Percepties van de Belgische kolonisatie in Kongo

[Patriot!]

Percepties van de Belgische kolonisatie in Kongo


Deze bijdrage is gericht op Kongo, een land dat effectief een Belgische kolonie werd in 1908, terwijl Rwanda-Urundi mandaatgebieden waren van de Volkenbond, en later van de Verenigde Naties.

SYNTHESE

In de Angelsaksische wereld bestaat een bijzonder negatieve perceptie van de Belgische kolonisatie, die teruggaat naar de humanitaire campagne tegen Leopold II en recent heropgegraven werd met de bestseller van Adam Hochshild ("King Leopold's Ghost in Afrika"). Deze perceptie zou nog in omvang kunnen toenemen met aangekondigde reportages en verfilmingen.
Indien misbruiken werden gepleegd tijdens de periode van de Kongo Vrijstaat (KVS) duiden feitelijke gegevens echter op de onmogelijkheid van een genocide laat staan van moordpartijen op grote schaal, al was het maar omdat het bestuur van deze Staat te beperkt was om een land zo groot als 80 maal België te controleren.
Met de overdracht van Kongo aan België (1908) zal een einde gesteld worden aan het exploitatiesysteem van de KVS. Vanaf dan en tot aan de onafhankelijkheid heeft België onbetwistbaar bijgedragen tot de economische en sociale ontwikkeling van Kongo, met een BBP per capita die veruit deze van andere Afrikaanse landen oversteeg.
Het paternalisme dat de Belgische kolonisatie kenmerkte kan achteraf worden afgedaan, maar dient tevens in de tijdsgeest van toen beschouwd te worden, en heeft anderzijds bijgedragen tot de bevordering van het welzijn van de Congolezen : massale alfabetisering gevolgd door de invoering van een kwaliteitsvol onderwijssysteem in volle expansie, een veralgemeende zorgverstrekking met de strijd tegen inheemse ziekten, de ontwikkeling van stedelijke en landelijke centra met toegang tot kredietverlening en eigendom. Maar de druk voor een onmiddellijke onafhankelijkheid in 1960 heeft een "zachte" machtsoverdracht niet mogelijk gemaakt.
Vandaag is België het enige land dat post - koloniale vergissingen heeft toegegeven en heeft het zich resoluut ingezet ten gunste van de heropbouw van een verenigd en vreedzaam Kongo.

HISTORISCHE FEITEN

De Kongo Vrijstaat (KVS)

Op 23 februari 1885, naar aanleiding van de Conferentie van Berlijn, erkennen de deelnemende Staten, waaronder Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk, Portugal, Duitsland en de Verenigde Staten de KVS als persoonlijk eigendom van Leopold II, Koning der Belgen.

De leden van het bestuur dat in Kongo werd ingevoerd door de KVS waren Europeanen, voornamelijk Belgen, Italianen en Scandinaviërs. De Europese bevolking in Kongo bedroeg in die tijd nooit meer dan 4000 personen.

Dat misbruiken werden gepleegd tijdens de KVS is onbetwistbaar. Tussen 1885 en 1890 heeft de KVS een intensieve commerciële exploitatie aangevangen, eerst van ivoor en later van wildgroeiende rubber. Onder de avonturiers die naar Kongo reisden waren er met weinig scrupules. De administratieve agenten waren onderworpen aan een uitslagverbintenis, met zware lasten voor de opgevorderde bevolking als gevolg.

Daarentegen is het misleidend, zoals de pers het soms beweert, te spreken van een "genocide". Volgens de Conventie voor de preventie en de repressie van de misdaad van genocide is dit begrip toepasselijk op handelingen begaan met het oogmerk om een nationale, etnische, raciale of religieuze groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Er zou dus een weloverwogen wil moeten bestaan om een bevolking uit te roeien. Deze wil was kennelijk afwezig - er was nooit de intentie om de Kongolese bevolking of een bepaalde nationale, ethnische, raciale of religieuze geleding ervan te vernietigen. Integendeel was de KVS op zoek naar mankracht, en had er allerminst belang bij om de inheemse bevoling uit te roeien. Blijft de vraag naar criminele handelingen die aan de KVS administratie toegewezen zouden kunnen worden. In deze kontekst is het eveneens ronduit misplaatst te beweren dat miljoenen slachtoffers zouden zijn gevallen of dat de helft van de Kongolese bevolking uitgeroeid zou zijn. Diverse bronnen zijn aan de oorsprong van deze fabelachtige cijfers.

