Antireligieuze Sovjetpropaganda uit de jaren 1920/30: een geïllustreerde rondleiding

[Nick Overbrugghe]

Ik was aan het twijfelen tussen dit subforum en het subforum geschiedenis, gezien het negatieve aura rond dit subforum en de kans gehijackt te worden door morosofen en schuimbekkende islambashers. Toch wil ik met deze de nadruk leggen op het antireligieuze aspekt van de Sovjetpropaganda uit die periode en zal ik elk plaatje trachten in zijn tijdsgeest trachten te kaderen. Hopelijk heeft er iemand wat aan.

Lenins woorden: "Communisme is gelijk aan sovjetmacht plus electrificatie van heel het land" was niet enkel de samenvatting van de economie der bolsjevieken, maar ze wees ook op de stelling die zij tegenover de godsdienst aannamen. Dit wordt treffend geïllustreerd door bijgevoegde plaat.

De techniek was het wonder van de communist. Zij is voor hem de bevrijding van de verdrukte mensheid uit de slavernij van het kapitaal en uit de afhankelijkheid van natuur en van God, een Russisch-messianistische interpretatie van het verlossingswerk verricht door de industrialisatie.

Stalins woorden: "Wij zetten gans Rusland op de auto en de boer op de tractor!" gaven rechtstreeks aanleiding tot het idee dat men met auto en tractor de godsdienst moest overhoop rijden.

Vroeger bad de Rus tot God als een onweer losbrak, hij boog en sloeg een kruisteken voor de ikonen van een heilige of van de profeet Elias (die vanouds door het volksgeloof met de bliksem geassocieerd werd). De prent zegt ons: dat alles hoeft hij nu niet meer te doen, daarvoor zorgt de techniek.

"Hoe God het dorp elektriseerde, hoe God uit zijn pijlkoker de bliksemschichten slingert en de profeet Elias met zijn wagen over de onweerswolken donderend voortholt: onderaan in de half ingestorte boerenhut sidderen de boeren voor de ikonen."

"Hoe het dorp zichzelf elektriseerde: hoge palen die de bliksemflitsen opvangen, overal zijn elektrische draden boven het dorp uitgespannen en de ramen van de huizen verspreiden helder licht. In de zindelijke, vernieuwde hut zit de boer en zijn familie in een stroom elektrisch licht, boek in de hand. Beeltenissen van Marx, Engels en Lenin hebben de ikonen vervangen."

Bron: Besbosjnik oe Stanka [De goddeloze aan de werkbank] 25, VIII, p 9

[Nick Overbrugghe]

In dezelfde geest past onderstaande prent. Door de vooruitgang van de landbouwtechnologie geldt niet langer het spreekwoord: "de mens wikt, maar God beschikt". Voortaan richt de mens zijn leven zelf in, zo luidt het. Hieruit worden concrete antigodsdienstige gevolgtrekkingen opgemaakt.

De "goddeloze" boer uit de Kolchozen of collectieve landbouwbedrijven, die met de moderne landbouwmethoden, met betere meststoffen grotere aardappelen voortgebracht heeft dan de gelovige, zelfstandige arme boer of "moezjik", plaatst aan de akkergrens een plaat met de woorden: "zonder God, zonder gebed, maar met de techniek". Zijn zoontje dat lid is van de Pioniersbeweging lacht spottend met God en pope.

Bron: Besbosjnik oe Stanka 25, VIII, p 16

[Nick Overbrugghe]

De kerkelijke feestdagen werden verantwoordelijk gesteld voor braspartijen, dronkenschap, vechtpartijen en familietwist. Wanneer de beeltenis van de Moeder Gods door Kazan gedragen wordt, ziet men in de kielzog vechtende hoeren, mishandelde vrouwen, dronkaards en amokmakers, omhooggehouden vodkaflessen, uitgeslagen tanden...

Ook met getallen werd tegen deze feestdagen gewerkt, men stelde dat één godsdienstige feestdag gelijk stond aan zo- en zoveel emmers vodka of zo- en zoveel verkwiste roebels.

[Nick Overbrugghe]

Voortbordurend op bovengaande deze prent. Hier wordt gesteld dat het inrichten van het Kolchos of collectief landbouwbedrijf in zijn aard en wezen een atheïstische factor is. Hoe minder de boer zich afhankelijk zal voelen van de natuurkrachten, hoe sneller hij zich van de godsdienst zal afkeren.

