Memories van een sterfhuisconsulent.

[bedrijven docter]

Voorwoord

Dit boek is geen handleiding en geen aansporing tot het gebruik van sterfhuisconstructies. Het is een terugblik en een analyse, geschreven vanuit mijn eigen ervaring, met een zuiver wiskundige en juridisch-technische insteek. Het doel is helder: het juridisch en economisch kader schetsen waarin mijn vroegere handelingen plaatsvonden, zodat de lezer mijn gerechtelijk verleden begrijpt in de context van mijn vijfdelige reeks.

Oneigenlijk gebruik van de wet

Het begrip oneigenlijk gebruik betekent in juridische zin: een rechtsfiguur inzetten voor een doel waarvoor zij niet oorspronkelijk ontworpen is. Zolang geen specifieke wet een bepaalde handeling regelt of verbiedt, kan zij juridisch toelaatbaar zijn. Een klassiek voorbeeld — niet door mij toegepast, maar vaak aangehaald — is het gebruik van een vereffening om een fusie-effect te bereiken in een tijd dat er nog geen fusie- en splitsingswet bestond.

Mijn sterfhuisconstructies waren een ander verhaal, maar vertrokken wel vanuit datzelfde principe van oneigenlijk gebruik.

De sterfhuisconstructie zoals ik die toepaste

Mijn methode bestond uit de volgende kernstappen:

1. Vrijwillige vereffening: de betrokken vennootschap zette zichzelf in vereffening en duidde mij aan als vereffenaar.


2. Snelle overdracht: binnen 24 uur verkocht ik de handelszaak, ontdaan van schulden, aan een nieuwe juridische entiteit die toebehoorde aan de vorige eigenaars.


3. Gespreide betaling: de overdracht gebeurde tegen een koopprijs die op vijf jaar mocht worden voldaan.



Zo werden de renderende onderdelen ondergebracht in een nieuwe entiteit, terwijl de oude vennootschap — met de schuldenlast — in vereffening bleef en uiteindelijk werd afgesloten.

Het verschil met de hedendaagse doorstart

Een moderne doorstart vertoont oppervlakkige gelijkenissen in uitkomst, maar verschilt fundamenteel in procedure en toezicht. Vandaag gebeurt een doorstart onder volledig gerechtelijk toezicht, met een curator die de activa verkoopt in een open biedingsproces. Derden kunnen meebieden, waardoor eigendomsoverdracht transparant verloopt.

Mijn sterfhuisconstructies kenden geen gerechtelijk toezicht en geen curator. Enkel de vorige eigenaars konden — vaak op krediet — hun handelszaak terugkopen. Juist dit gebrek aan openheid lag aan de basis van de commotie en de media-aandacht.

Waarom dit boek

In de volgende hoofdstukken reconstrueer ik gedetailleerd de juridische en wiskundige logica achter deze constructies, leg ik uit waarom ze toen mogelijk waren, en laat ik zien hoe wetgeving en rechtspraak intussen veranderd zijn. Dit is zowel een persoonlijke biografie als een analyse van de dunne scheidslijn tussen wettelijk toegestaan en maatschappelijk aanvaard.


---

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 1 — Mijn eerste sterfhuisconstructies

Tijdens mijn zelfstudie kwam ik tot een opmerkelijke ontdekking: België ontstond in 1830, maar de Faillissementswet werd pas ingevoerd in 1851. Dat riep bij mij een eenvoudige, maar prikkelende vraag op:

> Wat gebeurde er tussen 1830 en 1851 met ondernemingen in moeilijkheden die maar bleven schulden maken?



Omdat mijn overgrootvader de stichter was van de Gazet van Antwerpen, had ik toegang tot het archief van de krant. Daar vond ik tal van berichten van bedrijven die aankondigden dat zij boedelafstand deden op grond van artikel 1265 van het Oud Burgerlijk Wetboek.

Toen zag ik een kans: hoewel de nieuwe Faillissementswet intussen van kracht was, had men — typisch Belgisch — vergeten om artikel 1265 Oud BW te schrappen.

Ik besloot dat vergeten artikel opnieuw toe te passen. In de praktijk kwam dat hierop neer:

Een bedrijf in moeilijkheden bracht via een gerechtsdeurwaarder zijn volledige activa onder bij diezelfde deurwaarder.

De deurwaarder verkocht de activa bij opbod en betaalde de schuldeisers pro rata (“pons pons”).


Dit had echter een belangrijk nadeel: mijn klanten moesten over voldoende contant geld beschikken om hun activa terug te kopen, en bovendien konden concurrenten meebieden. Het was dus geen gegarandeerd succes, zeker niet vergeleken met wat men nu een doorstart noemt.

Mijn verdere opzoekwerk leidde me naar het pandrecht en de pandwetgeving, en uiteindelijk naar het juridische begrip handelsfonds — een concept dat de cornerstone zou worden van mijn latere constructies.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 2 — Het pand en het handelsfonds: corner stone van mijn constructies

De nieuwe faillissementswetgeving kwam onmiddellijk in conflict met de pandjeshouders. In die tijd waren er nog geen banken zoals we die nu kennen, en wie geld nodig had, leende vaak bij een pandjeshouder.

