Gemeinschaft-nostalogie: feiten en fabeltjes

[Dies]

Zoals beloofd in een andere topic heb ik eens een stukje geschreven over de Gemeinschaft-nostalogie, waaraan sommige forumgangers overduidelijk nog leiden:

Iedereen kent de teksten van Eichmann, Guderian en konsoorten wel; tekst uit een ver verleden doorspekt met romantische trekjes, liefdesverklaringen voor het autoritaire en solidaristische en alles in naam van het volk, de natie en de eeuwig voortlevende volksgeest.

Samengevat kan de uiting van deze gevoelens omschreven worden als een uiting van Gemeinschaft-nostalgie.
Dit begrip ontleend zijn bestaan aan de tweedeling (die de overgang van traditionele naar moderne maatschappij aanduidt) die Ferdinand Tönnies maakte in zijn boek “Gemeinschaft und Gesselschaft” dat in 1887 werd gepubliceerd. Het gevoel dat hij daarin beschrijft is de uitdrukking van een gevoel dat al bijna de ganse eeuw leefde in Europa bij zowel kunstenaars als intellectuelen en dat vanaf de 20ste eeuw de emoties van de ganse massa zou gaan beroeren.
Beide begrippen laten zich moeilijk vertalen, maar we kunnen Gemeinschaft associëren met het private en het intieme, het heeft geen specifiek doel en is dus vergelijkbaar met primaire relaties. Daartegenover staat de Gesellschaft, die door Tönnies een meer publiek karakter wordt toegeschreven. Deze laatste wordt gekenmerkt door beperkte relaties, in het leven geroepen en gehouden met het oog op een specifiek doel en is dus vergelijkbaar met wat men omschrijft als formele organisaties.

Volgens de analyse van Tönnies, en vele andere waarnemers van de moderne maatschappij (cf. Guderian, Eichmann, ...) gaat de Gemeinschaft in de hedendaagse wereld verloren. De modernisering van de samenleving zou ertoe leiden dat deze samenleving steeds meer en meer het karakter van een Gesellschaft (d.w.z. een vennootschap) begint te vertonen.

Net als enkele op dit forum geregeld doen, deed Tönnies meer dan dit louter vaststellen maar verbond hij aan die vaststelling ook negatieve connotaties; Gemeinschaft was natuurlijk, het had wortels in het verleden, het was verbonden met het rurale en het authentieke, met het gevoel en de kunstzin, met het verzorgende en het koesterende. (dit wordt bijzonder mooi geuit in een hele hoop teksten die hier op het forum te lezen staan)
Tegenover al dit ‘natuurlijk’ stond dan de Gesellschaft, die stedelijk, nieuw, koel en artificieel was; het was verbonden met de rede, de wetenschap en de handel.

Samengevat: Tönnies drukte met zijn opvattingen een verbondenheid, die over de tijd gegroeid is en alzo een emotionele substantie heeft verworven, uit en zette die af tegenover een verbintenis die uit de koele berekening is ontstaan. Deze gevoelens hadden zich gedurende de 19de eeuw van velen meester gemaakt: de nostalgie van een verloren Gemeinschaft.

Men kan in deze gemeenschapsverzuchting ook een reactie zien op de modernisering, de vernieuwingsdrang, de zegevierende burgerij, de zelfzekerheid van de (natuur)wetenschappen, het Verlichtingsdenken en al wat daarmee verbonden was.

Het klinkt allemaal zeer mooi en geloofwaardig, maar is het ook correct is de vraag die we ons dienen te stellen?
1) Er waren bepaalde groepen (adel, clerus, ambachtelijke corporaties) die zeker redenen hadden om de val van de traditionele orde te betreuren. Zowel de materiële als de culturele invloed van deze groepen stond op het spel en zij reageerde hier o.a. op door de moderne maatschappij voor te stellen als koud, onherbergzaam oord waarin elk individu op zichzelf was aangewezen, verstoten van de beschaving en geborgenheid van de gemeenschap en van de zekerheid van het geloof.

