iconografie

[CUFI]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Dat is voor mij allemaal onbegrijpelijk, en onwerkelijk.

De realiteit overstijgt de fictie.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door CUFI

De realiteit overstijgt de fictie.

Leg dan uit wat het betekent.
Deze draad gaat over iconografie.
En iconografie houdt op waar symbolisme begint.
Symbolisme is een taal en specialistisch.
Verbonden met geschiedenis.
Daarom verstaan verschillende geloven zich niet met elkaar.
Dat begint vaak al bij de scheppingsverhalen.
Het begrip van "zonde".

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Leg dan uit wat het betekent.
Deze draad gaat over iconografie.
En iconografie houdt op waar symbolisme begint.
Symbolisme is een taal en specialistisch.
Verbonden met geschiedenis.
Daarom verstaan verschillende geloven zich niet met elkaar.
Dat begint vaak al bij de scheppingsverhalen.
Het begrip van "zonde".

A monk of the monastery of Seridus close to Gaza, Vitalis travelled to the city of Alexandria at the age of sixty. His legend states that after obtaining the name and address of every prostitute in the city, he hired himself out as a day laborer, and took his wage to one of these women at the end of the day. He would hire the woman for the night and, according to legend, spend the night awake and praying. As he approached the homes of the prostitutes, however, Vitalis would supposedly loudly proclaim where he was intending to visit. When questioned regarding why he was visiting prostitutes, he would respond by saying, "Have I not a body like everyone else? Are monks not like other men? Mind your own business!"
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Vitalis_of_Gaza

[CUFI]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Leg dan uit wat het betekent.
Deze draad gaat over iconografie.
En iconografie houdt op waar symbolisme begint.
Symbolisme is een taal en specialistisch.
Verbonden met geschiedenis.
Daarom verstaan verschillende geloven zich niet met elkaar.
Dat begint vaak al bij de scheppingsverhalen.
Het begrip van "zonde".

Ik beeldde het uit met iconografie maar gij moest weer de pure eenvoud via voorbeelden uitgelegd krijgen.

[Piero]

Ciaotutti was zo vriendelijk om dit paneelschilderij van Piero della Francesca on-line te zetten, en iets te vertellen over de schilder op hun website. Het is een groot schilderij op paneel en de opdrachtgever en datering zijn onbekend (ca 1480). Het staat bekend als "De geboorte van Christus" en Nativity". Het werk is aangetast door de tijd en deels gerestaureerd. [National Gallery London - toegang gratis]. https://ciaotutti.nl/wp-content/uplo...ery-Londen.jpg

De afbeelding lijdt onder een roodbruin kleurzweem. Wie iets wil opmerken over de iconografie (de schilderkunstige kant van de zaak) kan zijn gang gaan, liefst met als onderwerp ... iconografie. Wie iets wil zeggen over de betekenis, de theologische bedoelingen, en hoe de schilder die heeft verwerkt, kan natuurlijk ook zijn gang gaan, liefst met onderwerp ... betekenis. Kunsthistorici kunnen (of willen) weinig verklaren.

[Pol Dolf]

Christus de halo

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Ciaotutti was zo vriendelijk om dit paneelschilderij van Piero della Francesca on-line te zetten, en iets te vertellen over de schilder op hun website. Het is een groot schilderij op paneel en de opdrachtgever en datering zijn onbekend (ca 1480). Het staat bekend als "De geboorte van Christus" en Nativity". Het werk is aangetast door de tijd en deels gerestaureerd. [National Gallery London - toegang gratis]. https://ciaotutti.nl/wp-content/uplo...ery-Londen.jpg