[Nick Overbrugghe]

Kort na de Revolutie en de daarop volgende burgeroorlog richtte het Landbouwcommisariaat voor het kolonizeren der Sovjetgoederen aan de Oud-Gelovigen en de aanhangers van sekten afgescheurd van de Russisch-Orthodoxe Kerk een oproep:

"De grond die vroeger staatseigendom was werd gedeeltelijk aan de sovjetuitbatingen toegewezen. Deze beheren niet goed. De aanhangers der sekten leiden reeds sedert eeuwen een soort van communistisch leven. Gewoonlijk nemen ze in hun streven de woorden van de Handelingen der Apostelen tot grondslag: "En niemand noemde iets van het zijne zijn eigendom maar alles hadden ze in gemeenschap".

De sekten werden daarom vervolgd, gedood, verbannen, maar ze bleven hun leer getrouw en hebben zelfs in de dood de voortzetting van hun strijd voor het gemeenschappelijke leven aan hun broeders toevertrouwd. De aanhangers van de sekten behoorden vooral tot de armste volksklassen.

Thans is de tijd gekomen, waarop ze in het openbaar mogen optreden. Het Sovjetregime heeft de gewetensvrijheid gebracht en het mengt zich hoegenaamd in geen betwistingen omtrent wereldbeschouwing."

Deze lofbetuigingen en referenties naar hun wapenbroederschap tegen de tsaar werden echter gauw vergeten, en er werd gesteld dat de godsdienstige oppositie tegen de tsaar de arbeiders enkel van de revolutionaire strijd afgehouden heeft.

Bijgevoegd een spotprent tegen de Oud-Gelovigen en de sekten.

[Восход-1]

Schitterende draad. Ga voort.

[Восход-1]

Is dit in het kader van persoonlijk of academisch/journalistisch onderzoek?

[Nick Overbrugghe]

Wat betreft het protestantse geloof telde de Sovjetunie toendertijd een paar miljoen Lutherianen, waarvan velen van Finse of Baltische afkomst. Ze werden het minst door anti-godsdientige propaganda getroffen, maar een verklaring daarvoor is vooral te vinden in hun geringe aantal. Het grootste verwijt dat de dominees en protestantse gelovigen kregen is dat ze aanspoorden tot het niet-betalen van belastingen.

De buitenlandse protestantse kerken, met name Duitsland, de VS en Engeland werden veeleer het mikpunt. In hen zag de bolsjevist de bourgeoisie van deze landen belichaamd. De aartsbisschop van Canterbury als beschermer der Engelse koloniale politiek. Amerikaanse bisschoppen en geestelijken geven de zegen aan geldmagnaten en kapitalisten met de electrische stoel in de hand en de lynch-justitie der zwarten.

[Nick Overbrugghe]

Oorspronkelijk geplaatst door Восход-1

Is dit in het kader van persoonlijk of academisch/journalistisch onderzoek?

Eerder persoonlijk onderzoek, ik vind het een zeer fascinerend onderwerp. Maar het staat ver van mijn studies (biochemie).

[Nick Overbrugghe]

Toen paus Pius XI in een rondschrijven aan kardinaal Pompili in 1930 ageerde tegen de godsdienstvervolging in Rusland kreeg hij de volle lading over zich heen. De paus werd de man die door de bolsjevieken het meest werd gehaat en zijn beeld werd op duizenden manieren gekarikaturiseerd. De pauselijke oproep werd gezien als oproep tot "een kruistocht" en tot gewapende tussenkomst.

Alles wat eens uit haat tegen Rome door niet-katholieke belijdenissen tegen de RKK en haar opperhoofd werd uitgebracht, bevond zich ook bij de bolsjevieken geregistreerd. Zij ontleenden daarbij bij de evenzeer bekampte orthodoxen en de sekten.

De paus werd gezien als aanstichter van alle oorlogen, als gehoorzame dienaar en agent van het Engelse, Franse en Amerikaanse kapitalisme. De grond van de Amerikaans-Mexicaans conflict lag bv. volgens hen daarin, dat de paus Mexico aan de Amerikaanse kapitalisten wou versjacheren. Men haalde uit de werken van Schulte en Strieder dat de paus over de hele kerkgeschiedenis zich hoofdzakelijk op geldspeculaties toegelegd had. Daarbij werd nadruk gelegd op aflaatverkoop, kwijtschelding van toekomstige zonden en de beruchte pausin Johanna. "Op de Roomse stoel zaten vele booswichten van het slag van Johannes, Alexander VI (Borgia) en dergelijken".

De Jezuïeten werden als de "zwarte garde zijner heiligheid" afgeschilderd. Men zinspeelde op sexuele uitspattingen bij de belofte der kuisheid. Ook de zgn. "monita secreta" werden breed uitgesmeerd, en ook al nam men aan dat deze minstens gedeeltelijk op vervalsing berustte, argumenteerde men dat dat toch aantoonde waartoe de jezuïeten in staat waren.