Vooreerst is er Edmund Morel, Britse journalist en voorganger van de huidige internationale beweging ter verdediging van de Rechten van de Mens, die zich beriep op een vergelijking tussen bevolkingscijfers uitgegeven door de KVS en door Belgisch Kongo. Hij citeert in 1912 het cijfer van 7.248.000 inwoners (cijfer afkomstig van het Belgisch koloniaal bestuur) en vergelijkt met voordien aangevoerde cijfers die nooit minder waren dan 15, 20 of zelfs 30 miljoen inwoners (artikel uit de Westminster Gazette van 1 juli 1912). Dit cijfer is verbazend in vergelijking met de volkstelling van 1924 die gewag maakte van 10 miljoen inwoners. Hoe zou een uitgebluste bevolking van 7 tot 10 miljoen zielen kunnen overgaan in een periode van amper een decennium ? In werkelijkheid bestonden er in die tijd geen betrouwbare gegevens over de samenstelling van de Kongolese bevolking. De eerste echt betrouwbare volkstelling dateert van na de Tweede Wereldoorlog. In de 19de eeuw waren er waarschijnlijk heel wat minder dan 10 miljoen inwoners in Kongo. Ter vergelijking werd in het naburige Zuid-Rhodesië (ex-Zimbabwe) amper een half miljoen inwoners geteld tijdens dezelfde periode.

Vervolgens heeft de Amerikaanse successchrijver Adam Hochshild, auteur van het recente boek "Leopold's Ghost in Afrika" (die letterlijk een compilatie van archieven van het Belgische Ministerie van Buitenlandse Zaken door voormalig Belgisch diplomaat Jules Marchal "E.D.Morel contre Léopold II" heeft overgeschreven - zie de site http://www.cobelco.org) een extrapolatie geprobeerd vanuit gekende bevolkingscijfers van enkele dorpen waar wilde rubber werd ontgonnen, en waarvan de mannelijke bevolking rond 1907-1908 (datum van de overdracht aan België) de helft bedroeg van de vrouwelijke bevolking (om redenen van migratie, ziekte, vlucht of overlijden). Een extrapolatie van zulke cijfers in het rubberwingebied naar de gehele bevolking van Kongo is echter allerminst betrouwbaar. De KVS de ontwikkeling van de slaapziekte toeschrijven (die te wijten zou zijn aan de algemene verzwakking van de bevolking) is misplaatst daar waar de Koning de eerste programma's voor de uitroeiing van deze ziekte heeft ingevoerd.

De stelling van een genocide of van een uitroeiing van de bevolking op grote schaal wordt nog tegengesproken door volgende feiten, die getuigen van de beperkte greep van de KVS administratie op Kongo :

- De buitenlandse bevolking bedroeg in die periode niet meer dan 4000 personen. In het begin van de jaren 1890 waren de administratieve agenten belast met de rubberwinning niet meer dan 175 in aantal.
- De administratieve posten waren enkel gelegen langs voor stoomboten bevaarbare rivieren. Deze stoomboten werden in Leopoldstad (Kinshasa) samengesteld met onderdelen die vanuit Matadi werden aangevoerd. Expedities vertrokken vanuit deze posten landinwaarts over een afstand van 30 �* maximum 50 km om nadien naar hun startbasis terug te keren. Een aanzienlijk deel van Kongo was nog onaangeroerd bij de overdracht aan België in 1908.
- De ontginning van wilde rubber, waarvoor het bestuur van de KVS ruimschoots werd bekritiseerd, kon enkel plaatshebben in het tropische regenwoud van de Kongo bekkens, dus enkel in een bepaald deel van het land.

De humanitaire campagne van Morel kon in die tijd, net zoals op de dag van vandaag, gevoerd worden tegen de vorst van een klein land, maar niet tegen een grootmacht. Op hetzelfde ogenblik verjoegen Engelse kolonisten de inheemse bevolking van de beste gronden van Rhodesië, zonder enige perscampagne van gelijke omvang te veroorzaken.

Onder internationale druk als gevolg van lastercampagnes alsook onder druk van de publieke opinie in België werd een Onderzoekscommissie door de Koning ingesteld in 1904. Het verslag van haar onderzoek werd in 1905 in het Staatsblad van de KVS (Bulletin officiël, Nrs 9-10, sept.-oct.905).