Zeer interessant in deze is het onderzoek van de Duitse socioloog Karl Mannheim die onderzocht heeft hoe het moderne conservatisme vanuit die reactie tegen de moderne maatschappij is gegroeid. Hij slaagt erin aan te tonen hoe de frustraties met de moderniteit en de bedreigende belangen van ambacht, kerk en adel, in een reeks consistente stellingen worden samengebracht, zonder daarbij te hoeven vervallen in imbeciele omschrijvingen als “conservatisme is het vasthouden aan het bestaande”.

Opvallend is dat we een aantal stellingen van de conservatieven (met name aandacht voor het concrete, maatschappelijke ingebedde mens i.p.v. voor het abstracte individu en de verklaring van ideologieën, normen en doelen vanuit het maatschappelijke leven zelf) eveneens terugvinden in het moderne linkse en meer bepaald het Marxistischer en socialistische denken.
Dit heeft als gevolg dat we ons eender gemaakte punt (dat de Gemeinschaft-nostalgie te verbinden is met de belangen van adel, clerus en ambacht) moeten nuanceren. We mogen niet blind zijn voor het succes dat deze overtuiging kende bij andere groepen zoals arbeiders, kunstenaars, intellectuelen,...

2) Deze Gemeinschaft-nostalgie drukt(e) zich zeer sterk uit in de verheerlijking van de middeleeuwen; enerzijds ging men via een welbepaalde voorstelling van de middeleeuwen op zoek naar de beleving van gevoelens waarvan men meende dat ze in de moderne samenleving onmogelijk waren geworden. Anderzijds verheerklijkt men het belangeloze en het ambachtelijke als rechtstreekse reactie tegen het individualisme, het commerciële en het geïndustrialiseerde. (het liberalisme)

Dit wordt uitstekend geïllustreerd door de Engelsman John Ruskin, die als 1ste pleitte voor een cultuurbeleid geleid door de overheid en hij meende dat echte kunst (i.t.t. de kunst uit de Renaissance) erfgoed van het volk was. Anderzijds door Morris die erin slaagde een geromantiseerd beeld van het ambacht te creëren.

De geuite ideeën stroken echter niet met de werkelijkheid; het valt te betwijfelen of het door Morris geschepte beeld accuraat de toestand van het middeleeuwse ambacht schetst en de ideeën over de duistere middeleeuwen zijn al helemaal onjuist. Personen en gebeurtenissen die niet strookte met dat mystieke en duistere idee dat bestond over de middeleeuwen werden dan ook angstvallig doodgezwegen. (Thomas van Aquino, de scholastiek, de technologische revoluties, ...


De oppositie tegen de moderne samenleving vinden we o.a. ook terug in het anarchisme van Kropotkin, het basissocialisme en de Groene beweging. Was haar kritiek wel terecht is de vraag die we ons blijven stellen?

Om Tönnies zelf te citeren: “Ik wil er op wijzen dat ik nu, evenmin als 50jaar geleden, de bedoeling had in dit boek een ethische of politieke doctrine te slijten. In dat verband heb ik bij het verschijnen van de 1ste druk al gewaarschuwd voor verkeerde interpretaties en voor het handig misbruik dat van mijn ideeën kan worden gemaakt.” (laatste voorwoord dat Tönnies schreef op 82jarige leeftijd bij de zoveelste herdruk van zijn boek, cf Nisbet, blz74)

Misbruikt werden zijn ideeën echter toch; het Nazisme gebruikt de emoties die via de Gemeinschaft kunnen worden opgewekt en misbruikt en exploiteert deze op gruwelijke wijze.
De nadruk ligt op het woord misbruiken, want de Nazi’s alsook de nationalisten proberen gemeenschap te laten samenvallen met een staat of economisch systeem. Dat terwijl de essentie van de gemeenschapsverzuchting net in haar oppositionele karakter ligt.