Piero della Francesca heeft getracht de hoofdzaken van de geboorte van Christus in deze afbeelding samen te vatten. Dat zijn zingende en musicerende engelen met het "pasgeboren kind", Maria en Jozef en de stal, en de herders die aan Jozef vertellen dat zij een boodschap van engelen hebben ontvangen en een ster hebben gezien. Heel belangrijk is dat het kind meteen wordt aanbeden. Maria heeft die taak op zich genomen en ze wordt door de engelen ondersteund. Jozef en de herders zullen zich aanstonds bij haar voegen om het kind te aanbidden. Hoe het kind op dat kleedje is terechtgekomen is een mysterie. Maria durft het nog niet aan te raken; maar ze zal het toch wel de borst gaan geven. Het heeft al honger, zo te zien. Piero heeft alles zo realistisch mogelijk en ruimtelijk opgevat. Dat was vernieuwend. Toch volgde hij in deze compositie een traditie.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Piero della Francesca heeft getracht de hoofdzaken van de geboorte van Christus in deze afbeelding samen te vatten. Dat zijn zingende en musicerende engelen met het "pasgeboren kind", Maria en Jozef en de stal, en de herders die aan Jozef vertellen dat zij een boodschap van engelen hebben ontvangen en een ster hebben gezien. Heel belangrijk is dat het kind meteen wordt aanbeden. Maria heeft die taak op zich genomen en ze wordt door de engelen ondersteund. ....

Eén herder wijst omhoog als hij met Jozef praat. Maar niet om te vertellen dat een ster hen de plaats had gewezen waar het kind verbleef, zoals ik schreef. De ster leidde de drie wijzen uit het oosten naar het huis waarin Jezus verbleef (Matthëus). De herders zagen een engelenschare, en daarom laat Piero één van hen omhoog wijzen.

Lukas schrijft niet over de drie wijzen uit het oosten. Hij schrijft over een onbekend aantal herders ... " 4 Ook Jozef trok op e... met Maria, zijn verloofde, die zwanger was. 6 Terwijl zij daar verbleven, brak het uur aan waarop zij moeder zou worden; 7 zij bracht haar zoon ter wereld, haar eerstgeborene, wikkelde hem in doeken en legde Hem neer in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg." Maria had dus een normale bevalling. Piero laat daar niets van zien.

[Piero]

Piero della Francesca kon voor de compompositie van zijn "nativity", putten uit een overstelpende hoeveelheid voorbeelden. Hij heeft ongetwijfeld ook Byzantijnse voorbeelden gekend uit Toscane en Ravenna en Pesaro. De romeinse wereld werd eeuwenlang bestuurd door de Byzantijnse keizers. Ik denk dat we de ongewoon lange engelen op zijn "geboorte van christus" te danken hebben aan een Byzantijns voorbeeld. Voor een goed begrip van de keuzes die hij moest maken, met zijn opdrachtgevers, voor de compositie moeten we eens kijken naar de illuminatie van Menologion of Basil II, c. 1000 (The Vatican Library, photo: Wikimedia Commons).



Dit beeld is gebaseerd op de geboorteverhalen in de evangelies en apocrieve verhalen, met een grot.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Piero della Francesca kon voor de compompositie van zijn "nativity", putten uit een overstelpende hoeveelheid voorbeelden. Hij heeft ongetwijfeld ook Byzantijnse voorbeelden gekend uit Toscane en Ravenna en Pesaro..... Voor een goed begrip van de keuzes die hij moest maken, met zijn opdrachtgevers, voor de compositie moeten we eens kijken naar de illuminatie van Menologion of Basil II, c. 1000 (The Vatican Library, photo: Wikimedia Commons).

De illuminatie in de kalender van Basil II is complex maar oogt kinderlijk. De compositie is uitstekend. Er is een links-rechts symmetrie met diagonalen en de hoofdzakan zijn gelegen op een verticale as in het centrum. Er zijn overeenkomsten met de compositie van Piero en verschillen. Overeenkomt dat Maria er bij zit als toeschouwer en niet als de jonge moeder, en dat Jozef zich afzijdig houdt. Rechts is een berglandschap met de aankondiging door een engel aan een herder met enkele geiten. Er is dus geen eenheid van tijd en plaats in de compositie.

