Een Nederlandse journalist getuigt: Vlaanderen en Nederland gaan niet samen.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Het Brabants en het zogenaamde 'Vlaams' of Zuid-Nederlands, heeft slechts heel weinig invloed uitgeoefend op het tot standkomen van het Algemeen Nederlands in het noorden, dus het 'Hollands'.

Een blik op de taal van de Statenbijbel volstaat om te weten dat er weldegelijk Vlaamse en Brabantse invloeden zijn geweest bij het tot stand komen van ons AN.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Uw zogezegd 'standaard'-Nederlands is maar weinig 'standaard' en beperkt zich hoofdzakelijk tot van Dale en het noorden. Ik geef echter toe, dat van Dale zich aan het herpakken is en nu pas - het heeft hem wel moeite gekost- meer en meer Vlaamse woorden opneemt als 'standaardnederlands'. Vroeger was het 'Hollands' de maatstaf. Dit varkentje zijn we nu eindelijk aan het wassen.

Ik denk dat u niet goed snapt wat "standaard" betekent. Of denkt u misschien dat heel Italië de Italiaanse standaardtaal spreekt of dat de standaardtaal er naadloos overvloeit in de dialecten? Neen, hoor. Er gaapt een enorme kloof tussen bepaalde Italiaanse dialecten en de Italiaanse standaardtaal die veel groter is dan de afstand tussen pakweg het West-Vlaams en het AN. Of ooit gehoord hoe verschillend het Walliserdialect is ten overstaan van de Duitse standaardtaal? Je denkt dat ze er zowaar geen Duits spreken...

Standaard betekent dus niet wat u er van maakt. Verre van.

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

Een blik op de taal van de Statenbijbel volstaat om te weten dat er weldegelijk Vlaamse en Brabantse invloeden zijn geweest bij het tot stand komen van ons AN.

Alweer zo'n fabel. Het wordt eens tijd dat u andere boeken gaat lezen.


U stipte al de protestantse vertalingen van de bijbel aan. Klopt het dat de Statenbijbel de ontwikkeling van de standaardtaal sterk heeft beïnvloed?


Nicoline van der Sijs:
"Dat laatste is een tweede oude mythe over het ABN. En die klopt ook niet. Je moet een onderscheid maken tussen Nederlandse vertalingen van de Duitse Lutherbijbel en de Statenbijbel, dat is de officiële staatsvertaling van de bijbel. De eerste vertaling van de protestante Lutherbijbel verscheen in 1526 in Antwerpen. In de daaropvolgende jaren verschenen andere protestantse Nederlandse of Nederlandsachtige bijbelvertalingen. In die eerste helft van de zestiende eeuw begon men pas heel voorzichtig te denken aan de ontwikkeling van een standaardtaal. De bedenkers van de regels van de standaardtaal hanteerden die eerste Luthervertalingen wel als bronnenmateriaal. Maar de Statenbijbel, die vooral is gebaseerd op Hebreeuwse en Griekse grondteksten, verscheen pas in 1637, ruim een eeuw later. Toen bestonden er dus al decennialang grammatica’s, spellinggidsen en woordenboeken van de standaardtaal. Daar maakten de Statenbijbelvertalers dankbaar gebruik van. Je mag de Statenbijbel dus niet als de bron voor de beregeling van de standaardtaal aanwijzen. Wel zijn er veel woorden en uitdrukkingen uit de Statenbijbel in het ABN beland."

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Alweer zo'n fabel. Het wordt eens tijd dat u andere boeken gaat lezen.


U stipte al de protestantse vertalingen van de bijbel aan. Klopt het dat de Statenbijbel de ontwikkeling van de standaardtaal sterk heeft beïnvloed?


Nicoline van der Sijs:
"Dat laatste is een tweede oude mythe over het ABN. En die klopt ook niet. Je moet een onderscheid maken tussen Nederlandse vertalingen van de Duitse Lutherbijbel en de Statenbijbel, dat is de officiële staatsvertaling van de bijbel. De eerste vertaling van de protestante Lutherbijbel verscheen in 1526 in Antwerpen. In de daaropvolgende jaren verschenen andere protestantse Nederlandse of Nederlandsachtige bijbelvertalingen. In die eerste helft van de zestiende eeuw begon men pas heel voorzichtig te denken aan de ontwikkeling van een standaardtaal. De bedenkers van de regels van de standaardtaal hanteerden die eerste Luthervertalingen wel als bronnenmateriaal. Maar de Statenbijbel, die vooral is gebaseerd op Hebreeuwse en Griekse grondteksten, verscheen pas in 1637, ruim een eeuw later. Toen bestonden er dus al decennialang grammatica’s, spellinggidsen en woordenboeken van de standaardtaal. Daar maakten de Statenbijbelvertalers dankbaar gebruik van. Je mag de Statenbijbel dus niet als de bron voor de beregeling van de standaardtaal aanwijzen. Wel zijn er veel woorden en uitdrukkingen uit de Statenbijbel in het ABN beland."