De bijgevoegde prent kadert dan weer in de nasleep van de Wall Street beurskrach en de daaropvolgende internationale crisis.

[Max van Dietschland]

Gelukkig liggen deze donkere goddeloze tijden voor onze Russische vrienden achter de rug.

[Nietzsche]

Oorspronkelijk geplaatst door Max van Dietschland

Gelukkig liggen deze donkere goddeloze tijden voor onze Russische vrienden achter de rug.

Gast, je god bestaat niet.

[Max van Dietschland]

Oorspronkelijk geplaatst door Nietzsche

Gast, je god bestaat niet.

Vraag dat maar eens aan Vladimir Poetin. Als ex-KGB agent heeft hij opnieuw het geloof teruggevonden.

[Nick Overbrugghe]

Wat betreft het propagandamateriaal die verspreid werd door de "Bond der Goddelozen" (BG) werd aanvankelijk nadruk gelegd op anti-godsdienstige avonden met voordracht en opvoeringen. De wanden waren behangen met affiches waarop onder andere op stond: "Godsdienst is zwendelarij" en "Ik ga op Pasen niet naar de kerk". Algemene stellingen waren dat "de godsdienst de socialistische opbouw hindert". De voordrachten werden afgewisseld met spelen, ballet en dans.

Op Paasavond werd het artistiek gedeelte zeer goed voorbereid, met als doel mensen aan te trekken en te boeien,want daar tegenover stond de paasplechtigheid die op ongeveer hetzelfde uur plaats had, en op de meeste Russen een sterke aantrekkingskracht had.

Men had gauw door dat een voordracht over socialistische opbouw niet voldoende was als alternatief, en de aangemaande aanwezigen soms tot listen overgingen om toch nog op tijd het paasfeest te kunnen vieren.

Zo is bekend hoe op Paasavond 1928 de opera van Moskou zo'n list gebruikte. De vakvereniging der levensmiddelenarbeiders en handelsbedienden had voor haar leden alle plaatsen in de opera besproken voor het stuk "Boris Godoenov" dat op Paasavond zou gespeeld worden. Kort voor de aanvang van het stuk werd meegedeeld door de directie dat in plaats van het beloofde stuk een ander, "Vorst Igor", dat veel korter is, zou vertoond worden. De toneelspelers speelden met zichtbare haast en spoed, en om half elf zag de volle zaal, die aan de leiders voldoening moest geven om te zien hoeveel mensen uit de kerk wegbleven, het doek vallen. Zo kwamen de spelers en de toeschouwers nog op het gepaste uur in de kerk.

Dan waren er nog de beruchte anti-vastenavondoptochten die gehouden werden als onderdeel van de anti-Pasen- en anti-Kerstcampagnes. Het jeugdverbond (Komsomol) leverde acteurs voor spotprocessies waarbij liederen werden gezongen, godsdienstige ceremonieen werden nageaapt, waarbij gemaskerden optraden als orthodoxe popen, katholieke priesters, joodse rabbijnen, islamitische moellahs, sjamanen, de paus, enz... en waarbij beelden en spandoeken versierd met grote vodkaflessen en obscene toespelingen werden gedragen.

Door massale afkeuring en confrontaties waarbij regelmatig fysiek geweld bij te pas kwam, heeft de BG zich snel gedistantieerd van dergelijke methoden. Een nieuwe ontwikkeling werd de anti-godsdienstige film. Bioskopen werden op vele plaatsen gebouwd en als nieuwigheid door het volk graag bezocht. Ook trok, gewapend met projectietoestel, filmen en een voorstellingstent, de "goddeloze" militant erop uit tot in de verst afgelegen dorpen en uithoeken van het land.

Een eenvoudig procédé verscheen in het anti-Pasen nummer van Besbosjnik oe Stanka (4, 1927) waarmee m.b.v. zwart-witte platen in klein formaat en Chinese inkt van glazen platen diapositieven konden gemaakt worden (zie onderstaande afbeelding). Van links naar rechts worden God de Vader der christenen, Jehova der joden, en Allah der islamieten afgebeeld, evenals de godsdienstbedienaars.

[Восход-1]

Er was een aanzienlijk verschil tussen de behandeling die het orthodoxe geloof en pakweg islam en boeddhisme kreeg, zo zie ik het. Heb je materiaal die dat illustreert of ontkracht?