Door de Faillissementswet ontstond er een probleem: pandjeshouders kwamen in conflict met de curator en weigerden nog leningen te verstrekken zolang deze situatie niet opgelost was. Omdat de hele bourgeoisie destijds leende bij pandjeshouders, werd er zwaar gelobbyd.

Onder die druk kwam in 1865 de nieuwe pandwetgeving. Artikel 9 daarvan bepaalde dat het pand buiten de faillissementswet viel. Alleen de pandhouder mocht het in pand gegeven goed verkopen om zijn lening terug te krijgen. Enkel de meerwaarde, na aftrek van de schuld, moest worden doorgestort aan de curator.


---

Van pandrecht naar handelsfonds

Na de Eerste Wereldoorlog moest de Westhoek volledig worden heropgebouwd. De regering stelde voor aan de banken om de Duitse herstelbetalingen te gebruiken als garantie. De banken vertrouwden dat echter niet — terecht, zo zou blijken na de Duitse hyperinflatie van 1923 — en eisten dezelfde zekerheid als pandjeshouders.

Zo ontstond in 1919 het Koninklijk Besluit dat het handelsfonds introduceerde: dit omvatte de volledige activa van een onderneming, met uitzondering van de helft van de voorraad. Over de debiteuren was men vergeten iets te vermelden.

Toen in 1936 het Hof van Cassatie besliste dat een handelsfonds óók de debiteuren kon omvatten, zag ik mijn kans schoon.


---

Mijn toepassing

Door een vennootschap in vereffening te plaatsen, kon ik het handelsfonds — inclusief debiteuren — overdragen aan een nieuwe vennootschap. Die nieuwe vennootschap ontving onmiddellijk grote sommen geld, afkomstig van de inning van die debiteuren, maar hoefde de aankoopprijs pas over vijf jaar terug te betalen.

Dit was precies het punt waarop mijn methode superieur was aan de huidige doorstart:

In een doorstart moet de curator zelf de debiteuren innen.

De curator mag principieel geen krediet verstrekken.


Mijn methode gaf de nieuwe onderneming dus direct een enorme liquiditeitsboost. Het resultaat: een succesratio van 97%. Binnen 60 dagen had de nieuwe vennootschap bakken vol geld om door te starten.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 3 — En dan nu wiskunde

De vereffeningswet voorzag — in tegenstelling tot de Faillissementswet — nergens dat door de vereffening automatisch alle beslagen door deurwaarders werden opgeheven.
Dit inzicht kwam er bij mij door toepassing van de stelling van het ongerijmde (reductio ad absurdum).


---

De logische redenering

Stel dat de beslagen niét zouden worden opgeheven bij een vennootschap in vereffening.
Dan zouden niet-bevoorrechte schuldeisers vóór de bevoorrechte worden betaald, zelfs vóór de pandhoudende kredietinstellingen.

Dat zou indruisen tegen de openbare orde en de Hypotheekwet, die de rangorde van schuldeisers vastlegt. Dit was de logische ongerijmdheid die ik aantoonde: het systeem kon onmogelijk zo bedoeld zijn, en dus moest de juridische conclusie zijn dat de beslagen ophielden te bestaan zodra de vereffening startte.


---

De juridische strijd

Deze interpretatie stuitte op hevige tegenstand. Wat volgde was een drie jaar durend gevecht met deurwaarders en advocaten die beslagen hadden gelegd en mijn visie niet wilden aanvaarden.

In elk dossier moest ik naar de beslagrechter, soms tientallen keren.

In meer dan de helft van de zaken ging ik in beroep.

Uiteindelijk gaf het Hof van Cassatie mij gelijk.


Toen de Kamer van Gerechtsdeurwaarders het arrest publiceerde, mét uitvoerige commentaar, ging de storm liggen — maar niet voordat ik honderden vijanden had gemaakt. Vooral advocaten die na jaren procederen eindelijk een vonnis hadden waarmee hun cliënt als schuldeiser kon innen, zagen hun winst verdampen: in de samenloop van een vrijwillige vereffening werden zij ineens niet-bevoorrechte schuldeisers die niets meer ontvingen.


---

De media en de businessboom

De strijd werd breed uitgemeten in De Tijd, Trends en andere kranten. Het gevolg: elke vennootschap in moeilijkheden waar beslag op lag, kwam meteen bij mij terecht. Mijn business groeide exponentieel.

Binnen korte tijd had ik twintig medewerkers — allen vennoten — die ik zelf opleidde tot vereffenaar. Zelf trad ik enkel nog op als adviseur, en dat deed ik vanaf een strandstoel in een vijfsterrenhotel in Tenerife, Code Azur, of de voorloper van de Brunello Beach Club in Knokke.

Trends publiceerde zelfs mijn “werkrooster”:

Dagelijks slechts van 10.00 tot 12.00 en van 14.00 tot 16.00

Alleen van dinsdag tot vrijdagmorgen

Nooit op maandag

Altijd vanaf een strandstoel



---

De rode lap voor de stier

Voor advocaten — gewend aan werkdagen van 12 ?* 14 uur, zes dagen per week (en vaak ook op zondagochtend) — was dit pure provocatie. Toen bekend werd dat ik aan mijn vereffenaar 14.000 BEF per uur vroeg (en betaald kreeg), barstte de bom.

