vergeef hen want ze weten niet wat ze doen!!

[Darwin]

Oorspronkelijk geplaatst door Alvader

Ik weet niet of er reeds nieuwe Nederlandse vertalingen zijn. Persoonlijk hou ik wel van dat archaïsch taaltje van Van Suchtelen. Denk je trouwens niet dat elke "modernere" vertaling moeilijk zal blijven voor de "gewone" sterveling. De structuur en de materie van de ethica alleen al.
U kan altijd gebruik maken van het handige werkje: Sikkes, J.W.T.E., Spinoza. Leer en Leven, Wassenaar, 1976.
Als je Spinoza dan toch toegankelijk wil maken gebruik dan de biografie van De Vries of deze: Nadler, S. , Spinoza, Amsterdam-Antwerpen, 2001 ( Nederlands )

Dat werk van Nadler ben ik net aan het lezen.

Maar als je de Franse en Engelse vertalingen van de Ethica naast de Nederlandse legt, kan dat toch veel beter.

Het lijkt me de moeite waard om dat eens te proberen omdat ik van oordeel ben dat ALLES in pricipe op een eenvoudige en heldere voor iedereen begrijpbare manier moet kunnen geformuleerd worden.

Zeker dan als het gaat om een werk (het eerste ?) dat een rationele tegenhanger van de openbaringsgodsdiensten beoogt te zijn. Het is overigens maar een probeersel, ik zie wel.

[michr.oscoop]

Oorspronkelijk geplaatst door Vince

Dat doet nog niets af aan je post, het gaat hier om respect, blijkbaar denk je dat je als vrijzinnige beter bent dan eender welke Christen of Moslim

Dat is zo ook. Dat er a° 2003 nog mensen zijn die in geopenbaarde fabeltjes-katholiek boedist moslim whatever-geloven vind ik onbegrijpelijk.

[TomB]

Oorspronkelijk geplaatst door michr.oscoop

Dat is zo ook. Dat er a° 2003 nog mensen zijn die in geopenbaarde fabeltjes-katholiek boedist moslim whatever-geloven vind ik onbegrijpelijk.

U kan niet aantonen dat u gelijk heeft, noch kunnen andere religies dat. Het komt er dan op neer van, in afwachting dat er eens iemand terugkomt van na de dood om het allemaal uit te leggen, respect te hebben voor de andere opinies, zolang deze niet in conflict komen met de vooruitgang. (i.e. de creationistische zever etc.)

[Max]

Het boeddhisme bevat geen openbaring van God , enkel inzichten van boeddha in de menselijke geest. Het enige metafysische element that ze hebben is reincarnatie. Maar dit laatste kan gemakkellijk geinterpreteerd worden zoals je wil. Ikzelf prefereer te spreken over de reincarnatie van ideëen en memen. Als je in je leven iemand tot inzichten brengt die zijn leven gunstig beinvloeden , dan zal die dat doorgeven.

[torvicx]

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

Puhlease!!!
Sta je daar nu werkelijk achter? Of ben je aan het zeveren?

Bwagwan staat er achter het is ZIJN tekst, niet die van Ali ( die wat graag zijn bron vergeet te vermelden ) :

http://home.wanadoo.nl/levende-gedachten/index.htm

Klick dan op " het mosterdzaadje" en dan op "jezus zei ; Vergeef ze want ......"

[torvicx]

Oorspronkelijk geplaatst door Alvader

Hij gelooft dus nog steeds in een God.

Geloven in een opperwezen dat zich niet inlaat met de gewone stervelingen noemt me Deisme. Wat in tegenstelling staat met elke religie ( die allemaal Theistisch zijn , inzoverre ze het bestaan van een god aannemen tenminste ). Eigen voor Deisme is dat er geen grond meer is voor een openbaring ( heilige boeken, ...... )aangezien god zich niet in laat met de mensen ......
Einstein geloofde dus in de "god van de filosoven" en niet in die van "Izaak, Jacob en Abraham" .....