Op de centrale as is de stal afgebeeld als een grot. Daarin ligt een vtij groot kind, nog blauw van ademnood, in losse windsels, in een gemetselde voederbak. Het valse perspectief van de voederbak is functioneel voor de vlakverdeling. Daar recht boven is een stukje hemel waaruit gouden stralen omlaag op het kind vallen. De Zoon van God incarneert op dat moment met engelen en een os en ezel als getuigen (betekenis later). De engelen hebben vleugers en geen muziekinstrumenten.

Met een tijdsprong is het kind daaronder een tweede maal afgebeeld als het wordt gewassen door een vroedvrouw, en waarschijnlijk tevens de voedster, of min. Het kind wordt niet aanbeden. Het is een levendige en kleurrijke compositie.

[Piero]

Giotto en zijn assistenten schilderden in ca 1315-20 in de Sint Franciscus kerk in Assisi een fresco met de 'Geboorte van Christus' die is afgeleid van de hiervoor besproken illuminatie in de kalender van keizer Basil II. Christus wordt geboren in een rotslandschap, onder een houten dak zonder wanden. Engelen zijn ingezet in twee groepen, namelijk om God de Vader in de henel te aanbidden, en om God de Zoon te aanbidden, terwijl Maria Hem in in haar handen houdt.

Een gouden lichtbundel valt uit de hemel op het kind als symbool van de incarnatie van de Zoon van God in het kind. Jozef zit afgewend te mediteren over de gebeurtenissen. Op de voorgrond wordt het kind gebaad door vroedvrouwen. Daarbij zijn regels voor perspectief niet toegepast. Rechts is de aankondiging aan de herders afgebeeld. Het is niet meer dan een schoolplaat. Sommigen zijn ontroerd door de innige blikken die Maria en Jezus uitwisselen. Liefde op het eerste gezicht tussen mens en God. Dat het kind uit haar moederschoot is gekomen blijkt nergens uit. Engelen en heiligen zijn voorzien van een nimbus net als op de illuminatie van Basil II.

Qua compositie valt op dat Giotto het hele beeldveld gebruikt om onderdelen van de compositie op het vlak te spreiden. Op de organische vorm van de rotswand zijn de andere objecten als horizontale en verticale vormen gerangschikt. Omdat we de stal vanaf rechts bekijken moet het verdwijnpunt van het perspectief rechts nabij de beeldrand liggen. Maria is toch ook een beeldcentrum omdat ze erg groot is afgebeeld en met een donkere mantel in een lichte omgeving. Alle Italiaanse schilders na Giotto hebben zijn omvangrijke werk in deze kathedraal bestudeerd en er op gereageerd in hun composities.

[Piero]

Dat de geboorte van "Christus" een feit was, en dat het niet onopgemerkt was gebleven, was net zo belangrijk voor het christendom als zijn kruisiging.In een mozaïek in het Hosios Loukas klooster in Griekenland, ongeveer even oud als de illuminatie van Basil II hierboven, elfde eeuw, is de versie van Mattheüs en Lukas verwerkt. Rechts zijn de herders afgebeeld en één van hen bespeelt een fluit. Links zijn de wijzen uit het oosten al gearriveerd met geschenken.

De incarnatie is ook afgebeelde en God in de hemel is een ster. Het gebeurt pas als het kind al helemaal in repen stof is gewikkeld. Het door God verwekte kind moet dan al als menselijke ziel hebben geleefd voordat het tevens de goddelijke zoon van God werd. Maria heeft de bevalling van de mens Jezus "pijnloos en ongeschonden" doorstaan; zoveel is duidelijk. De incarnatie van God gaat buiten haar om. Ook hier zijn een os en een ezel getuigen van de geboorte van Christus. Ze staan symbool voor het jodendom (ezel) en het christendom (rund). Dat is dan hineininterpretieren.