In deze paragraaf lees ik geen bewijs of ontkrachting van het door het voor het overige zowat alle Nederlandse en Vlaamse taalkundige aanvaarde feit dat de schrifttaal zoals ze zich uitte in de Statenbijbel ook onder invloed heeft gestaan van het Vlaams en Brabants.

[Hollander]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Uw zogezegd 'standaard'-Nederlands is maar weinig 'standaard' en beperkt zich hoofdzakelijk tot van Dale en het noorden. Ik geef echter toe, dat van Dale zich aan het herpakken is en nu pas - het heeft hem wel moeite gekost- meer en meer Vlaamse woorden opneemt als 'standaardnederlands'. Vroeger was het 'Hollands' de maatstaf. Dit varkentje zijn we nu eindelijk aan het wassen.

we sidderen en beven achter onze goed gevulde waterlinie.

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

In deze paragraaf lees ik geen bewijs of ontkrachting van het door het voor het overige zowat alle Nederlandse en Vlaamse taalkundige aanvaarde feit dat de schrifttaal zoals ze zich uitte in de Statenbijbel ook onder invloed heeft gestaan van het Vlaams en Brabants.

Dan raad ik u aan de tekst rustig opnieuw te lezen en daar eens een nachtje over te slapen.

[Hertog van Gelre]

Daar heb je hem weer met Van der Sijs...

Het is veel werk om alle bronnen door te nemen," zegt Van der Sijs laconiek. "Daarbij heb ik geen Nederlands gestudeerd, maar Slavische talen. Ik heb daardoor een heleboel dingen niet in mijn studie meegekregen.

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door Hertog van Gelre

Daar heb je hem weer met Van der Sijs...

Taalkundige en etymologe dr. Nicoline van der Sijs is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Zij kreeg de onderscheiding afgelopen woensdag 26 januari 2011 voor haar verdiensten als onderzoeker van het Nederlands, met vooral veel aandacht voor de ontwikkeling van onze taal in de loop van de verschillende tijdsperioden. Het lintje werd opgespeld door de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, drs. Halbe Zijlstra, tijdens de gezamenlijke nieuwjaarsbijeenkomst van de Nederlandse Taalunie en het Genootschap Onze Taal in Den Haag.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Dan raad ik u aan de tekst rustig opnieuw te lezen en daar eens een nachtje over te slapen.

't Hoeft niet, hoor. Ik heb de tekst al lang gelezen en rekening houdend met alle was ik al daarover gelezen heb, als zwaar onvoldoende geacht. Van der Sijs mag immers zoveel leuteren als ze wil, met haar standpunt staat ze immers buiten de door alle taalkundigen in Noord als Zuid aanvaarde gegevenheid dat ons huidig AN beïnvloed is door resp. Vlaams en Brabants. Elk in een specifieke tijd, binnen een bepaalde context, maar wel met een sterke gegevenheid.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Taalkundige en etymologe dr. Nicoline van der Sijs is benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Zij kreeg de onderscheiding afgelopen woensdag 26 januari 2011 voor haar verdiensten als onderzoeker van het Nederlands, met vooral veel aandacht voor de ontwikkeling van onze taal in de loop van de verschillende tijdsperioden. Het lintje werd opgespeld door de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, drs. Halbe Zijlstra, tijdens de gezamenlijke nieuwjaarsbijeenkomst van de Nederlandse Taalunie en het Genootschap Onze Taal in Den Haag.

Dat mag, maar dat lintje kreeg ze volgens mij niet omwille van haar standpunt over de invloed van het Vlaams en Brabants op onze standaardtaal. Ook een verdienstelijk geleerde heeft recht op enkele uitschuivers.