[Alvader]

Oorspronkelijk geplaatst door torvicx

Geloven in een opperwezen dat zich niet inlaat met de gewone stervelingen noemt me Deisme. Wat in tegenstelling staat met elke religie ( die allemaal Theistisch zijn , inzoverre ze het bestaan van een god aannemen tenminste ). Eigen voor Deisme is dat er geen grond meer is voor een openbaring ( heilige boeken, ...... )aangezien god zich niet in laat met de mensen ......
Einstein geloofde dus in de "god van de filosoven" en niet in die van "Izaak, Jacob en Abraham" .....

Ik vermoed nochthans dat de ware christelijke god een god is die de mensen een ander geluk wil geven, dan datgene dat men haalt uit het wereldse. Ik denk hierbij aan de evangelische boodschap zelf, na Jezus nog even vurig in de praktijk omgezet door de heilige Franciscus ( nochthans ook iemand die zijn portie werelds leed heeft gehad ), Ik denk aan het godsbeeld van het O T-boek PREDIKER ( Qohelet ) ( "ijdelheid der ijdelheden. Alles is ijdel ); ik denk hier aan de god van de mystici ( o.a. Meister Eckhart ) God verschijnt hier niet als een soort van goochelaar die het leed van de wereld wegtovert; hij is niet echt vatbaar voor ingrijpen in deze wereldse toestanden; toch is hij blijkbaar door bidden, meditatie en contemplatie voelbaar, waardoor mensen door hem op een andere manier in het leven gaan staan ( "dezelfde wereld is voor de gelukkige anders dan voor de ongelukkige "). Ik denk hier bijvoorbeeld aan Etty Hillesum, en haar gevangenschap in Westerbork en Auschwitz. Deze plekken waar de zogenaamde "sterke atheïsten " ( geloof is immers maar opium, een infantiele ziekte, een slavenmoraal voor de zwakken ) alle moed, levensvreugde en zin verliezen en er onderdoor gaan, deze plek, daar ging Hillesum met vreugde naar toe. Niet omdat ze sado-masochiste was, maar uit liefde voor hen die haar steun kunnen gebruiken. Ook de God van de filosofen kan immers een religieuze god zijn. Zei men trouwens niet van Spinoza dat hij een "godsdronken" man was ?

[Georg]

Oorspronkelijk geplaatst door coosie

Ali, ik wil gewoon een punt maken, door jou tekst zullen weinigen zich aangesproken voelen. Hier in west-europe is het katholicisme aan het uitsterven.

Bewijst dat je hem niet gelezen hebt. Een katholiek schrijft zoiets niet neer, sorry, een christen schrijft zoiets niet neer, want dat is volgens hen je reinste ketterij.

met vriendelijke groeten

[Georg]

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

@ VINCE:
Tja jong, ik kan er nu eenmaal niet bij dat je met een normaal/gemiddeld IQ in een opperwezen kan geloven. Is nu eenmaal mijn mening, schat.

En waarom niet? Niemand kan bewijzen dat God bestaat. Niemand kan bewijzen dat God niet bestaat. Met je hoog IQ zou je er dan toch moeten achter zijn dat God kan bestaan.

met vriendelijke groeten

[Georg]

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

(1) Zoals Circe reeds zei was Einstein (meest recente in het lijstje) het grootste deel van zijn leven atheïst.

hij is christen geweest. En wat was hij bij zijn dood?

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

2) Kepler was de eerste openlijke verdediger van het heliocentrisch wereldbeeld van Copernicus, die volledig had gebroken met de aristotelische/christelijke dogma's. Hij was een visionair figuur en in zijn laatste geschrift ('Droom') had hij het over een reis naar de maan en een ontmoeting met de bewoners ervan. Kepler was ook een enthousiast aanhanger van Galilei die het belang van observatie en waarneming en -vooral- van het belang dat onderzoek vrij van dogmatiscme diende te gebeuren inzag. Deze opvattingen bracht hem (hen) in grote problemen met de Kerk.

Wat heeft de Kerk nu in godsnaam te maken met geloof?

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

3) Newton bracht de denkbeelden van zijn tijdsgenoten (Descartes, Galilei, Kepler, enz) bijeen tot één wiskundig onderbouwd geheel...

Daarmee dat we nu spreken van de Newtoniaanse fysica vs. de quantummechanica. Newton heeft dus géén baanbrekend werk verricht?