Deze Commissie, samengesteld uit integere figuren van uiteenlopende nationaliteit (Edmond Janssens, Giacomo Nisco en E.de Schumacher), met een verregaande toegang tot diverse documenten en getuigenissen over het hele grondgbied van Kongo, verrichte een bijzonder merkwaardige studie van de kwalen van het KVS bestuur en hun oorzaken, in het uitsluitend belang van de inheemse bevolkingsgroepen. Bij wijze van inleiding onderstreept de Commissie de veiligheid die over het geheel van de KVS heerst, het einde van de slavernij en het cannibalisme, de stedelijke ontwikkeling van Matadi en Leopoldstad, de buurtspoorwegen van Mayumbe, de "watervalspoorweg" (die het hoger en het lager gelegen gedeelte van de Congostroom aan elkaar verbond), de "Grote Merenspoorweg", de 80 stoomschepen, een telegrafische lijn van 1200 km, hospitalen in provinciehoofdplaatsen, een efficiënte administratie ondanks het beperkt aantal ambtenaren, een gerechtelijk apparaat dat aanzien geniet bij de inheemse bevolking daar waar het reeds gevestigd is, de bedrijvigheid van de missieposten.

Als eerste kritiek geldt de restrictieve interpretatie die gegeven wordt aan het begrip "onbezet land" daar waar administratieve voorposten van de KVS gevestigd zijn. Aangezien de inboorlingen het land rond hun dorpen niet bebouwden werd door agenten al te gemakkelijk overgegaan tot de overname ervan ten behoeve van de KVS, daarmee de verplaatsing belemmerend van de dorpen en van hun inwoners. Ook al werden deze in de feiten toegestaan om van bepaalde vruchten van het aldus omschreven "openbaar domein" te genieten, dan nog was dit slechts een herroepbare tolerantie. De Commissie stelde dan ook voor om de bij dorpen nabijgelegen zones over te dragen aan de vrije beschikking van de dorpelingen.

Inzake vrijheid van handel stelt de Commissie vast dat deze, vooraleer de KVS tot stand kwam, vooral bestond uit de verhandeling van ivoor en slaven. Aan deze twee activiteiten werd door de KVS een einde gesteld, en er bleef dus geen inheemse nijverheid meer over om aan een betekenisvolle handel gestalte te geven. De Commissie pleit voor de invoering van geld als pasmunt, tot dan slechts in voege in de lagere Kongobekkens, vanaf dan ook in het hogere deel van de Kongostroom en zijn zijrivieren, ter vervanging van de ruilhandel die de inboorlingen benadeelde

De Commissie erkent de noodzaak van een karwei ter vervanging van een financiële belasting (waarvoor de inboorlingen onvermogend waren) teneinde de ontwikkeling van de KVS mogelijk te maken (met verwijzing naar soortgelijke karweien in Europa zoals de legerdienst of werken van openbaar nut waarvoor dorpelingen bij ons werden opgevorderd). Ze stelt echter vast dat deze last aanvankelijk op erg veranderlijke wijze werd toegepast (van 2 tot 9 kg rubber per werkman, al naar gelang het district). De vergoedingen waren niet billijk. Slechts een maximumloon werd door de KVS opgelegd. Een decreet van 1903 poogt althans op papier misbruiken bij te sturen door de werktijd te beperken tot een periode van 40 uren per maand, een minimumloon op te leggen en de opbrengst aan te passen aan de omgeving (bebossingsgraad, afstand van het dorp). De toepassing van dit decreet neigde echter tot het behoud of zelfs de toename van de bestaande productie, die reeds heel zwaar uitviel voor de getroffen bevolking, welke ook de vereiste inspanning was. Indien de KVS tot doel had meer bevolkingsgroepen aan deze belasting te onderwerpen, waren vooral deze dorpen gelegen in de nabijheid van administratieve posten door de maatregel getroffen. Zij dienden het meest gevolg te geven aan opdrachten voor werken en ravitaillering van onder meer de inheemse openbare weermacht (force publique), wat bijzonder zwaar uitviel in agglomeraties zoals deze rond Leopoldstad, en een aanzienlijke ontvolking veroorzaakte als gevolg van de vlucht van dorpelingen naar meer afgelegen gebieden. De Commissie pleitte bijgevolg voor de ontwikkeling van moderne voedselteelten in de nabijheid van stedelijke gebieden in de KVS. Zo ook deed de houtkarwei langs bevaarbare rivieren voor de brandstof van stoomschepen de nabijgelegen inboorlingengroepen, reeds uitgedund als gevolg van de voor hen lucratieve slavenhandel, verder wegvluchten. Hetzelfde gold voor de dragerskarwei wanneer bevaarbare rivieren ontbraken.

