonder talent en hard werk, maar eens voorbij een bepaald niveau betekent meer succes ook meer toeval.

Met de extra opbrengst door een hogere belasting op de super-succesvollen-met-super-geluk kan je de belasting van de minder-succesvollen-met-minder-geluk verlagen. Want dat is een bijkomend argument: in de ontwikkelde wereld kennen we bijna overal een progressief systeem. Dat wil zeggen dat hoe meer je verdient, hoe meer je betaalt, niet alleen in absolute waarde, maar ook in procenten. In België betaal je bijvoorbeeld boven een jaarinkomen van 8.000 euro 30% belastingen, een percentage dat stijgt tot 50% voor een jaarinkomen vanaf 35.000 euro (link). Maar vreemd genoeg blijft het na 35.000 euro 50%, dus ook als je 1 miljoen euro of veel meer verdient. We aanvaarden een stijgende marginale taks tussen 0 en 35.000 euro, maar niet tussen 35.000 euro en één, twee of vijf miljoen. Waarom eigenlijk? Rechtvaardiger zou zijn om de 50% pas vanaf pakweg 70.000 euro te innen en vervolgens de belastingvoet gradueel te laten stijgen tot 75% vanaf één miljoen euro (aanvulling).

Gelijke kansen

Een bijkomend en volgens mij onderbelicht argument voor een hoge marginale belastingsvoet betreft politieke ongelijkheid. Paul Verhaeghe behandelt dit in een essay, dat door Liberales eind vorig jaar gelauwerd werd. Hij schrijft dat “de winnaars zeer snel aan de top (komen), met als gevolg dat zij na korte tijd zelf de meetlat kunnen gaan definiëren in de richting die hen het best uitkomt, waardoor de nieuwe hiërarchie zelfbevestigend werkt.” Ook economen maken zich meer en meer zorgen over de politieke ongelijkheid, zoals Daron Acemoglu and James Robinson.

Een stijgende inkomensongelijkheid heeft bovendien een negatieve impact op de sociale mobiliteit. In 2008 rapporteerde The Economist al over een Oeso-rapport dat concludeerde dat landen met een grotere inkomensongelijkheid ook een lagere sociale mobiliteit hebben (link) en begin dit jaar stond ditzelfde onderwerp centraal in een lezing van Alan Krueger, de hoofdeconoom van Obama (slides, tekst). Krueger concludeert: "he persistence in the advantages and disadvantages of income passed from parents to the children is predicted to rise by about a quarter for the next generation as a result of the rise in inequality that the U.S. has seen in the last 25 years. It is hard to look at these figures and not be concerned that rising inequality is jeopardizing our tradition of equality of opportunity. The fortunes of one’s parents seem to matter increasingly in American society." (eigen onderlijning)

Deze economen hebben het vooral over de VS waar de topinkomens gigantische proporties aannemen. Maar ook in België en vele andere landen heeft de top 1% een groter inkomensaandeel naar zich toegetrokken. De Oeso publiceerde onlangs gegevens (excel) waaruit blijkt dat het aandeel van de top 1% in België op minder dan 20 jaar met 23% is gestegen (van 6,3% naar 7,7% van het totaal inkomen).

Efficiëntie

Tot slot toch iets over de efficiëntie. Voor zij die beweren dat een taks van 75% ondernemersschap en hard werk zal ontmoedigen, nog drie woorden: één miljoen euro. Een jaarlijks inkomen van die grootte betekent dat je heel, heel succesvol bent. Beeld je zelf in dat je een zaak start en je krijgt gegarandeerd een jaarinkomen van meer dan 1 miljoen euro op voorwaarde dat je boven 1 miljoen euro 75% belastingen betaalt in plaats van 50% (nog eens en voor alle duidelijkheid, dat percentage van 75% zou pas gelden voor het gedeelte van het inkomen boven de 1 miljoen euro). Elke beginnende ondernemer tekent hiervoor.

De reeds bestaande topverdieners kunnen hun gedrag wel aanpassen. De twee voornaamste manieren om te reageren zijn: de belasting trachten te ontwijken (zonder reëel economische verlies) of door werkelijk minder te werken (met een reëel economische verlies). Het eerste kan de overheid in principe trachten te voorkomen of ten minste het moeilijker maken om belastingen te ontwijken. Het tweede, namelijk de grootverdiener die minder gaat werken, is iets wat een overheid niet kan veranderen.

In een recente studie hebben Diamond en Saez, twee economen, deze effecten gekwantificeerd en komen tot een optimale marginale taks van 78% op inkomens boven 400.000 dollar, als enkel rekening gehouden wordt met de reële economische impact (topverdieners gaan minder werken). Als je een meer realistische reactie van de topverdieners meerekent, waarbij dus ook een deel ontweken wordt ook al tracht de overheid dit tegen te gaan, dan kom je op 73%. Weerom, dit zijn cijfers voor de VS. Wat België betreft is een marginale taks van 75% waarschijnlijk niet realistisch, omdat je zo de grens over bent. Het zou dus op Europees vlak moeten ingevoerd worden.


Dit is een bewerkte versie van de tekst die eerder verscheen op de website van MO*.

Andreas Tirez

Andreas Tirez

Links
mailto:[email protected]


Bron: politics.be

[Nr.10]

om een taks van 75% in te stellen voor inkomens boven 1 miljoen euro

Wat is een inkomen boven 1 miljoen euro?

Is dat datgene wat mensen invullen in hun belastingbrief?