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

4) En Petrus Camper, als ik mij niet vergis analyseerde die skeletten van dieren (o.a. orang-oetans) en mensen en vergeleek die met elkaar. Hij constateerde dat er grote overeenkomsten bestonden in de bouw van al die skeletten en hij legde daarmee de basis van de zoölogie. (weg voor Darwin klaar maken ) Hij was inderdaad sterk gelovig, maar zijn onderzoek was toch niet te stroken met de christelijke dogma's indertijd.

So what? Het gaat over geloof, niet over dogma's.

Oorspronkelijk geplaatst door Elle

Ik stel de vraag dus opnieuw: Baanbrekend en renoverend werk?? Namen?

Darwin.

met vriendelijke groeten

[Georg]

Oorspronkelijk geplaatst door michr.oscoop

Dat is zo ook. Dat er a° 2003 nog mensen zijn die in geopenbaarde fabeltjes-katholiek boedist moslim whatever-geloven vind ik onbegrijpelijk.

Hallo, aarde aan mars???

boeddhisme is geen godsdienst, maar een levensvisie, en werd ook nooit "geopenbaard". (als je zever wil verkondigen, zie dan dat je op zijn minst weet waarover je zever aan het verkondigen bent)

Katholiek en moslim staan LANG niet op dezelfde hoogte : christen en moslim, of Katholiek en Sunniet.

En bewijs mij maar eens dat God niet kan bestaan. Veel succes.

met vriendelijke groeten

[torvicx]

Oorspronkelijk geplaatst door Alvader

Ik vermoed nochthans dat de ware christelijke god een god is die de mensen een ander geluk wil geven, dan datgene dat men haalt uit het wereldse. Ik denk hierbij aan de evangelische boodschap zelf, na Jezus nog even vurig in de praktijk omgezet door de heilige Franciscus ( nochthans ook iemand die zijn portie werelds leed heeft gehad ), Ik denk aan het godsbeeld van het O T-boek PREDIKER ( Qohelet ) ( "ijdelheid der ijdelheden. Alles is ijdel ); ik denk hier aan de god van de mystici ( o.a. Meister Eckhart ) God verschijnt hier niet als een soort van goochelaar die het leed van de wereld wegtovert; hij is niet echt vatbaar voor ingrijpen in deze wereldse toestanden; toch is hij blijkbaar door bidden, meditatie en contemplatie voelbaar, waardoor mensen door hem op een andere manier in het leven gaan staan ( "dezelfde wereld is voor de gelukkige anders dan voor de ongelukkige "). Ik denk hier bijvoorbeeld aan Etty Hillesum, en haar gevangenschap in Westerbork en Auschwitz. Deze plekken waar de zogenaamde "sterke atheïsten " ( geloof is immers maar opium, een infantiele ziekte, een slavenmoraal voor de zwakken ) alle moed, levensvreugde en zin verliezen en er onderdoor gaan, deze plek, daar ging Hillesum met vreugde naar toe. Niet omdat ze sado-masochiste was, maar uit liefde voor hen die haar steun kunnen gebruiken. Ook de God van de filosofen kan immers een religieuze god zijn. Zei men trouwens niet van Spinoza dat hij een "godsdronken" man was ?

Nogthans is het duidelijk dat "het geloven in een god" door Einstein niet gebaseerd was op een "heilig boek". Omdat hij als Deist alleen het aannemen van een schepper ( een niet materiele oorzaak van al wat er is ) gemeen heeft met theisten ( alle religies zijn theistisch met uitzondering van het Boedhisme dat wat dat betreft "agnostisch" is ).

U zegt zelf dat de "god van de filosoven" een religieuze god kan zijn. God van Abraham en Izaak daarentegen is het per definitie .....

Wat stelde Einstein zelf in het verlengde van Spinoza ? "Mijn god komt overeen met de god van de religies zoals het sterrenbeeld hond overeenkomt met het dier hond ....."

