Liberales : DIT KAN EEN SCHOOL DOEN TEGEN RADICALISERING

[Politics.be]

Meer dan ooit laait de discussie op over hoe we de radicalisering kunnen vermijden, onder meer via onderwijs. Wij hebben al ruim tien jaar een project dat werkt: dompel de leerlingen niet onder in één godsdienst of levensbeschouwing, maar leer ze grondig kennismaken met alle andere. ‘Actief Pluralisme’ is de algemene beleidslijn van het Pedagogisch Project van het GO!, onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Afhankelijk van hun specifieke context hebben verschillende scholen er eigenzinnig schoolbeleid rond gemaakt. Desondanks is er toch opnieuw debat nodig rond de plaats van levensbeschouwingen op school

We hebben, bij ons in het Atheneum aan de Rooseveltplaats, het scenario inmiddels in de vingers. Ook nu weer na Charlie Hebdo. Meteen ging er een golf van zenuwachtigheid door de school, maar we wisten al wat we moesten doen: kaderen en uitpraten, in onze traditie van intense dialoog. Dan komen de media kijken, ditmaal onder meer France 3 en Die Zeit. De discussie rond de rol van levensbeschouwingen op school gaat immers ook Europees. Bij ons begon het op 9/11. De dag nadat twee vliegtuigen in de WTC-torens crashten, wilden we een minuut stilte voor de slachtoffers organiseren. Meteen was er dagenlang spanning. Voor onze doden is nooit een minuut stilte gevraagd, zeiden de Arabische jongeren, maar ook die uit ex-Joegoslavië of Afghanistan. Wat we al lang voelden aankomen, sloeg ons nu in het gezicht. School houden in een geglobaliseerde stad van 170 nationaliteiten is niet doorsnee.

Het waren de leraars, die voorstelden dat dit moest uitgepraat worden in de lessen: hoe gaan we met elkaar om, wat scheidt ons, wat vinden we desondanks gemeenschappelijk en vooral: hoe bouwen we bruggen naar elkaar? Zo is langzaam, met vallen en opstaan, maar ook doelbewust de ‘interlevensbeschouwelijke dialoog’ onstaan. Vandaag is dat een vast lesprogramma geworden over alle vakken heen, met een leerlijn: we vertrekken vanuit de eigen levensbeschouwing, gaan over naar de ontmoeting met de ander om te eindigen met een intense dialoog over maatschappelijke thema’s. We leren verbazend veel gemeenschappelijkheden kennen in godsdiensten, culturen en levensbeschouwingen. Doch we plaatsen ook, doorheen onze dialogen een gemeenschappelijke sokkel van basiswaarden centraal: de rechten van de mens, het wederzijds respect en de wederkerigheid, de vrije meningsuiting, de vrije keuze en het vrij individu, de gelijkheid van man en vrouw, het vrij wetenschappelijk onderzoek, de scheiding van kerk en staat. Waarden waarvoor men vandaag op straat komt!

Maar tegelijkertijd gaan we diepe tegenstellingen niet uit de weg, maar confronteren we ter bescherming van onze waarden. Zo kwam het tot de clash rond het hoofddoekenverbod in 2009 omdat individuele vrijheid en keuzevrijheid onder druk stonden. Een beslissing waarvan we vijf jaar later paradoxaal genoeg kunnen zeggen dat ze net leidt tot meer vrijheid en meer samenleven in diversiteit. Als dan ook achteraf blijkt dat de onruststokers van toen lid waren van Sharia4Belgium en dat er wel degelijk druk en manipulatie was, halen we opgelucht adem. Toch blijven sommigen voor de eigen kerk praten: de inspecteur Islam ziet heil in meer Islamlessen, zelfs in katholieke scholen. Anderen willen een apart vak, een opgelegd en uitgewerkt pluralisme of een gewoon laïcistisch schrappen van levensbeschouwingen op school (gek genoeg op het moment dat men in Frankrijk een vak moraal wil invoeren!). De overheid en de inspectie deden een schuchtere stap met de interlevensbeschouwelijke competenties doch met een plafond van maximaal zes uur dialoog per schooljaar. Niemand schrikt als ik zeg dat we die zes uur de afgelopen twee weken al ruimschoots hebben opgebruikt.

Meer dan ooit is het duidelijk dat we zoekende zijn naar recepten om de problemen van onze diverse samenleving aan te pakken. Daarom denk ik dat hét moment gekomen is om dat Actief Pluralisme, structureel te verankeren in alle onderwijsnetten via een pragmatische formule die verzoenbaar is met de levensbeschouwelijke keuzeverplichting van artikel24 van de grondwet. Ik pleit voor een door de overheid verplichte opsplitsing van de twee uur levensbeschouwing op school in één uur levensbeschouwing naar keuze en één uur dialoog rond levensbeschouwingen, wereldgodsdiensten en filosofie. De inspectie kan de opleidingen die ze nu reeds organiseert voor haar leerkrachten versnellen en verdiepen zodat de leerkrachten zelf deze dialooglessen kunnen geven en er geen jobverlies is. Het lijkt me de perfecte middenweg naar wederkerigheid in onze samenleving, haalbaar zonder grondwetsherziening en tegelijk ongetwijfeld de meest fascinerende manier om weerwerk te bieden tegen blind fanatisme in de hoofden van jongeren.

Dames en heren, parlementairen, laat ons de partijgrenzen en de zuilen overstijgen en laat ons ruim dertien jaar na 9/11, acht maanden na het Joods Museum en bijna drie weken na Parijs, een project dat organisch groeide uit een botsing van culturen in onze grootstad en dat de radicalisering in onze scholen kan helpen bestrijden – en waarom ook niet in onze gevangenissen – structureel verankeren. Vorig jaar huldigden we in de feestzaal van onze school het schilderij in dat Luc Tuymans aan het Atheneum schonk, zijn antwoord op onze vragen over twijfel en identiteit, gebaseerd op een filmpje over carnaval in München in 1933, het jaar dat de nazi’s Duitsland overnamen. Sindsdien bevraagt het schilderij elke dag onze hele school. En hebben we misschien een begin van antwoord: religie mag gerust een deel van je identiteit zijn, als het gelouterd komt uit de dialoog met anderen. Als religie de dialoog weigert, en het eigen isolement versterkt, leidt ze niet naar identiteit, enkel naar zelfvernietiging. Nu de geglobaliseerde samenleving onze steden en steeds meer ook onze dorpen heeft bereikt, kan actief pluralisme een heel rijke toekomst tegemoet gaan en het mooiste project voor onze leerlingen zijn!


De auteur is directrice van het Koninklijk Atheneum in Antwerpen en auteur van 'Een tip van de sluier'. Deze tekst verscheen eerst in De Morgen.

Karin Heremans

Links
mailto:[email protected]

Bron: politics.be