In grote dossiers kwam dat neer op 1.000.000 BEF per uur.
Vanop een strandstoel, nota bene

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 4 — De eerste mediastorm

Het was een kwestie van tijd voor mijn werkmethode niet alleen de juridische wereld, maar ook de nationale pers zou halen. Het arrest van Cassatie, dat bevestigde dat beslagen bij een vrijwillige vereffening werden opgeheven, had mij in het centrum van de belangstelling geplaatst. De zakenwereld zag mij als de man die onmogelijke problemen oploste. De juridische wereld zag mij als een stoorzender die zorgvuldig opgebouwde vonnissen ongedaan maakte.


---

Van vakbladen naar voorpagina’s

Aanvankelijk verschenen de eerste berichten in gespecialiseerde bladen zoals De Tijd en Trends. Daarin werd ik omschreven als iemand die “juridische gaten” in de wetgeving vond en die met chirurgische precisie gebruikte. De toon was bewonderend én verontrust: bewonderend omdat het technisch onberispelijk was, verontrust omdat het moreel omstreden werd gevonden.

Toen de algemene pers het verhaal overnam, veranderde het tempo. Het Laatste Nieuws en Gazet van Antwerpen brachten mijn naam op de voorpagina’s. Koppen als “Vereffenaar verdient miljoen per uur” en “Van strandstoel tot rechtszaal” deden hun werk: het publiek had een beeld, en dat beeld zou nog lang blijven hangen.


---

De kern van het verhaal

De journalisten begrepen het juridische detail niet altijd, maar ze zagen de essentie:

Ondernemingen in de problemen kwamen naar mij.

Ik gebruikte de vrijwillige vereffening om activa — inclusief debiteuren — veilig te stellen.

De nieuwe vennootschap kreeg direct liquide middelen en kocht de boedel op krediet terug.

De vorige schuldeisers kregen niets, of slechts een fractie.


Dat maakte mij in de ogen van sommige journalisten de “architect van het sterfhuis”.


---

Het effect van publiciteit

Waar sommige collega’s zouden terugschrikken voor negatieve pers, werkte het bij mij anders: hoe meer ophef, hoe groter de toestroom van cliënten. De ondernemerswereld wist: als het écht onmogelijk lijkt, moet je bij hem zijn.

Binnen enkele maanden na de eerste grote publicaties had ik meer aanvragen dan ik kon aannemen. Ik moest selecteren, en dat deed ik hard: alleen dossiers met een duidelijke kans op succes kwamen in aanmerking.


---

De vijandige kampen

De publiciteit versterkte ook het vijandbeeld. Advocatenbureaus spraken openlijk over “de ondermijner van de rechtsorde”. Gerechtsdeurwaarders probeerden nieuwe juridische obstakels op te werpen. Maar de Cassatiejurisprudentie stond aan mijn kant, en dat wist iedereen.

De ironie wilde dat dezelfde advocaten die mij publiekelijk aanvielen, mij soms in het geheim belden om advies voor hun cliënten te krijgen.


---

Het begin van een reputatie

Het was in deze periode dat mijn naam in ondernemerskringen begon te circuleren als een merk op zich. Niet meer “de vereffenaar” maar de vereffenaar.
De mediastorm had mijn reputatie definitief gemaakt: voor sommigen een reddingsboei, voor anderen een nachtmerrie.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 5 — Een feilloze geoliede machine

Toen de mediastorm was gaan liggen, was mijn methode intussen uitgegroeid tot een goed geoliede juridische machine. Iedere schakel was tot in de puntjes voorbereid, elke stap kende zijn plaats in een onwrikbaar proces.


---

De dubbele akte bij dezelfde notaris

Zodra de vennootschap officieel in vrijwillige vereffening was gesteld, volgde bij dezelfde notaris onmiddellijk een tweede, afzonderlijke akte. In die akte werd het handelsfonds — inclusief de lijst van debiteuren — verkocht via artikel 1690 van het Burgerlijk Wetboek (overdracht van schuldvorderingen).

De motivatie? Een handelsfonds is bederfbaar goed. Daarvoor kon ik mij beroepen op Manuel des curateurs van Verhoughstraete, waarin dit juridisch standpunt helder werd onderbouwd. Het was een argument dat de urgentie rechtvaardigde en iedere vertraging onmogelijk maakte.


---

Vennootschap in oprichting

De verkoop gebeurde aan een vennootschap in oprichting, waarbij mijn cliënten zelf tekenden als promotors. Er was immers noch tijd, noch kapitaal om eerst een volwaardige vennootschap op te richten. Dankzij deze constructie kon de deal binnen enkele uren na de vereffening worden gesloten, zonder één dag juridische onzekerheid.


---

Prijsbepaling en schatting

De verkoopprijs werd niet in de akte zelf vastgelegd, maar overgelaten aan een beëdigd schatter — vaak Troostwijk. Het Burgerlijk Wetboek voorzag dat, wanneer partijen overeenkwamen een derde te laten bepalen wat de prijs zou zijn, de koop reeds als voltrokken werd beschouwd. Zo stond de eigendomsoverdracht vast, ook al kende nog niemand de exacte prijs.