[circe]

Oorspronkelijk geplaatst door Georg

En waarom niet? Niemand kan bewijzen dat God bestaat. Niemand kan bewijzen dat God niet bestaat. Met je hoog IQ zou je er dan toch moeten achter zijn dat God kan bestaan.

met vriendelijke groeten

Inderdaad George!
Niemand kan bewijzen dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... bestaat. Niemand kan bewijzen dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... niet bestaat. Met je hoog IQ zou je er dan toch moeten achter zijn dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... kan bestaan.

[Georg]

Oorspronkelijk geplaatst door circe

Inderdaad George!
Niemand kan bewijzen dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... bestaat. Niemand kan bewijzen dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... niet bestaat. Met je hoog IQ zou je er dan toch moeten achter zijn dat de verschrikkelijke sneeuwman, kaboutertjes, elfjes, het monster van Loch Ness, de duivel, ... kan bestaan.

Je kan wel degelijk bewijzen dat het monster van Loch Ness niet bestaat. Het meer is zo groot niet /D

Entiteiten zoals kabouters, de verschrikkelijke sneeuwman, elfjes, zijn tastbaar en zouden op deze aardbol moeten rondlopen. Je moet ze kunnen zien, en dat is nog niet gebeurd. Sterke indicatie dat ze niet bestaan dus.

God en de Duivel zijn twee entiteiten die niet tastbaar zijn. Ze bestaan niet uit materie, ze zijn niet meetbaar. Ze zijn dus onmogelijk aan te tonen, maar het is evenzeer onmogelijk om aan te tonen dat ze niet bestaan, om de simpele reden dat ze niet tastbaar zijn. Het kan dus.
Een God of een Duivel die verschijningen teweeg brengt enz enz. dat is een ander paar mouwen, maar we hadden het hier over het concept, niet over de invulling al naargelang de religie.

met vriendelijke groeten

[Alvader]

@ Torvicx

Moet het onderscheid tussen beide dan zo streng zijn ? de godsbeelden waarin God verschijnt als "de god van Abraham ...." zijn chronologisch eerst gekomen. Pas later heeft men 1. "openbaringsboeken" gaan opstellen en 2. gaan nadenken over God ( en de goden ). Dit proces vind je terug ook bij de polytheïstische religies, waarbij in het begin een veelvoud van mythen, meestal met mekaar in contradictie, stillaan vervangen, aangepast, gecodificeerd, gesystematiseerd wordt, om de zogenaamde ongerijmdheden weg te werken. Met het stijgen van het (zelf)bewustzijn van de mens, neemt ook diens nood toe om de WERELD te controleren en te beheersen. Hierbij komt uiteraard een mooi afgelijnde wereldvisie, een verklaring van de ( zin van de ) wereld enz, zeer goed van pas. Het zelfbewustzijn van de mens zorgt er echter ook telkens weer voor dat hij deze afgebakende veilige grenzen van de levensvisie, regelmatig kan doorbreken ( anders leefden we nog in de oertijd ). Dit doorbreken kan ook op religieus vlak gebeuren, waardoor de filosofische ( theoretische ) constructies worden geanalyseerd en aangevuld/verbeterd. Nieuwe inzichten zorgen voor vernieuwing, en soms komen we tot de conclusie dat er niet zomaar 1 theorie is die het geheel verklaard. Zo zit men nu in de fysica bv met twee mekaar tegensprekende theorieën die echter ieder op zich wel kloppen ( want ze werken ) ( de chaostheorie en de relativiteitstheorieën ). Ook in de godsdienst had je een stroming die men negatieve theologie noemt en die uitgaat van het adagium "God is Groter", zo groot dat hij met geen enkele ontische categorie kan beschreven worden .

[torvicx]

Oorspronkelijk geplaatst door Alvader

@ Torvicx

Moet het onderscheid tussen beide dan zo streng zijn ? de godsbeelden waarin God verschijnt als "de god van Abraham ...." zijn chronologisch eerst gekomen. Pas later heeft men 1. "openbaringsboeken" gaan opstellen en 2. gaan nadenken over God ( en de goden ).

-Meent u dat theistische godsbeelden historisch gesproken vooraf gingen aan andere godsbeelden ?
Dan is dat nog steeds een scherp onderscheid he .....