[Hertog van Gelre]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

Dat mag, maar dat lintje kreeg ze volgens mij niet omwille van haar standpunt over de invloed van het Vlaams en Brabants op onze standaardtaal. Ook een verdienstelijk geleerde heeft recht op enkele uitschuivers.

Inderdaad. Zij is de enige (tussen alle andere échte neerlandici) die beweert wat ze beweert. Eerlijk is eerlijk, Nicoline van der Sijs is best een gerespecteerd taalkundige, vooral etymologisch. Maar het blijft maar de mening van één taalkundige tegenover vele anderen.

Ze is onder meer voorstander van het gebruik van ''Wat hij zoeken?'' naast ''Wat zoekt hij?''.

[Donar]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Mens, met 'Hollands' bedoel ik het 'formeel' , 'eenvormig gemaakt' of 'algemeen Nederlands'. Eenvorming Nederlands dat was samengesteld door en uit ' Hollandse dialecten', zoals de Nederlandse taalkundige Nicoline van der Sijs terecht aanwijst en aantoont.

Nederlands is dat niet de mengeling van Brabants met hollands

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

Dat mag, maar dat lintje kreeg ze volgens mij niet omwille van haar standpunt over de invloed van het Vlaams en Brabants op onze standaardtaal. Ook een verdienstelijk geleerde heeft recht op enkele uitschuivers.

En u, als niet-geleerde, hebt dan ook recht op permanente uitschuivers.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

En u, als niet-geleerde, hebt dan ook recht op permanente uitschuivers.

Met graagte hoor ik dat. Alleen gaat niet over mij, beste. Wel over een enkele persoon die u aanhaalt en die met haar standpunt gewoon alleen staat.

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

Met graagte hoor ik dat. Alleen gaat niet over mij, beste. Wel over een enkele persoon die u aanhaalt en die met haar standpunt gewoon alleen staat.

Ooit moet iemand afrekenen met de taalsprookjes die men mensen probeert wijs te maken gedurende vele vele decennia. En die persoon is nu toevallitg Nicoline van der Sijs wiens conclusie gebaseerd zijn op gedegen onderzoek.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door system

Ooit moet iemand afrekenen met de taalsprookjes die men mensen probeert wijs te maken gedurende vele vele decennia. En die persoon is nu toevallitg Nicoline van der Sijs wiens conclusie gebaseerd zijn op gedegen onderzoek.

Blijkbaar zo "gedegen" dat geen enkele Nederlands taalkundige daarvan onder de indruk is... Niemand volgt haar in haar conclusies.

[quercus]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

In deze paragraaf lees ik geen bewijs of ontkrachting van het door het voor het overige zowat alle Nederlandse en Vlaamse taalkundige aanvaarde feit dat de schrifttaal zoals ze zich uitte in de Statenbijbel ook onder invloed heeft gestaan van het Vlaams en Brabants.

Maar natuurlijk. En bij de beperkte groep academici die in opdracht van de Synode van Dordrecht de vertaling hebben doorgevoerd zaten trouwens Vlamingen.

Voor het Oude Testament:
- Willem Baudartius was een Deinzenaar en predikant in Zutphen;
- Gerson Bucerus kwam ook uit Vlaanderen en was predikant te Veere;
- Antonius Thysius (Thys) was Antwerpenaar en hoogleraar te Leiden;
- Herman Faukelius was Bruggeling en predikant te Middelburg.

Voor het Nieuwe Testament:
- Antonius Walaeus (De Waele) Gentenaar

Daarnaast was er ook een ploeg "revisoren", waaronder Francis Gomarus uit Brugge (en leider van de contra-remonstranten), hoogleraar te Leiden; Joos Van Laren (Larenus), predikant te Vlissingen zoon van een uit Komen ingeweken Vlaamse protestant; Johannes Polyander ?* Kerckhoven, hoogleraar te Leiden en zoon van een Vlaming; Sebastianus Damman, Antwerpenaar en predikant te Zutphen.

Vlaanderen heeft indertijd dus een zware aderlating gehad, veel intelligentia zijn het toen bij ons afgebold. Vergeten we niet de zeer vele intellectuelen uit andere takken van de wetenschap, zoals bv. Simon Stevin.