---

Betaling in wissels

Het sluitstuk was de betalingsmodaliteit: de prijs zou worden voldaan in zestig maandelijkse wissels. De eerste tien ?* vijftien wissels kwamen rechtstreeks toe aan de vereffenaar als vergoeding voor zijn werkzaamheden en kosten — buiten de boedel en dus superbevoorrecht.

Deze keuze was niet willekeurig: een oude, maar nog steeds geldige Cassatieuitspraak uit 1884 stelde expliciet dat betaling met wissels gelijkstaat aan contante betaling. Door dit precedent te vermelden in de akte werd elk mogelijk latere betwisting al bij voorbaat geneutraliseerd.


---

Onbreekbaar in de verdachte periode

Door deze opzet had geen enkele curator achteraf succes in het terugdraaien van de verkoop, zelfs niet binnen de zogeheten verdachte periode van de faillissementswet. Verrassend genoeg kwam geen enkele curator ooit op het idee om enkel de overdracht van de debiteuren aan te vechten. Dat was formeel immers geen verkoop in contanten, en dus bleef die ongestoord overeind.


---

Vrienden en vijanden

Het gevolg was eenvoudig: mijn cliënten werden mijn trouwe vrienden, want zij overleefden waar anderen kopje onder gingen. Mijn vijanden waren talrijker — schuldeisers, concurrenten, sommige curatoren — maar daar kon ik mee leven. Een uitzondering vormden de pandhoudende schuldeisers: zij bleken eerder medestanders dan tegenstanders. Hoe dat precies in zijn werk ging, is het onderwerp van het volgende hoofdstuk.


---

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 6 — En de banken vonden het picobello!!

In het hart van de constructie bevond zich een actor die men misschien zou verwachten als tegenstander, maar die in werkelijkheid een stille bondgenoot werd: de bank.


---

Het pand op het handelsfonds

Het pandrecht van de bank op het handelsfonds omvatte vrijwel alles — behalve de helft van de voorraad. Dat ene detail maakte het verschil.

Zolang de vereffeningsfee niet hoger lag dan de waarde van die helft van de voorraad, was er voor de bank geen probleem. Zij wisten dat hun positie veilig was. Integendeel: in veel gevallen werkten zij zelfs vooruitdenkend mee, vergelijkbaar met hoe in het huidige systeem van het stille faillissement banken achter de schermen meewerken om hun belangen te vrijwaren.


---

De rol van mijn commerciële medewerkers

Mijn commerciële medewerkers waren in deze fase de sleutelfiguren. Zij zorgden ervoor dat elke klant precies begreep hoe de vork in de steel zat:

De klanten hoefden niets te betalen.

Onze vergoeding werd uitsluitend gehaald uit dat deel van de voorraad waarop de bank geen pand had.


Met andere woorden: de leveranciers — die hen maandenlang onder druk hadden gezet en herinneringen hadden gestuurd — betaalden ongewild onze hele operatie.


---

Zoete wraak

Het effect op de gemoedstoestand van sommige klanten was bijna komisch. Waar de ene opgelucht ademhaalde, beleefde de andere het als een vorm van intellectuele genoegdoening. Het vooruitzicht dat de drukkende leveranciers, die hen nog maar pas dreigden, nu zelf indirect de rekening betaalden, gaf sommigen een haast schooljongensachtige zoete wraak.

Voor een enkeling nam het zelfs de vorm aan van een bijna academische intellectuele masturbatie: het genot van het perfect op zijn plaats vallende schaakstuk in een spel waarvan de tegenpartij niet eens wist dat zij al schaakmat stonden.


---

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 7 — Het strassteentjesverhaal

Het was iets over tienen in de ochtend toen mijn kantoor werd opgeschrikt door een telefoontje van een huilende en duidelijk paniekerige klant. Zijn stem trilde:

> “De deurwaarder is mijn fabriek aan het opladen!”



Mijn commerciële medewerker, die de oproep aannam, belde mij onmiddellijk op. Ik zat op dat moment in Tenerife — in de lobby van het Sir Anthony Hotel — maar schakelde ogenblikkelijk over in actie?*modus.


---

De fax vanuit Tenerife

Binnen minuten vertrok er vanaf het hotel een fax rechtstreeks naar de deurwaarder. In die fax stond dat de vennootschap, waarvan hij net bezig was de fabriek leeg te halen, diezelfde middag om 14:00 uur bij notaris X in vereffening zou worden gesteld.

Bijgevoegd: het ontwerp van de vereffeningsakte, opgesteld door mijn vaste notaris, zodat de boodschap meteen het gewicht van officiële papieren droeg.

Ik voegde er in klare taal aan toe:

Een vereffening doet de samenloop ontstaan met terugwerkende kracht vanaf uur nul.

Zelfs als hij nu de goederen meenam, zou hij verplicht zijn ze binnen 24 uur terug te plaatsen.

Zoniet, zou hij zelf het handelsfonds vernietigen — een stap waar geen deurwaarder zijn carrière aan wil wagen.



---

De reputatie deed de rest

Mijn reputatie in zulke zaken was hem blijkbaar niet ontgaan. Nog geen kwartier later staakte hij zijn werkzaamheden, gaf discreet bevel om de vrachtwagens te lossen en vroeg de klant zowaar vriendelijk om te helpen alles weer netjes op zijn plaats te zetten.