Dit gezegd zijnde, dienen we er op te wijzen dat de vraag of Tönnies gelijk had toen hij de transformatie beschreef eigenlijk verkeerd geformuleerd is. Tönnies wees op het gevoel van vermeend verlies van Gemeinschaft en dit gevoel heeft (of het nu op juiste interpretaties steunt of niet) de evolutie van de 19de en 20ste eeuwe sterk gekleurd en het gevoel leeft tot vandaag de dag voort. Het is eigenlijk een zeer mooie uiting van de wijze waarop de interpretatie van het gebeuren mede dat gebeuren zelf bepaalt.
Mensen reageren (volgens Schutz) op de werkelijkheid zoals zij die zien en interpreteren. Deze eigenschap van het sociale werd mooi weergegeven door William I. Thomas met de volgende woorden: “If men define situations as real, they are real in their consequences.”

De interpretatie van de werkelijkheid heeft het samenleven beïnvloed en heeft de Gemeinschaft-nostalgie tot sociale werkelijkheid gemaakt. Dat brengt ons bij de slotvraag van onze bespreking: “Vanwaar komt die kracht van de Gemeinschaft-nostalgie vandaan?”

Het antwoord is eenvoudig: de gemeenschapsverzuchting haar blijvende, emotionele kracht is te danken aan de veranderingen die zich in de sociale interactiekaders hebben voltrokken gedurende de voorbije 2eeuwen. Of in één woord: differentiatie!

Wie het proces van differentiatie grondig bestudeert zal tot de volgende complexe constatering komen:
Differentiatie (van gezin en onderneming) heeft ertoe geleidt dat (in onze ervaring van de, sociale, werkelijkheid) primaire groepen en formele organisaties ver uit elkaar zijn komen te liggen. De conclusie die verbonden was aan de bevindingen van Tönnies en de Gemeinschaft-nostalgie blijken echter net daarom niet correct te zijn: vroeger was het verschil tussen gezin en andere organisaties verwaarloosbaar klein en bestond er aldus geen merkbaar onderscheid tussen datgene dat men aanduidt met de term Gemeinschaft en datgene dat men Gesselschaft noemt. Dat onderscheid is er nu wel en al heeft dat enerzijds voor een kloof tussen gezin en andere organisaties en dus het ontstaan van een kloof tussen de zogenaamde Gemeinschaft en Gesselschaft geleidt, anderzijds heeft net deze differentiatie van gezin en onderneming ertoe geleidt dat het gezin veel meer is gaan gelijken op een zuivere primaire groep en deze aldus de Gemeinschaft veel meer benadert dan enige andere organisatievorm in het verleden ooit gedaan heeft. De conclusie al zou onze maatschappij ten ondergaan aan individualisme, egoïsme en een verlies aan gemeenschapsgevoel is dus geen correcte analyse.

[Supe®Staaf]

Oorspronkelijk geplaatst door Dies

Er waren bepaalde groepen (adel, clerus, ambachtelijke corporaties) die zeker redenen hadden om de val van de traditionele orde te betreuren. Zowel de materiële als de culturele invloed van deze groepen stond op het spel en zij reageerde hier o.a. op door de moderne maatschappij voor te stellen als koud, onherbergzaam oord waarin elk individu op zichzelf was aangewezen, verstoten van de beschaving en geborgenheid van de gemeenschap en van de zekerheid van het geloof.

Ziedaar waarom ik zo kittelorig werd op de andere topic waar je Durkheim citeert.
Het aanprijzen van 'Gemeinschaft' uit heimwee naar de controle over de groep!
Ik klasseerde inderdaad jouw uitreiksel wat snel onder deze noemer......

[Guderian]

Linksen buiten!

[Dies]

Oorspronkelijk geplaatst door Guderian

Linksen buiten!

Is de tekst te moeilijk Guderian? Begrijp je hem niet of bezit je niet de intellectuele capaciteiten om een eigen idee te formuleren en een tekst die niet dateert uit de vorige eeuw te beargumenteren?
Waarom ben ik in jouw ogen trouwens 'links'? En is dit een linkse tekst?