Gustaaf Asaert in zijn werk "1585, De Val van Antwerpen en de uittocht van Vlamingen en Brabanders" voegt er nog aan toe:

"Belangrijk was dat de bastaardwoorden die de taal van die dagen overwoekerden, zoveel mogelijk vermeden werden. Daarin volgden ze het goede voorbeeld van Marnix en van de Bruggeling Simon Stevin, die een groot taalzuiveraar was. Meer dan de dichters van de Gouden Eeuw zijn zij de taalmeesters van het Nederlandse volk geweest, aldus het eresaluut van Busken Huet. Bij dit alles was de Zuid-Nederlandse invloed niet te onderschatten. In zijn academisch proefschrift heeft Dr. J. Hensius die zuidelijke invloed op klankleer, buigingsleer en woordkeuze duidelijk beklemtoond. In het algtemeen kunnen we stellen dat de vertalers opmerkelijk hebben bijgedragen tot de bevordering van de eenheid van de Nederlandse taal. 17 september 1637 was dan ook een grote dag: de dag dat drie leden van de werkgroep het eerste gedrukte exemplaar van de Statenbijbel, gebonden in paars fluweel en verguld op snee, plechtig aan de Staten Generaal overhandigden. Zeer terecht was een van hen de Vlaming Antonius Walaeus.

[stropke]

Hm, wat zei die journalist ook weer....?

VAB wil fileprobleem aanpakken met spitsstroken

03/04 Meer spitsstroken en beter op elkaar afgestelde verkeerslichten kunnen het fileprobleem in Vlaanderen oplossen. Dat beweert mobiliteitsclub VAB op basis van projecten in Nederland.

Een betere verkeerslichtenregeling, de zogenaamde groene golf, kan de wachttijd in de ochtend- en avondspits met 30 procent doen afnemen. Bovendien wordt er dan jaarlijks 35 miljoen euro bespaard, meldt De Zondag.

VAB pleit ook voor een team van specialisten dat "de verkeerslichtenregeling van de 500 belangrijkste kruispunten aanpakt". Vlaams minister van Mobiliteit Hilde Crevits (CD&V) moet ook spitsstroken aanleggen.

E313
Nederland beschikt al over 49 van de extra stroken die tijdens de spitsuren opengesteld worden voor het verkeer. "Spitsstroken op structurele knelpunten van de snelweg vermindert de filezwaarte met 30 procent gemiddeld", klinkt het.

Vlaanderen krijgt deze zomer zijn eerste spitsstrook op de E313 richting Hasselt van Antwerpen tot Ranst. Crevits liet eerder al weten dat ze het effect van een spitsstrook op de E40 richting Luik laat onderzoeken.
http://www.hbvl.be/nieuws/binnenland...tsstroken.aspx

Het lijkt weer eens duidelijk signaal dat we op elkaar aangewezen zijn en de samenwerking verstevigen.
Gedaan met alles met de-franse-slag te doen in Vlaanderen.

[quercus]

Oorspronkelijk geplaatst door stropke

Hm, wat zei die journalist ook weer....?

VAB wil fileprobleem aanpakken met spitsstroken

03/04 Meer spitsstroken en beter op elkaar afgestelde verkeerslichten kunnen het fileprobleem in Vlaanderen oplossen. Dat beweert mobiliteitsclub VAB op basis van projecten in Nederland.

Een betere verkeerslichtenregeling, de zogenaamde groene golf, kan de wachttijd in de ochtend- en avondspits met 30 procent doen afnemen. Bovendien wordt er dan jaarlijks 35 miljoen euro bespaard, meldt De Zondag.

VAB pleit ook voor een team van specialisten dat "de verkeerslichtenregeling van de 500 belangrijkste kruispunten aanpakt". Vlaams minister van Mobiliteit Hilde Crevits (CD&V) moet ook spitsstroken aanleggen.

E313
Nederland beschikt al over 49 van de extra stroken die tijdens de spitsuren opengesteld worden voor het verkeer. "Spitsstroken op structurele knelpunten van de snelweg vermindert de filezwaarte met 30 procent gemiddeld", klinkt het.

Vlaanderen krijgt deze zomer zijn eerste spitsstrook op de E313 richting Hasselt van Antwerpen tot Ranst. Crevits liet eerder al weten dat ze het effect van een spitsstrook op de E40 richting Luik laat onderzoeken.
http://www.hbvl.be/nieuws/binnenland...tsstroken.aspx

Het lijkt weer eens duidelijk signaal dat we op elkaar aangewezen zijn en de samenwerking verstevigen.
Gedaan met alles met de-franse-slag te doen in Vlaanderen.