De Commissie veroordeelt ook scherp de dwangmaatregelen om de inboorlingen te verplichten hun taken te volbrengen, waaronder de gijzeling van stamhoofden of vrouwen. Indien gijzelaars niet mishandeld werden in administratieve posten golden mishandelingen wel in gebieden die aan de administratieve controle ontsnapten, zoals tijdens militaire expedities van louter inheemse weermachteenheden. Deze laatste waren meestal uit een ander gebied afkomstig en vertoonden dienvolgens weinig meewarigheid met de lokale inboorlingen.

Hetzelfde gold in concessiegebieden van commerciële bedrijven. De delegatie van het karweirecht aan deze laatste, die enkel op winst uit waren, is het voorwerp van zware kritiek van de Commissie. De zwaarste misbruiken werden in concessiegebieden gepleegd.
De Commissie verzet zich dus niet niet tegen de vestiging van een collectieve karwei in functie van het bevolkingsaantal van een dorp, met dien verstande dat aan het traditioneel stamhoofd de toepassingmodaliteiten ervan worden toevertrouwd, en hem voor zover nodig de steun van de administratie wordt toegezegd.

De Commissie veroordeelt het bovenmatig gebruik van militaire expedities, inzonderheid voor de inning van "belastingen" (karweien) of ter bestraffing van een misdrijf. In het bijzonder wordt de zending van inheemse patrouilles zonder Europese begeleiding aan de kaak gesteld, wegens het ontwaken van "bloeddorstige instincten" van aan zichzelf overgeleverde soldaten. Het is gedurende zulke expedities dat het merendeel van de aan de KVS toegeschreven misdaden werden begaan. Zulke wanbedrijven waren ook het feit van privébedrijven, ondanks de formele verbodsbepalingen van de KVS.

Tenslotte veroordeelt de Commissie de bovenmatige adopties van ten onrechte als "verlaten" beschouwde kinderen door zowel de KVS als door sommige religieuze missieposten. De Commissie stelt vast dat deze kinderen in de Afrikaanse cultuur door hun uitgebreide familie opgenomen kunnen worden. Deze ontaarde kinderen vormden vaak later een potentiële mankracht voor de openbare weermacht. De Commissie onderschrijft echter de goede behandeling van kinderen die bij missies terecht kwamen. In plaats van deze kinderen aan hun natuurlijke omgeving te onttrekken pleit de Commissie voor de veralgemening over heel het grondgebied van verplicht onderwijs.

De campagne van Morel werd eveneens gevoed door het verhaal van gehakte handen en voeten van inboorlingen door leden van de eveneens inheemse "openbare weermacht" ("force publique"). In werkelijkheid hadden de soldaten van de weermacht als instructie het bewijs mee te brengen dat hun kogels op het slagveld (en niet voor de jacht) werden gebruikt. Te dien einde amputeerden zij de lichamen van hun overleden tegenstrevers. Deze weerzinwekkende praktijk mag niet verward worden met de toepassing van de Charia in de Swahili invloedsfeer, voordien onder de controle van slavenhandelaars. Zoals de Onderzoekscommissie vaststelt was verminking in geen geval een bewust overwogen beleid van de KVS. Het afhakken van ledematen van overleden vijanden was eigen aan lokale gewoonten, als een trofee van slagvelden in bepaalde gebieden. Soms werden levende personen voor dood achtergelaten en verminkt, hun armband gestolen. Nooit werd deze praktijk door een Europeaan gelast, laat staan getolereerd. Dit verontschuldigt vanzelfsprekend niet het verwerpelijk systeem dat zulke uitspattingen mogelijk maakte, noch het schokkend schouwspel van geamputeerde lichamen.

Men dient toe te geven dat het exploitatiepatroon van de KVS geleid heeft tot misbruiken van aard om reacties teweeg te brengen zoals de humanitaire campagne van Edmund Morel in het Verenigd Koninkrijk. Deze misbruiken zijn onverschoonbaar, maar kunnen verklaard worden door het feit dat Koning Leopold II heel zijn fortuin in het koloniale avontuur gestort heeft. De Belgische Regering en het Belgisch Parlement, waarschijnlijk nog onder de indruk van de recente onafhankelijkheid van België, zelf bevrijd van het juk van vreemde naties, weigerden om hem hierin te volgen. De koloniale onderneming vergde aanzienlijke fondsen zodat de Koning weldra in staat van virtueel faillissement verkeerde, met schulden bij verscheidene Europese banken uit die tijd en bij de Regering. Men kan dus begrijpen dat hij aan zijn administratie opdracht gaf te renderen, zonder teveel toe te kijken op de gevolgen hiervan voor de menselijke waardigheid van zijn onderhorigen. De Koning heeft zich nooit zelf naar Kongo begeven. In een periode waar de eerste motorvoertuigen hun ingang vonden zou de wilde rubberontginning bijzonder winstgevend blijken voor de nieuwe Kongo Vrijstaat.