[Piero]

Maar Giotto was een groot kunstenaar en hij kon zijn onderwerp ook realistischer en ruimtelijk vormgeven. Dat deed hij bijvoorbeeld in de (Scrovegni) Arenakapel in Padua omstreeks 1305. De os en ezel zijn op de voorgrond als repoussoir gebruikt en nota bene afgesneden door het kader. Ook de vroedvrouw is afgesneden door het kader. Maria ligt op haar zij op een kleed en een matras met Jezus in windsels als ze hem uit handen geeft aan de vroedvrouw. De engelen vereren God, maar de incarnatie is niet uitgebeeld. Eén engel verricht de boodschap aan de herders en slechts één engel, met de handen gevouwen, kijkt naar Jezus en Maria. En de relatie tussen de hemel en Maria is duidelijk gelegd in de kleur ultramarijn van de hemel en de mantel van Maria. Het was niet nodig om het onderwerp in het centrum te plaatsen. Het oog wordt rechtsom geleid langs alle onderdelen van de compositie. Het oog wordt niet afgeleid door verfraaingen en onnodige details. De kale rotsen symboliseren de deplorabele toestand van de mensheid (de os en ezel). Giotto werd voor zijn compositie kennelijk niet gehinderd door wensen van geestelijken.

[Piero]

Giotto baseerde zich voor zijn compositie van 'De geboorte van Christus' op Lukas 2. Lukas beschrijft de geboorte van Christus en aansluitend de boodschap van een engel aan herders. Giotto heeft beide delen van dit verhaal verbeeld. De geboorte is vervat in de overhandiging van Christus aan de vroedvrouw. Maar doordat we de stal van rechts zien bevinden we ons in de positie (perspsctief) van de herders. De geboorte is al achter de rug.

Lukas 2:4 Ook Jozef trok op en omdat hij behoorde tot het huis en geslacht van David, ging hij van Galilea uit de stad Nazaret naar Judea, naar de stad van David, Betlehem geheten 5 om zich te laten inschrijven, samen met Maria, zijn verloofde, die zwanger was.6 Terwijl zij daar verbleven, brak het uur aan waarop zij moeder zou worden; 7 zij bracht haar zoon ter wereld, haar eerstgeborene, wikkelde hem in doeken en legde Hem neer in een kribbe, omdat er voor hen geen plaats was in de herberg. .. 8 In de omgeving bevonden zich herders die in het open veld gedurende de nacht hun kudde bewaakten. 9 Plotseling stond een engel des Heren voor hen en zij werden omstraald door de glorie des Heren, zodat zij door grote vrees werden bevangen. 10 Maar de engel sprak tot hen: 'Vreest niet, want zie, ik verkondig u een vreugdevolle boodschap die bestemd is voor het hele volk. 11 Heden is u een Redder geboren, Christus de Heer, in de stad van David. 12 En dit zal voor u een teken zijn: gij zult het pasgeboren kind vinden, in doeken gewikkeld en liggend in een kribbe.' 13 Opeens voegde zich bij de engel een hemelse heerschare; zij verheerlijkten God met de woorden: 14' Eer aan God in den hoge en op aarde vrede onder de mensen in wie Hij welbehagen heeft ...

De hemelse heerschare heeft Giotto beperkt tot 5 engelen. De geboorte is niet afgebeeld. Drie onderdelen van de compositie zijn extra belicht: 1. De engel in duikvlucht met een herder op de rug gezien, 2. Jozef, en 3. Christus met Maria.

[Piero]

In ca 1430 schilderde Fra Angelico in cel 5 van het klooster van de San Marco in Venetië een geheel andere geboorte van Christus (193×154 cm). De stal met os en ezel en daarboven enkele engelen is "normaal". Christus ligt niet de handen van Maria ingepakt in windsels. Hij ligt naakt op de grond, en er is geen vroedvrouw te bekennen. Naast Jozef zijn er twee heiligen geknield aanwezig: Sint Catharina van Alexandrië (cathar ="zuiver"
ze is de bruid van Christus sinds de 11e eeuw) en Sint Peter martelaar. De aankondiging aan de engelen is niet afgebeeld. Wij bekijken de scene dus als toeschouwer met ons eigen perspectief. Vanaf dan wordt de geboorte van Christus ongeveer op deze wijze afgebeeld. Lukas kan de boom in met zijn evangelie. Wat is er gebeurd?