Bingo!

[system]

Oorspronkelijk geplaatst door quercus

Maar natuurlijk. En bij de beperkte groep academici die in opdracht van de Synode van Dordrecht de vertaling hebben doorgevoerd zaten trouwens Vlamingen.

Voor het Oude Testament:
- Willem Baudartius was een Deinzenaar en predikant in Zutphen;
- Gerson Bucerus kwam ook uit Vlaanderen en was predikant te Veere;
- Antonius Thysius (Thys) was Antwerpenaar en hoogleraar te Leiden;
- Herman Faukelius was Bruggeling en predikant te Middelburg.

Voor het Nieuwe Testament:
- Antonius Walaeus (De Waele) Gentenaar

Daarnaast was er ook een ploeg "revisoren", waaronder Francis Gomarus uit Brugge (en leider van de contra-remonstranten), hoogleraar te Leiden; Joos Van Laren (Larenus), predikant te Vlissingen zoon van een uit Komen ingeweken Vlaamse protestant; Johannes Polyander ?* Kerckhoven, hoogleraar te Leiden en zoon van een Vlaming; Sebastianus Damman, Antwerpenaar en predikant te Zutphen.

Vlaanderen heeft indertijd dus een zware aderlating gehad, veel intelligentia zijn het toen bij ons afgebold. Vergeten we niet de zeer vele intellectuelen uit andere takken van de wetenschap, zoals bv. Simon Stevin.

Gustaaf Asaert in zijn werk "1585, De Val van Antwerpen en de uittocht van Vlamingen en Brabanders" voegt er nog aan toe:

Om uw clichédenken en geborneerdheid te verruimen. Het zal u goed doen.

(Nicoline van der Sijs)
"Bijbelse sporen in het Nederlands Algemeen wordt verondersteld dat bijbelvertalingen, en dan met name de Statenvertaling uit 1637, een grote invloed hebben uitgeoefend op het Standaardnederlands. De Statenvertaling is immers eeuwenlang dagelijks gelezen. Maar is die rol van bijbelvertalingen wel zo groot?

Toen de Dordtse synode in 1618 besloot tot het vervaardigen van de Statenvertaling, bestond er al een groot aantal Nederlandse bijbelvertalingen. Het woord Gods diende immers zo ruim mogelijk verbreid te worden. Het is dan ook geen toeval dat het eerste Nederlandstalige gedrukte boek een bijbel was: de zogenoemde Delftse bijbel van 1477. Dit was een vertaling van de Latijnse Vulgaatbijbel.

Toen begin zestiende eeuw de Duitse hervormde bijbelvertaling van Maarten Luther verscheen, werd deze vrijwel onmiddellijk in het Nederlands vertaald. De volledige vertaling ervan verscheen in 1535 bij de Antwerpse uitgever Jacob van Liesvelt – ze wordt dan ook de Liesveltbijbel genoemd. In de zestiende eeuw zag een groot aantal Nederlandse bijbelvertalingen het licht, waarvan de bekendste en meest gebruikte de Deux-Aesbijbel uit 1561-1562 was.

Maar verreweg de bekendste bijbelvertaling is toch de Statenvertaling, die in 1637 verscheen, en werd gefinancierd en geautoriseerd door de Staten-Generaal – vandaar de naam, die overigens pas in de achttiende eeuw is ingeburgerd. De Dordtse synode hechtte bijzondere waarde aan het taalgebruik, en formuleerde dan ook enkele algemene richtlijnen: de vertaling moest de Hebreeuwse en Griekse grondtekst getrouw volgen, de tekst moest gesteld zijn in een algemene, heldere taal, en die taal diende zuiver te zijn, dus zo min mogelijk leenwoorden te bevatten.

Tot slot moest alles van de bestaande vertalingen (met name van de Deux-Aesbijbel) behouden blijven, behalve als het in strijd was met de waarheid of de zuiverheid en het eigen karakter van het Nederlands – op die manier wilde men een breuk met het verleden vermijden. De parallellen met de organisatie en de uitgangspunten (‘brontekstgetrouw en doeltaalgericht’) van de Nieuwe Bijbelvertaling liggen voor het opscheppen.