[Supe®Staaf]

Oorspronkelijk geplaatst door Dies

Is de tekst te moeilijk Guderian? Begrijp je hem niet of bezit je niet de intellectuele capaciteiten om een eigen idee te formuleren en een tekst die niet dateert uit de vorige eeuw te beargumenteren?
Waarom ben ik in jouw ogen trouwens 'links'? En is dit een linkse tekst?

Hoe zou dat toch komen dat die opdeling zo lang in sommige hersens ingebrand zit.
Sommigen slagen er niet in om één tekstje te posten zonder aan die fictieve reeds lang achterhaalde breuklijn te refereren, en er de bijhorende goed- of afkeuring mee te laten blijken.

Mij kan het geen bollen schelen of iemand een idee van mij links of rechts situeert. Dat etiketje heeft geen enkele inhoudelijke waarde. Het is nooit een argument ten goede of ten kwade.
Ik vind het zelf echter wél reuzefijn om het etiketje onverwacht op ideeën te plakken van mensen die zich overduidelijk in een andere hoek menen te situeren. Dat destabiliseert hen en lokt hen uit hun tent en laat hen verblind door ergernis stommigheden schrijven, waar ik dan lekker kan op inhakken

Ik denk dat dit eveneens Guddi's bedoeling is. Een beetje opjutten en zien of je 'linkiewinkie' of 'rechtse rukker' al dan niet als irritant ervaart.

[PAJOT]

De tekst is wel zeer weinig onderbouwd. De stelling van Mannheim wordt zonder meer aangenomen. Als u Mannheim wil citeren, dan moet daar de historische motivering bij gegeven worden. Anders vervalt alles in oppervlakkigheid. De vergelijking met het marxisme is onzin. Toennies sprak over een "Gemeinschaft" waarin de enkelingen zijn verbonden ondanks al hun tegenstellingen, terwijl ze in de "Gesellschaft" zijn gescheiden niettegenstaande alle banden. Er is een wisselwerking tussen het individu en de natuurlijk en historisch gegroeide gemeenschap. De enkeling wordt noch opgeslorpt, noch centraalgesteld. De juiste vaststelling in uw tekst is dat dit denken in zowat alle kringen voorkwam. De rest is onzin.

In het tweede punt stel je zonder verantwoording dat het gemeenschapsdenken nooit heeft bestaan in de Middeleeuwen. Tegenstrijdig daarmee is dat in het eerste punt de adel en de clerus als belangengroepen worden voorgesteld die de traditionele orde wilden herstellen. De einconclusie van uw tekst is ook fout. Het gezin is slechts een van de organisch ingeschakelde groepen in de gemeenschap. Zij kan niet samenvallen met de "Gemeinschaft" omdat zij er een onderdeel van is. Zij bestaat naast de beroepseenheid en de volksgemeenschap. Het gezin kan de taken van deze groepen niet overnemen. Of is dat het individualisme dat moet zegevieren, een maatschappij waarin men voor zichzelf staat in een toestand van spanning tegenover anderen, om zo de eigen materiële (!) levensvoorwaarden te vervullen?

[Dies]

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Als u Mannheim wil citeren

Als u denkt dat ze niet correct is, mag u altijd proberen ze te weerleggen of mij naar onderzoek doorverwijzen waarin weerleging wordt gegeven.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

De vergelijking met het marxisme is onzin.

Wie was er hier oppervlakkig en zonder argumentatie?

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

De rest is onzin.

Bijzonder sterke argumentatie, ik ben onder de indruk!

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

In het tweede punt stel je zonder verantwoording dat het gemeenschapsdenken nooit heeft bestaan in de Middeleeuwen.

Leer lezen, dat staat er niet. In het vervolg van de tekst staat bovendien dat het niet zo heel belangrijk is of het al dan niet bestaan heeft; de interpretatie van de werkelijkheid heeft het namelijk tot sociale werkelijkheid gemaakt.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

De einconclusie van uw tekst is ook fout.