---

Van noodsituatie naar succesverhaal

Om 14:00 uur werden bij de notaris twee akten getekend:

1. De akte van vereffening.


2. De akte van overdracht van het handelsfonds met de debiteurenlijst.



De uitkomst?

De klant stapte buiten met een volledig schuldenvrije fabriek.

De eerste maanden stroomde zijn bankrekening vol door betalingen van debiteuren.

Het bedrijf draait vandaag nog steeds.



---

Het “mirakel” volgens de klant

Tot op de dag van vandaag noemt hij het “het mirakel Paul Van der Es”.
En hoe komt het verhaal aan zijn bijnaam?
Omdat hij me ooit, lachend maar bloedserieus, zei:

> “Paul, jij bent als zo’n strassteentje op een kostuum: klein, maar iedereen ziet je schitteren op het juiste moment.”

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 8 — De zetelverplaatsing was geen fraude

Een hardnekkig verwijt in de pers was dat wij in de vereffeningsakte meteen twee dingen deden:

1. De naam van de vennootschap wijzigen.


2. De maatschappelijke zetel verplaatsen naar het adres van de vereffenaar.




---

De echte reden achter deze zet

Dat had niets te maken met gesjoemel, maar alles met juridische bescherming. In de akte van overdracht zit namelijk altijd een verplichte vrijwaring van de koper.

Zonder die naamswijziging en zetelverplaatsing zouden zich twee grote problemen voordoen:

Schuldeisers van de oude vennootschap zouden de nieuwe eigenaar blijven lastigvallen, simpelweg omdat de naam nog steeds hetzelfde was.

Als de oude vennootschap in vereffening later toch failliet werd verklaard, zou iedereen — leveranciers, klanten, banken — denken dat het de nieuwe vennootschap betrof.



---

Handelsfonds is meer dan enkel stenen

Bij de overdracht van een handelsfonds worden doorgaans ook de handelsnaam, telefoonnummers, en in latere tijden zelfs de websites mee overgedragen. Zonder duidelijke scheiding op papier zou er een juridisch mijnenveld ontstaan, waarin de nieuwe eigenaar onterecht opdraait voor het verleden van de oude vennootschap.


---

Geen hocus pocus

Het was dus geen trucje, geen achterpoortje, en al helemaal geen fraude.
Het was gewoon het uitvoeren van de zuivere juridische vrijwaringsplicht waar elke correcte vereffenaar zich aan moet houden.

Of zoals ik het destijds tegen een journalist zei:

> “Ik verplaats geen zetels om te verbergen, ik verplaats ze om te beschermen.”

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 9 — De verplichte bezoeken bij de koffie

De mediastorm rond mijn zogenaamde sterfhuisconstructies (1988 – november 1997) liet het gerecht geen keuze: er moest een onderzoek komen.

Om het mijn vennoten en de vereffenaar niet onnodig lastig te maken, sprak ik met de onderzoekers af dat ik vrijwillig maandelijks zou langskomen. Zeker wanneer ik terugkwam van Tenerife of de Côte d’Azur — waar ik meestal zat te broeden op een nieuw dossier — nam ik meteen contact op. Ik plande dan een hele dag vrij om hen volledig te woord te staan.


---

Zes weken lang, elke dag

In september 1994 liep dat iets anders. Toen ben ik zes weken aan één stuk ondervraagd, dossier per dossier, en dat allemaal op vrijwillige basis.
Elke vraag die ik kreeg, had direct te maken met wat ik in de vorige hoofdstukken heb uitgelegd.

Volgens het magazine Trends zou ik op elke gestelde vraag hebben geantwoord met een wetsartikel, een verwijzing naar jurisprudentie, en vooral naar cassatiearresten. Ze schreven zelfs dat er twee politiemedewerkers werden bijgehaald om alle opgegeven vonnissen en arresten op te zoeken en te controleren.


---

Eén fout op zes weken

Nog steeds volgens Trends zou het resultaat aan het einde van die zes weken zijn geweest dat alle wetten en vonnissen die ik noemde correct bleken te zijn — uit het hoofd, want ik had niets bij om op te zoeken — op één uitzondering na:

Eén cassatiearrest was inhoudelijk juist,

maar ik had mij tien pagina’s vergist in de bundel waarin het verschenen was.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 10 — Aan alle mooie liedjes komt een einde

Acht jaar lang woedde er commotie. Het gerechtelijk onderzoek kon mij niet stoppen. Maar toen kwam er iets wat geen enkel dossier kon tegenhouden: een volledige wetswijziging van de vereffeningswetgeving.

Op basis van al mijn verklaringen — vermoed ik — werden alle deuren, ramen en kelders in de wet letterlijk dichtgetimmerd. Vanaf 30 juni 1996 werd deficitair vereffenen volledig onmogelijk gemaakt.

De pers kondigde triomfantelijk de dood aan van “de Liquidater” — mijn bijnaam. Voorbarig, zoals in het volgende hoofdstuk zal blijken.


---

Oude wijn in nieuwe vaten

Had ik toen gestopt, dan had ik voor de rest van mijn leven kunnen rentenieren. Want als er morgen een nieuwe wet verschijnt die zegt dat je vanaf 1 januari geen huizen in België meer wit mag schilderen, dan mag je tot en met 31 december die huizen nog spierwit zetten.