[Piero]

Er ging wat mis met de vorige post. Hier is een rectificatie van de tekst, met aanvullingen.

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

In ca 1430 schilderde Fra Angelico in cel 5 van het klooster van de San Marco in Venetië een geheel andere geboorte van Christus (193×154 cm). De stal met os en ezel en daarboven enkele engelen is "normaal". Christus ligt niet in de handen van Maria, ingepakt in windsels. Hij ligt naakt op de grond, en er is geen vroedvrouw te bekennen. Christus groeide 9 maanden in de buik van Maria maar nu is hij op miraculeuze wijze geboren terwijl Hij als de Zoon van God incarneert. Fra Angelicco laat dat zien met de gouden lichtbundel (vervaagd) dwars door het dak van de stal, via de handen van een van engelen die achter het dak op een wolkje zitten, en over de kop van de os, tot op de borst van Christus. Deze Christus kan door muren vliegen zonder schade aan de muur of aan zichzelf. En hij is al tweemaal zo groot als een normale boreling.

Naast Jozef zijn er nog twee heiligen geknield aanwezig: Sint Catharina van Alexandrië (cathar ="zuiver", ze is de bruid van Christus, bekend sinds de 11e eeuw) en Sint Peter martelaar. De aankondiging aan de herders is niet afgebeeld. Wij bekijken de scene dus als toeschouwer met ons eigen perspectief. Vanaf dan wordt de geboorte van Christus ongeveer op deze wijze in heel Europa afgebeeld; met Christus naakt op de grond of op een slip van de mantel van Maria. Lukas kan de boom in met zijn evangelie. Wat is er gebeurd?

[Piero]

Wat was er gebeurd? Geen geboorte van Christus?

Fra Angelico en tijdgenoten schilderden geen geboorte van Christus zoals de Byzantijnen en middeleeuwers in Europa. Het kind ligt zomaar naakt op de grond en zijn moeder, de maagd Maria, zit gekleed en geknield bij haar kind in aanbidding. Dit is afgebeeld zoals beschreven door Birgitta van Zweden in haar visioen van ca 1350. Birgitta (1303-1373) was van adel en groot grondbezitter. Ze was getrouwd geweest en had 8 kinderen. Birgitta had visioenen van Christus en politieke invloed op de paus in Avignon en later (kort) in Rome. Birgitta stichtte een kloosterorde en werd heilig verklaard in 1391.

Citaat:
... her Revelations have had a very practical influence. Historically, the Virgin Mary had been depicted as a tired woman with her child lying next to her. But within a generation after her visions of the painless childbirth of the Virgin, we start seeing depictions of a kneeling and fully dressed Virgin Mother, praying next to the infant Christ child.... https://catholicherald.co.uk/ch/sain...tta-of-sweden/

[Piero]

Kijk eens hier ...

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/De_os_en_de_ezel

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Kijk eens hier ...

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/De_os_en_de_ezel

De pseudo Marrhëus liet de profeet in vervulling gaan ...

„Op de derde dag na de geboorte van de Heer verliet Maria de grot en ging naar een stal.
Ze legde het jongetje in een kribbe en een os en een ezel aanbaden hem.
Zo ging in vervulling wat door de profeet Jesaja is gezegd:
'Een os kent z'n bezitter en een ezel de kribbe van zijn meester'”

Jezus wordt aanbeden door een os en een ezel. Amen.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Pol Dolf

Christus de halo

Inderdaad. De halo ontbreekt bij Jezus en alle andere heilige personages.
Birgitta van Sweden had in een visioen de geboorte van Jezus gezien als een mirakel in een stralenkrans en in een grot. De zoon van God en Maria lag plotseling naakt op de grond in de grot. Piero heeft dat gesitueerd op een bergtop voor een vervallen schuur. Voor die encenering putte hij uit eigen inspiratie of die van anderen in Sansepolcro, Toskane. Waarom niet? De vervallen schuur kan dienen als symbool voor het Joodse bestel dat in verval was geraakt. Voor een uitvoerige analyse (of topic) zie https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Geboorte_van_Jezus