De mantel der liefde.
Welke bijbelse sporen zijn er in het hedendaagse Nederlands te vinden? Ik vertel niets nieuws wanneer ik constateer dat een zeer groot aantal bijbelse uitdrukkingen en woordverbindingen dankzij het veelvuldige bijbellezen onderdeel is geworden van het Nederlands – iedereen kent en gebruikt ze wel.

Al vanaf de zeventiende eeuw zijn hiervan inventarisaties aangelegd, het meest recent in Spreekwoorden en zegswijzen uit de bijbelvan J. van Delden uit 1990 en het Bijbels lexiconvan K. van Dalen-Oskam en M. Mooijaart uit 2000. Daarbij gaat het soms om letterlijke stukken bijbeltekst die spreekwoordelijk zijn geworden (zoals in goede aarde vallen, de dag des oordeels, een doorn in het oog), maar vaak ook om door de bijbeltekst geïnspireerde uitdrukkingen die niet woordelijk zo in de bijbel voorkomen, zoals iets met de mantel der liefde bedekken, een ongelovige Thomas, een verboden vruchten de zondebok zijn.

Een steekproef levert op dat ongeveer de helft van de uitdrukkingen letterlijk in een bijbelvertaling voorkomt (vaak in de Statenvertaling, maar dikwijls ook al in een eerdere vertaling), en dat de rest eerder is geïnspireerd door de inhoud van de bijbeltekst dan door de precieze formulering – in die gevallen is dus geen sprake van invloed van de bijbelvertaling op het Nederlands.


De tocht der tochten.
Niet iedereen zal zich realiseren dat veelgebruikte en populaire omschrijvingen als de tocht der tochten (voor de Elfstedentocht) teruggaan op een bijbelse constructie. Indachtig de opdracht van de Dordtse synode hebben de vertalers de Hebreeuwse en Griekse grondtekst van de bijbel namelijk nauwgezet gevolgd. Het gevolg was een letterlijke vertaling met veel vreemde (Hebreeuwse of Griekse) constructies, wat bepaald niet leidde tot ‘natuurlijk’ Nederlands.

In moderne terminologie zouden we kunnen zeggen dat de Statenvertaling meer brontekstgetrouw dan doeltaalgericht was. Zo staan in de (moderne en oorspronkelijke) Statenvertaling hebraïsmen te lezen als “den berg Uwer heiligheid” (Psalm 43:3) in plaats van ‘uw heilige berg’, en “wegen der duisternis” (Spreuken 2:13) voor ‘duistere wegen’.

De meeste Hebreeuwse en Griekse constructies zijn niet overgenomen in het Standaardnederlands, met één zeer belangrijke uitzondering: de zogenoemde bijbelse of Hebreeuwse genitief, die we vinden in bijvoorbeeld de God der goden, het heilige der heiligen, ijdelheid der ijdelhedenen het lied der liederen. Schrijvers en journalisten gebruiken deze graag; behalve in de tocht der tochten ook in bijvoorbeeld de tekst der teksten of de ramp der rampen.


Duitse leenwoorden.
Weinig bekend is ook dat via bijbelvertalingen een groot aantal Duitse leenwoorden is toegetreden tot het Nederlands: het gaat om woorden die we dagelijks gebruiken en die door bijna niemand meer als leenwoord worden herkend. De sterke Duitse invloed was te danken aan het feit dat de meeste zestiendeeeuwse bijbelvertalingen gebaseerd waren op de Duitse Lutherbijbel en er geleidelijk een speciale bijbeltaal ontstaan was die duidelijk Duits gekleurd was. De woorden werden vaak van bijbelvertaling tot bijbelvertaling doorgegeven. Voor voorbeelden zie het kader hierboven.

Het belangrijkste Duitse leenwoord was wellicht het wederkerend voornaamwoord zich. In de volkstaal gebruikte men toen en nu hem/ haar( zelve) of zijn eigen: ‘Hij wast ’m’ of’Hij wast z’n eigen.’ Begin zeventiende eeuw verkozen vooraanstaande taalgebruikers, schrijvers en wetenschappers zich, omdat _hem_e.d. voor meer dan één uitleg vatbaar was, en bij deze keuze sloten de bijbelvertalers zich aan.


Kunstmatige spellingonderscheidingen.
Op de spelling hebben bijbelvertalingen geen bijzondere invloed uitgeoefend. Hoewel de Statenvertalers veel aandacht besteedden aan de vraag hoe woorden gespeld dienden te worden, vinden we daarvan in het moderne Nederlands niets terug.