Zo ook met mijn sterfhuisconstructies:

Tot 30 juni 1996: perfect legaal.

Vanaf 1 juli 1996: illegaal en strafbaar.



---

De misstap

Ik had beter moeten weten. Maar ik ging door, zij het met een andere techniek. En dat werd uiteindelijk mijn zakelijk doodvonnis.

Hoe dat verliep, volgt in het volgende hoofdstuk.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 11 — Een brug te ver

Zoals elke ondernemer die jarenlang zijn bedrijf heeft opgebouwd, worstelde ik met één probleem: hoe stoppen zonder mijn mensen in de steek te laten?
Mijn vennoten, mijn vereffenaar, maar vooral mijn trouwe commerciële medewerkers zouden anders werkloos worden.


---

Het zwembadmoment

Ik herinner me nog levendig juni 1996, aan het zwembad van het Hôtel Hermitage in La Baule. Halfslapend, halfdromend, kreeg ik plots een geniale inval.
Ik sprong luid roepend “Hoera, ik heb het!” in het zwembad, tot opperste verbazing van het chique clientèle.


---

De vergeten derde weg

Iedereen dacht altijd dat er maar twee soorten vereffeningen bestonden:

1. Gerechtelijke vereffening


2. Vrijwillige vereffening



Maar er was een derde, vergeten mogelijkheid: de vereffening bij wet.

Dat betekende dat ik geen notaris hoefde te passeren — en dus ook niet hoefde te vrezen voor de strenge controle op het al dan niet deficitair zijn van een geplande vrijwillige vereffening.
Ik kon gewoon een vereffening bij wet kunstmatig uitlokken.


---

Terug in business

Daarmee belandden alle goedbedoelde wetswijzigingen in de prullenbak.
Wij waren terug in business — tot groot enthousiasme van alle betrokken medewerkers.

Ik voelde me superieur en onaantastbaar. Ik bleef nog een maand langer in La Baule, en maakte op de terugweg in Deauville, in het legendarische Hôtel Normandy, mijn nieuwe constructie verder af.
Aan zee en aan het zwembad werkte ik mijn plan uit.


---

De eerste toepassing — en het begin van het einde

De eerste keer dat ik deze nieuwe techniek gebruikte, was voor de familie Van Laer, eigenaar van het hotel La Réserve, dat door nota bene de pandhoudende bank in faling was gedagvaard.

Hun advocaat, en tevens vriend, meester Hugo Schiltz, wist geen raad meer. In wanhoop contacteerde de zoon ons kantoor. Mijn medewerkers maakten een afspraak voor mij op Schiltz’ kantoor aan de Meir in Antwerpen.

In het bijzijn van alle advocaten en de volledige familie Van Laer zou ik daar mijn nieuwe constructie komen uitleggen (zie volgend hoofdstuk).

Het werd de best betaalde sterfhuisconstructie van mijn carrière — maar ook het begin van mijn zwanenzang.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 12 – De zwanenzang en Untergang

(verwijzend naar de film over de laatste dagen van Hitler)

Op de meeting, in aanwezigheid van alle advocaten van het kantoor van Hugo Schiltz en de volledige familie Van Laer (twaalf man sterk), legde ik mijn nieuwe constructie uit: “De vereffening bij wet.”

Als inleiding gaf ik eerst een toelichting over de drie — en niet twee — soorten vereffeningen. Voor de “vereffening bij wet” nam ik als voorbeeld de coöperatieve vennootschap waarbij alle aandelen in één hand worden gebracht. Op dat moment zagen alle aanwezige advocaten waar ik naartoe wilde. De zoon van de familie Van Laer, juridisch geschoold, begreep het meteen.

Daarna lichtte ik toe dat er in Europa twee verschillende rechtssystemen bestonden:

De leer van de maatschappelijke vestiging: het recht is van toepassing waar de maatschappelijke zetel is gevestigd.

De corporatieleer: het recht is van toepassing waar de vennootschap is opgericht.


Vier landen hanteerden de corporatieleer, waaronder Nederland. Bij een verplaatsing van de maatschappelijke zetel naar Nederland ontstond er een conflictsituatie. Volgens een bilaterale overeenkomst tussen België en Nederland betekende dat: de verplaatsende vennootschap werd onmiddellijk en van rechtswege ontbonden en vereffend — bij wet, dus zonder notaris, zonder rechtbank, zonder toezicht.

De gezichten van de aanwezige advocaten spraken boekdelen: verbazing, ongeloof, maar ook de onmiskenbare twinkeling van een meesterzet. De zoon van Laer keek trots naar zijn vader; hij had immers het kantoor gecontracteerd tegen het advies van onder meer Hugo Schiltz, die tot dan toe had volgehouden dat deze techniek morsdood was.

Vervolgens stelde ik voor dat, na de zetelverplaatsing, het handelsfonds van La Réserve niet zou worden verkocht, maar verhuurd aan de managementvennootschap van Mark Van Laer. Mijn argument was eenvoudig maar strategisch:

> “Door te verhuren, behouden we het juridisch eigendom en daarmee de hefboom. Mocht de familie VT alsnog willen overnemen, dan zitten wij in een ijzersterke positie. Ze zouden niet meer kunnen rekenen op een koopje bij de curator, maar zouden moeten onderhandelen met ons — tegen onze voorwaarden. In een verkoop verlies je de controle, in een huurconstructie blijf jij de sleutel in handen houden.”