-Alvader, het ging erom of Einstein in god geloofde. Welnu, Einstein plaatste zich in de traditie van Spinoza. Deze laatste werd door zijn joodse tijdgenoten geëxcomuniseerd !!! In hun ogen was hij godslasterlijk bezig.
En zelf stelde Spinoza :" mijn god komt overeen met de god van de geopenbaarde religies zoals het sterrenbeeld hond overeenkomt met het dier hond ..."
Hij maakte dus zelf een scherp onderscheid tussen zijn godsbeeld en dat van de theistische religies .....

Er is een scherp onderscheid tussen Deisme en Theisme aangezien er een ontisch onderscheid is tussen "iets" en "iemand" ......( Aangezien er in het deisme geen persoonlijke betrokkenheid is , kan men perfect een deistisch godsbeeld hebben waarin een "iets" als god fungeert. Integenstelling met het theisme waarin omwille van de betrokkenheid er altijd een intentionele relatie is waardoor het per definitie een "iemand" hoort te zijn. )

Als dat geen scherp onderscheid is uit de grond zelf ...

[Alvader]

Ik wil gewoon stellen dat er evolutie is. Deisme en theisme zijn ook begrippen die onstaan zijn in een historische context. Vraag is of er inderdaad geen nieuwe godsbeelden mogelijk zijn die gedeeltelijk de kloof kunnen vullen. Bv door in de openbaringsgodsdiensten het statuut van de "geopenbaarde" boeken anders in te vullen dan "rechtstreeks door God aan een schrijver meegedeeld". Daar hield Spinoza zich ook mee bezig. Trouwens DE God van Spinoza is ook niet zo gemakkelijk te beschrijven. Uiteraard was hij voor sommige een atheïst, voor anderen een ketter en voor nog andere misschien een zeer vroom man. Dat heb je nu nog, kijk maar naar de discussie met JvdB ivm het homohuwelijk dat door bisschopen werd goedgekeurd.

Moeten we blijven rondsleuren met ideeën uit het verleden. Persoonlijk vind ik Spinoza een zeer groot filosoof, ik zou zelfs zeggen mijn lievelingsfilosoof, maar ik ben geen kopie van hem. Ik heb nog andere ideeën, intuïeties, leef in een andere tijd. Nieuwe inzichten kan men toepassen, zonder daarom aan de WARE kern van de religie te komen.

[Alvader]

Ik wil gewoon stellen dat er evolutie is. Deisme en theisme zijn ook begrippen die onstaan zijn in een historische context. Vraag is of er inderdaad geen nieuwe godsbeelden mogelijk zijn die gedeeltelijk de kloof kunnen vullen. Bv door in de openbaringsgodsdiensten het statuut van de "geopenbaarde" boeken anders in te vullen dan "rechtstreeks door God aan een schrijver meegedeeld". Daar hield Spinoza zich ook mee bezig. Trouwens DE God van Spinoza is ook niet zo gemakkelijk te beschrijven. Uiteraard was hij voor sommige een atheïst, voor anderen een ketter en voor nog andere misschien een zeer vroom man. Dat heb je nu nog, kijk maar naar de discussie met JvdB ivm het homohuwelijk dat door bisschopen werd goedgekeurd.

Moeten we blijven rondsleuren met ideeën uit het verleden. Persoonlijk vind ik Spinoza een zeer groot filosoof, ik zou zelfs zeggen mijn lievelingsfilosoof, maar ik ben geen kopie van hem. Ik heb nog andere ideeën, intuïeties, leef in een andere tijd. Nieuwe inzichten kan men toepassen, zonder daarom aan de WARE kern van de religie te komen.

[torvicx]

Oorspronkelijk geplaatst door Alvader

Ik wil gewoon stellen dat er evolutie is. Deisme en theisme zijn ook begrippen die onstaan zijn in een historische context. Vraag is of er inderdaad geen nieuwe godsbeelden mogelijk zijn die gedeeltelijk de kloof kunnen vullen. Bv door in de openbaringsgodsdiensten het statuut van de "geopenbaarde" boeken anders in te vullen dan "rechtstreeks door God aan een schrijver meegedeeld". Daar hield Spinoza zich ook mee bezig. Trouwens DE God van Spinoza is ook niet zo gemakkelijk te beschrijven. Uiteraard was hij voor sommige een atheïst, voor anderen een ketter en voor nog andere misschien een zeer vroom man. Dat heb je nu nog, kijk maar naar de discussie met JvdB ivm het homohuwelijk dat door bisschopen werd goedgekeurd.