Een belangrijk uitgangspunt van de Statenvertalers was dat betekenisverschillen dienden te worden uitgedrukt in de spelling. Als gevolg daarvan maakten ze allerlei kunstmatige spellingonderscheidingen, zoals tussen het bezittelijk voornaamwoord _sijn_en het werkwoord zijn, of tussen het bijvoeglijk naamwoord _doodt_en het zelfstandig naamwoord doot. Deze fijne onderscheidingen zijn evenwel verdwenen uit het taalgebruik – en zelfs uit de moderne versie van de Statenvertaling.

In de negentiende eeuw werd de spelling tweemaal van overheidswege officieel vastgelegd, en beide keren had dit omspelling van de Statenvertaling tot gevolg. Geen van beide regelingen hield rekening met de ouderwetse bijbelspelling. Wel maken we nog steeds consequent verschil tussen liggen en leggen, kunnenen _kennen_en _denken_en dunken.

In de spreektaal bestond en bestaat dat verschil niet – denk aan bijvoorbeeld ‘Leg niet te zeuren’, ‘Hij ken dat niet’, ‘Hij kon mij’ en ‘Ik heb het boek weggelegen.’ In de zeventiende eeuw achtte men het beschaafd om de woordparen van elkaar te onderscheiden, en alle grote schrijvers namen dit verschil in acht – de Statenvertalers volgden hen hierin.


Archaïsmen.
“Gij zult niet stelen”, “de HEERE”, “in den Naam des Vaders, en des Zoons, en des Heiligen Geestes”, “vreze”, “Kindeke”, “kuddeke”, “beddeke” – zo staat het nog steeds in de twintigste-eeuwse Statenvertaling. Opvallend zijn het voornaamwoord gij, het gebruik van naamvallen ( des, den), de slot- e in vreze, HEERE en de verkleiningsuitgang – ke in plaats van – je. Dit alles zijn ouderwetse vormen die uit het Standaardnederlands zijn verdwenen, ondanks het feit dat zij in de Statenvertaling volop aanwezig zijn en waren.

Kennelijk heeft de bijbelvertaling deze grammaticale vormen niet voor het Nederlands kunnen behouden. Archaïsche verkleinvormen als beddeken leidden in de negentiende eeuw bij de kerkgangers tot grote misverstanden. Zo lazen catechisanten “Neem uw beddeken op” als ‘Neem uw bed-deken op.’


De uiteindelijke balans.
Als we de balans opmaken, kunnen we stellen dat de Statenvertaling eigenlijk slechts op twee terreinen substantieel invloed op het Nederlands heeft uitgeoefend: aan de vertaling danken we een groot aantal Duitse leenwoorden en een groot aantal uitdrukkingen – waarvan slechts ongeveer de helft teruggaat op de bijbelvertaling zelf, en dan nog niet eens speciaal op de Statenvertaling. Daarnaast heeft de Statenvertaling het gebruik van enkele vormen gesteund, maar niet geïnitieerd, zoals het verschil tussen liggen en leggen.

Op de spelling en grammatica heeft de Statenvertaling geen invloed gehad, omdat ze van begin af aan archaïsch was en afweek van wat toen gebruikelijk was, en omdat ze bovendien niet meegroeide met de veranderende standaardtaal: nadat de vertaling in 1657 grondig was herzien, werd de tekst gefixeerd, en dat ging zelfs zo ver dat er maar liefst zestien jaar overleg nodig was voordat de Staten-Generaal in 1686 toestemming gaf om een ontbrekend woord in Jozua 13:2 toe te voegen.

In de vele volgende drukken bleef de tekst in principe ongewijzigd (hierop zagen door de kerkenraad aangewezen correctoren toe), zodat het taalgebruik steeds verder af ging staan van de levende taal. Pas na de scheiding van kerk en staat in 1796 stopte de overheidsbemoeienis.

De betekenis van de Statenvertaling voor het Nederlands is niet te vergelijken met die van de Luthervertaling voor het Duits. Terwijl de Luthervertaling het begin van de standaardisering van het Duits vormde en als voorbeeld gold in kwesties van taalgebruik, spelling en stijl, verscheen de Statenvertaling op een moment dat er al vele toonaangevende werken aan de standaardisering waren gewijd, waardoor de Statenvertaling de rol van navolger kreeg en niet die van initiator."



Dat is al wat andere koek dan uw simpel gepraat.