Daarop vroeg ik aan meester Schiltz om in de faillissementskamer te pleiten dat de voorwaarden voor faillietverklaring totaal anders beoordeeld moesten worden bij een vennootschap in vereffening bij wet. Tot mijn genoegen zag Schiltz het opnieuw zitten. Zijn gelaat ontspande, hij bestelde voor iedereen een borreltje, en verklaarde vol bravoure dat hij “dit varkentje wel even zou wassen.”

Als laatste agendapunt werd beslist om de onderhandelingen met de familie VT nieuw leven in te blazen. Zij waren eerder afgehaakt in de veronderstelling dat ze het handelsfonds goedkoper via de curator zouden kunnen verkrijgen. Tegelijk werd afgesproken om de maatschappelijke zetel te verplaatsen naar een industrieterrein in Nederland. Dat zou later mijn zakelijke doodvonnis blijken — het was immers niet het kantoor van mijn vertrouwde vereffenaar.

Toen kwam het financiële luik. Vlak voor de zitting in Brugge ontving ik een koffer met vijf miljoen Belgische frank in cash — zwart geld.

> “En dat,” zei ik met een glimlach, “was nog maar het voorschot.”

De ironie ontging niemand toen ik, met een knipoog richting Schiltz, verwees naar zijn eigen legendarische Luxemburgse koffertjes — die in die jaren meermaals de Vlaamse krantenkoppen haalden. Mijn exemplaar bleef gewoon op Belgische bodem, maar de inhoud was er niet minder zwart om.



Op de zitting zelf verdedigde meester Schiltz de techniek van de vereffening bij wet met zijn gekende flair. Tot verbijstering van de tegenpartij volgde de rechtbank zijn redenering en weigerde het faillissement uit te spreken. De advocaat van de bank, die het faillissement had gevorderd, keek ons aan alsof hij een spook had gezien. Na afloop zocht hij mij zelfs persoonlijk op — hij had, zo bekende hij, nog nooit zoiets meegemaakt.

Deze procedure paste ik daarna nog een twintigtal keer met succes toe, tot het doek definitief viel op 20 november 1997. Maar dat is stof voor het volgende hoofdstuk.

[bedrijven docter]

Hoofdstuk 13 – Doomsday: 20 november 1997

"Goedemorgen, meneer Van der Es. Mijn naam is Bruneel, hoofd van de Speciale Afdeling Gerechtelijke Politie Vlaanderen."
Hij zwaaide met een aanhoudingsbevel alsof het de toegangskaart was voor de première van een exclusief toneelstuk. De openingszin was kort en krachtig: u wordt verdacht van intellectuele valsheid in geschriften, witwassen van geld, en bendevorming – samen met mijn ploeg vereffenaar. Mijn commerciële medewerkers kwamen niet voor in de beschuldiging. Oef.

In het proces-verbaal stond dat Bruneel niet lichtzinnig te werk was gegaan. Er was zelfs een rogatoire commissie naar Nederland gestuurd. Daar, op dat industrieterrein waar wij alle zetels naartoe hadden verhuisd om de vereffening bij wet kunstmatig uit te lokken, had men vastgesteld dat niemand ons kende.

Er zaten ook kopieën bij van opdrachten aan de Nederlandse post om alle zendingen door te sturen naar de vereffenaar. De foto’s van onze “maatschappelijke zetel” spraken boekdelen: één tafel, zes stoelen, geen computer, geen ramen – een postbus in vermomming. Mijn eerste reactie was:
"En dan? Dat gebeurt toch elke dag? Er zijn hele kantoorgebouwen met duizenden vennootschappen op één adres."

De onderzoeksrechter legde me echter uit dat dergelijke adressen doorgaans werkelijk bestaande kantoren hebben, met receptie, telefoondienst en meestal een advocatenkantoor dat de administratie verzorgt. Mijn opstelling daarentegen werd beschouwd als een fictieve maatschappelijke zetel – oftewel een intellectuele valsheid in geschriften volgens art. 196 Sw.[^1] – strafbaar met vijf jaar gevangenis.

Bruneel zette vervolgens zijn beruchte lamleggingstechniek in[^2], ooit met succes getest op het Falconplein in Antwerpen. Mijn kantoor in Mechelen en alle kantoren van de vereffenaar werden verzegeld. Computers, mappen, klassementen – alles in beslag genomen. Bankrekeningen bevroren. Auto’s weggesleept (die mogelijk nog steeds op een vergeten parking van Justitie staan).

Na acht jaar onderzoek stonden we in 2005 voor de strafrechter. Het verdict: veroordeling voor intellectuele valsheid, verbeurdverklaring van alle gelden, en een beroepsverbod van tien jaar. Bendevorming werd niet weerhouden – we waren volgens de rechtbank eerder een commerciële groep dan een criminele organisatie. Geen effectieve celstraf, enkel voorwaardelijk.

De Bruneel-techniek werd ondertussen nationaal bekend en zelfs als lesmateriaal gebruikt bij lokale politiediensten. Maar toen men per ongeluk een groot computerbedrijf vals beschuldigde van btw-carrousel, liep het fout: het bedrijf ging failliet vóór de vrijspraak. Sinds die miljoenenclaim tegen de staat wordt de techniek voorzichtiger toegepast.