Moeten we blijven rondsleuren met ideeën uit het verleden. Persoonlijk vind ik Spinoza een zeer groot filosoof, ik zou zelfs zeggen mijn lievelingsfilosoof, maar ik ben geen kopie van hem. Ik heb nog andere ideeën, intuïeties, leef in een andere tijd. Nieuwe inzichten kan men toepassen, zonder daarom aan de WARE kern van de religie te komen.

Allemaal verdedigbaar. Maar dat laat je toch niet toe om van een Deist een Theist te maken , daar ging het mij om ......
Kent u misschien een levensbeschouwing die theisme en deisme zou kunnen verenigen tot een theorie.....
Het zou me verwonderen dat het mogelijk is om die twee zienswijzen te verenigen, aangezien de "geopenbaarde" religies het "heil" op het oog hebben via de betrokkenheid met een persoonlijke god. Terwijl Deisme zich daar niet over uitspreekt.

Het lijkt me dat sommige dingen in die mate fundamenteel zijn dat tijd er geen effect op heeft ...... u spreekt zelf over "de ware kern van de religie" ..... Wat onderhevig is aan verandering wordt niet door willekeur ingegeven, daar zal de tijd wel over oordelen. Mij dunkt dat onderscheidende begrippen een lang leven beschoren is totdat er zich een beter alternatief voordoet ......
Tot nu toe echter, is er bij mijn weten geen alternatief ......

[Alvader]

Oorspronkelijk geplaatst door torvicx

Allemaal verdedigbaar. Maar dat laat je toch niet toe om van een Deist een Theist te maken , daar ging het mij om ......
Kent u misschien een levensbeschouwing die theisme en deisme zou kunnen verenigen tot een theorie.....
Het zou me verwonderen dat het mogelijk is om die twee zienswijzen te verenigen, aangezien de "geopenbaarde" religies het "heil" op het oog hebben via de betrokkenheid met een persoonlijke god. Terwijl Deisme zich daar niet over uitspreekt.

Het lijkt me dat sommige dingen in die mate fundamenteel zijn dat tijd er geen effect op heeft ...... u spreekt zelf over "de ware kern van de religie" ..... Wat onderhevig is aan verandering wordt niet door willekeur ingegeven, daar zal de tijd wel over oordelen. Mij dunkt dat onderscheidende begrippen een lang leven beschoren is totdat er zich een beter alternatief voordoet ......
Tot nu toe echter, is er bij mijn weten geen alternatief ......

Juist Torvicx: ik had een soort van Hegeliaanse synthese op het oog, daarom niet alleen ivm het theisme/deisme. Je schreef bv: "Geloven in een opperwezen dat zich niet inlaat met de gewone stervelingen noemt me Deisme. " Goed , het deisme is in een welbepaalde tijd ontstaan, waarbij men ook een bepaald traditioneel godsbeeld had, van de god die ingrijpt en de wereld gemaakt heeft voor de mens, een gelukkig leven is een leven met zo weinig mogelijk materieel leed. Vraag is of dit laatste wel de God is die Jezus bracht. Nee dus. De deïsten , vanuit nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen, zetten zich af tegen dit godsbeeld, gestaafd door de empirische werkelijkheid ( bv Voltaire in Candide ivm de aardbeving van lissabon ). We moeten er echter rekening mee houden dat de deisten een ander godsbeeld presenteerden TEGENOVER het toenmalig overwegend godsbeeld. Uiteraard waren er andere godsbeelden, maar die waren niet zo algemeen verspreid ( de godsbeelden van de mystici bv Eckhart en Jakob Böhme ). Zelfs in de Bijbel, nogmaals PREDIKER, vind je al het godsbeeld terug van de God die blijkbaar niet tussen beide komt, maar die TOCH de verering en godsvrezendheid van de mens verdient. En dit alles in contrast met de vele andere bijbelboeken, elk met hun eigen godsbeeld.