[Effect]

Het schrijnende is dat de meeste van die prenten aardig wat zout op de open wonde leggen. De kerk is inderdaad opium voor het volk, maar de oplossing is niet communisme. Slechts een goed en neutraal onderwijs kan mensen atheïstisch maken, en de poort openen naar een gelukkig leven.

[netslet]

Oorspronkelijk geplaatst door Effect

Het schrijnende is dat de meeste van die prenten aardig wat zout op de open wonde leggen. De kerk is inderdaad opium voor het volk, maar de oplossing is niet communisme. Slechts een goed en neutraal onderwijs kan mensen atheïstisch maken, en de poort openen naar een gelukkig leven.

Opium VAN het volk.

[Fred uit Gent]

Oorspronkelijk geplaatst door Effect

Het schrijnende is dat de meeste van die prenten aardig wat zout op de open wonde leggen. De kerk is inderdaad opium voor het volk, maar de oplossing is niet communisme. Slechts een goed en neutraal onderwijs kan mensen atheïstisch maken, en de poort openen naar een gelukkig leven.

Een onderwijs dat mensen atheïstisch maakt, is per definitie niet neutraal.

Fred.

[Nr.10]

Oorspronkelijk geplaatst door Nick Overbrugghe

morosofen

Wikipedia

Een morosofie (van het Grieks Μόρια: gekte en Σοφία: wijsheid) is een evident absurde waanwetenschappelijke theorie. Een 'waangeleerde' of 'waanwijze' wordt ook wel morosoof genoemd.

Wat verderop, toch wel enigzins verrassend, een heel hoofdstuk gewijd aan:

Egmond Codfried

Een ondertussen op Nederlandse en Vlaamse internetfora bekende afrocentristische morosoof is schrijver en zelfverklaard onderzoeker Egmond Codfried, een Surinaamse Nederlander wonende te Rotterdam. Codfried is ervan overtuigd dat de Europese adel tussen ca. 1100 en revolutiejaar 1848 eigenlijk zwarten waren (aanvankelijk was het tussen 1500 en 1789), met name afstammelingen van de Moren. Volgens hem is blank racisme eigenlijk een bevrijdingsideologie, en hebben de blanke Europeanen op grote schaal portretten van edellieden "gewit" (blank overschilderd). De huidige blanken zouden afstammelingen zijn van lijfeigenen of horigen. Zo zou de zwarte adel zich met leer getooid hebben afkomstig van de huid der Europese blanken. Het Sinterklaasfeest zou dan na 1848 een racistische initiatie zijn om kinderen bewust te maken van hun witheid en de zwarten als vijand.

Als bewijsmateriaal geeft hij persoonsbeschrijvingen en portretten die volgens hem duidelijk negroïde trekken vertonen (“iconografische bewijzen”). Daarbij genieten met name historische figuren als Jane Austen, Belle van Zuylen, Maria Jacoba van Goor en Ludwig van Beethoven van zijn aandacht (hoewel laatstgenoemde niet tot de adel behoorde).

Verder beweert Egmond Codfried dat de Europese “witten” een nieuwe holocaust aan het voorbereiden zijn tegen zwarten en moslims die in de nabije toekomst zou plaatsvinden.

Codfried is naast zelfverklaard onderzoeker ook toneelschrijver en geeft enkele werken in eigen beheer uit. Hij schonk in 2011 zijn onderzoekscollectie m.b.t. de Europese adel aan het Nationaal Archief Suriname.

Een afrocentrische morosoof.

[Nr.10]

Oorspronkelijk geplaatst door Восход-1

Er was een aanzienlijk verschil tussen de behandeling die het orthodoxe geloof en pakweg islam en boeddhisme kreeg, zo zie ik het. Heb je materiaal die dat illustreert of ontkracht?

Rusland heeft een probleem met de islam.
West-Europa heeft een probleem met de islam.
Het oostelijk deel van China heeft een probleem met de islam.
Nigeria heeft een probleem met de islam.
Ivoorkust heeft een probleem met de islam.
Kenya heeft een probleem met de islam.
Ethiopië heeft een probleem met de islam.
Egypte heeft een probleem met de islam.
Kabylië heeft een probleem met de islam.
Syrië heeft een probleem met de islam.
Israel kan geen moslims zien of ruiken.
Amerika heeft een probleem met de islam.

Ik weet het niet. Ofwel is het de schuld van die lange (onvolledige) lijst van landen, ofwel is het de schuld van dat waar die mensen hun aandacht naartoe gaat. Er zijn maar twee mogelijkheden. In het laatste geval moeten we, meen ik oprecht, radicaal durven zijn, en de kanker wegsnijden.