Voor mijn sterfhuisconstructies was het echter definitief afgelopen. Op mijn vraag wat er gebeurd zou zijn als ik in Nederland een écht kantoor had gehuurd, antwoordde Bruneel droog:
"Dan had de vereffenaar elke dag door de file moeten pendelen."


---

Buitenlands perspectief

In Nederland geldt al langer dat een formeel ingeschreven maatschappelijke zetel zonder feitelijke bedrijfsvoering als een schijnconstructie kan worden aangemerkt. Het verschil is dat men daar zelden onmiddellijk overgaat tot volledige bedrijfsblokkade; vaak volgt eerst een civielrechtelijke procedure tot ontbinding of een belastingonderzoek.

In Luxemburg, waar politieke namen als Schiltz destijds niet onbesproken waren, keek men destijds veel pragmatischer naar zetelverplaatsingen. Zolang de vennootschap formeel voldeed aan de inschrijvingsvereisten, werd zelden doorgevraagd naar de “echte” aanwezigheid. Dat verklaart misschien waarom er destijds in de Vlaamse pers meerdere keren werd verwezen naar koffertjes zwart geld die discreet via dezelfde route naar Luxemburg verdwenen. Ons koffertje was trouwens nog maar het voorschot – maar goed, laten we zeggen dat we het met een knipoog houden.[^3]


---

[^1]: Art. 196 Belgisch Strafwetboek – bepaalt dat wie op bedrieglijke wijze valse geschriften opstelt of gebruikt om de waarheid te verdraaien, schuldig is aan “intellectuele valsheid in geschriften”, strafbaar met gevangenis en geldboete. In dit geval werd het fictieve adres als zodanig beschouwd.
[^2]: De “Bruneel-techniek” bestond uit het abrupt lamleggen van een onderneming via grootschalige beslagmaatregelen op infrastructuur, documenten, banktegoeden en vervoermiddelen, waardoor de bedrijfsvoering onmiddellijk stilviel.
[^3]: Zie o.a. artikels in De Standaard en Het Laatste Nieuws midden jaren ’90 over minister Schiltz en het geruchtmakende Luxemburg-verkeer van koffertjes zwart geld. Hoewel deze casus juridisch anders lag, blijft de beeldspraak verleidelijk.

[bedrijven docter]

Epiloog

Na die monsterklap en de zogenaamde “Bruneel-opkuis” zou je denken dat ik uitgeteld was.
De waarheid? Dat beruchte koffertje van Schiltz reed rechtstreeks naar mijn verzekeringsagent, die er een tak-21/tak-23 van maakte. Bruneel heeft het nooit gevonden. Dat koffertje — nog maar het voorschot, overigens — werd mijn startkapitaal om, samen met biochemicus Yan Langenakens, Isomorphosis op te zetten: een methode om ISO 9001 te implementeren in multivestigingen. Denk aan automotive- en retailnetwerken, scholengemeenschappen — allemaal contexten waarin uniforme processen, auditstructuren en verbetercycli cruciaal zijn. Conceptueel was het dezelfde blend als vroeger: wiskunde + norm. Alleen ruilden we wetsartikelen in voor fraktale structuren en groeptheorie als routekaart naar procesbeheersing.

De 5 miljoen uit dat koffertje heb ik gespreid over twintig jaar. Ik werkte drie dagen per week, de rest dacht ik na vanuit een strandstoel. Winters 6 tot 8 weken Tenerife (comfortabele 4-sterren), zomers Knokke. Mijn appartement in Knokke was ook de maatschappelijke zetel van Isomorphosis: daar kwam de post aan, daar werd er getekend — en de strategie bedacht ik op Dean & Donald Beach, later Brunello Beach Club.

In 2018 ging de laatste euro uit dat koffertje op, trouw aan mijn leuze (die nog steeds bovenaan mijn Facebook staat):

> “Je kan altijd nog werken, maar die tijd komt niet meer terug.”



Sinds 2017 schrijf ik gespecialiseerde wiskunde voor juristen — de Brunello-collectie. Dit boek is een gratis instap in die reeks. En ja: ik ben gelukkig. Zonder het grote geld van de sterfhuisjaren. Met een pensioen waar ik prima mee rondkom. Morgen lig ik weer te denken en te schrijven in de zon: Knokke, ’s winters Tenerife, in mei de Côte d’Azur.
Niet slecht… voor een autodidact.

Slotboodschap: Bruneel kon mijn archieven lamleggen, maar niet mijn levensstijl, creativiteit of zelfgekozen tempo. Ik verplaatste de bewijslast van wet naar norm, van recht naar kwaliteit — en bleef gewoon op mijn strandstoel rekenen.

[bedrijven docter]

[bedrijven docter]

[bedrijven docter]

[Karel Martel B]

Oorspronkelijk geplaatst door bedrijven docter

Na acht jaar onderzoek stonden we in 2005 voor de strafrechter. Het verdict: veroordeling voor intellectuele valsheid, verbeurdverklaring van alle gelden, en een beroepsverbod van tien jaar.

Ah, toch een happy end.