Weinig argumenten heb ik daarvan nog niet gelezen in uw stukje tekst.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Het gezin is slechts een van de organisch ingeschakelde groepen in de gemeenschap. Zij kan niet samenvallen met de "Gemeinschaft"

Opnieuw: leer lezen! Er stond dat het proces van differentiatie van gezin en onderneming ertoe geleidt heeft dat het gezin veel meer is gaan gelijken op een zuivere primaire groep en aldus de Gemeinschaft veel meer benadert dan enige andere organisatievorm in het verleden ooit
gedaan heeft.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Het gezin kan de taken van deze groepen niet overnemen.

Het gezin neemt geen taken over van andere interactiekaders, andere nemen juist als gevolg van het proces van differentiatie taken over van het klassieke gezin.

[Aangebrande Phönix]

Oorspronkelijk geplaatst door Guderian

Linksen buiten!

De helft van de posts wordt tegenwoordig door "linksen" gedaan, Gudy.

[PAJOT]

Linksen buiten! Zij houden de rechtsen weg van dit forum. Moderator : ingrijpen aub!

[PAJOT]

Linksen verdienen geen argumenten.

[Dies]

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Linksen verdienen geen argumenten.

In het Nederlands vertaalt: ik heb geen argumenten meer en het gaat hier overduidelijk allemaal mijn petje te boven, de analyse was volledig correct en ik kan daar niets tegen inbrengen en zal mij vanaf heden dus maar terug toespitsen op het opdelven van prehistorische teksten om deze vervolgens op het forum te plaatsen waar ze vervolgens enkel goedgekeurd, maar niet beargumenteerd - a fortiori bekritiseerd - mogen worden.

[Aangebrande Phönix]

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Linksen buiten! Zij houden de rechtsen weg van dit forum. Moderator : ingrijpen aub!

Definieer eerst "linksen" en dan zal ik beslissen of ik daarbij hoor.

2e uitnodiging. Als jullie er ditmaal evenmin op ingaan, is ook dit forumonderdeel voor jullie verloren, Dolfy.

[PAJOT]

Neen, uw tekst (die vol met fouten staat) rekent op geen enkele manier af met de "gemeenschaps-nostalgie". Het enige wat ze doet is een eenzijdig beeld schetsen van het ontstaan ervan.

[Dies]

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Neen, uw tekst (die vol met fouten staat)

U wordt grappiger met elke posting die u hier maakt zonder dat u het zelf beseft. U mag vinden dat mijn tekst niet correct is en vol fouten staat maar ik zou als ik u was dan ook proberen aan te duiden waar de fouten zitten. Ik betwijfel of u daarin gaat slaan, daar mijn argumentarium in zowat alle sociologische werken wordt onderstreept en in zowat alle handboeken sociologie van de respectievelijke universiteien van dit land zal u dan ook iets soortgelijks kunnen terugvinden.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

rekent op geen enkele manier af met de "gemeenschaps-nostalgie".

Afrekenen? Op welke manier zou ze ermee moeten afrekenen? Dat was trouwens geeneens de essentie van de tekst en dat staat er ook letterlijk in te lezen. Of de veronderstelling van een Gemeinschaft-nostalgie op feiten is berust, maakt weinig of niets uit.

Oorspronkelijk geplaatst door Eichmann

Het enige wat ze doet is een eenzijdig beeld schetsen van het ontstaan ervan.

Eenzijdig het ontstaan schetsen? Kunt u wel lezen eigenlijk?
Maar goed, aan u om de andere zijde te schetsen zou ik zo zeggen.

[H. Guderian]

Oorspronkelijk geplaatst door Aangebrande Phönix

De helft van de posts wordt tegenwoordig door "linksen" gedaan, Gudy.

Hier niet! Hier horen jullie niet thuis! Ga elders zeveren.

[Aangebrande Phönix]

Oorspronkelijk geplaatst door H. Guderian

Hier niet! Hier horen jullie niet thuis! Ga elders zeveren.

Ik hoor hier wel thuis op de thema's die ik becommentarieer. Een persoon is volgens mij niet eenzijdig rechts of links. En aangezien je hardnekkig weigert een definitie te geven voor "linksen" kan niets bepalen of ik hier hoor te zijn of niet.