Stellingen die deze misbruiken gelijkstellen met een "genocide" of een massamoord kunnen echter niet onderschreven worden. De "bewijzen" die aangevoerd worden om zulke stellingen te schragen kunnen een grondige analyse niet weerstaan en worden nog tegengesproken door het behoud van de stamhoofden en traditionele structuren onder het Belgisch koloniaal bewind. De scheeftrekkingen van de anti-Leopold campagne in het Verenigd Koninkrijk mag men tevens niet vergeten. Het overdadig gebruik van sommige beelden (zoals die van verminkte personen) had ogenschijnlijk tot doel de opinie te shocken eerder dan over werkelijke misbruiken te informeren.

Belgisch koloniaal bewind (1908-1960)

Op 18 oktober 1908 wordt Kongo afgestaan aan de Belgische Staat.en de Wet op de Regering van Belgisch Kongo wordt uitgevaardigd. Deze overdracht, onder druk van de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk (3 gezamenlijke demarches werden door hun legaties te Brussel ondernomen), was het voorwerp van harde onderhandelingen.

In die tijd was Kongo nog voor een groot deel "terra incognita". Er kwam een einde aan de misbruiken van de KVS, en dit werd erkend door de protestantse missionarissen (aan de oorsprong van de campagne van Morel) en door de ter plaatse reizende Britse Consuls. Kongo werd op paternalistische wijze ontwikkeld en ontgonnen. De ingeweken Belgische bevolking zal voor de Tweede Wereldoorlog de 15.000 (op een totaal van 25.000 Europeanen) niet overstijgen, en zal nadien onder de grens van 100.000 inwijkelingen (op 112.000 Europeanen) blijven.

Binnen een tijdsbestek van drie jaar volgend op de overdracht van de Kongo werd door de Belgische Regering een einde gesteld aan het systeem van exploitatie van de KVS.

Op economisch vlak wordt de Belgische kolonisatie gekenmerkt door de opkomst van grote mijnconcerns met Belgisch, Amerikaans en Brits kapitaal (Forminière voor de diamant van Kasai, Union Minière waarvan de zetel eerst in Salisbury, Rhodesië, gevestigd was, voor de koper uit Katanga). Investeringen overstegen met 140% deze van beide Rhodesiës, en met 200% deze van Frans equatoriaal Afrika. Landbouw, die in het begin van de 20ste eeuw de mijnproductie nog met 20% oversteeg, was toen hoofdzakelijk in inheemse handen. Lever Brothers verwierf nadien belangrijke concessies voor de productie van palmolie. De Generale Maatschappij had, buiten belangen in mijnconcerns, tevens de productie van katoen aangevangen (Cotonco, die in 1925 80% van de Kongolese katoenproductie vertegenwoordigde).

Indien grote bedrijven zich ontegensprekelijk hebben verrijkt met Kongolese natuurlijke rijkdommen hebben ze tevens gezorgd voor hygiënische normen en voedselzekerheid die onbestaande waren in het naburige Rhodesische Copperbelt. Wel dient er toegegeven te worden dat tot in de jaren 1920 vaak onder dwang beroep werd gedaan op lokale werkkrachten, zoals dat wellicht ook elders gebeurde. De vermenigvuldiging van een verscheidenheid aan productiegroeipolen over het geheel van het Congolese grondgebied heeft aanzienlijk bijgedragen tot een ontwikkeling die het binnenland als de steden betrof.

Vanaf de jaren 1920 wordt werk gemaakt van een lokaal tewerkstellingsbeleid. Indien misbruiken nog worden vastgesteld in hoofde van sommige bedrijven zou het onjuist zijn om er een systematisch karakter aan toe te schrijven. Het officieel beleid neigt er, weliswaar onvolmaakt, toe zulke misbruiken te vervolgen. Rond dezelfde periode verandert het fiscaal beleid van de kolonie : gewone inkomsten bestaan nog slechts voor 1/5de uit inheemse belastingen in plaats van nagenoeg de helft voor 1920.

Het beeld uit de KVS van Europeanen die bij wijze van bevriende Afrikaanse tussenpersonen de kolonie besturen wordt tussen de twee Wereldoorlogen geleidelijk vervangen door een systeem van indirecte administratie, opgelegde teelten en de groeiende (en door de economische crisis van jaren 1930 nog aangescherpte) macht van grote bedrijven ten overstaan van de kleinhandel en de gewone kolonialen. Dit economisch systeem zal aan de oorsprong staan van een nieuw proletariaat.

Terzelfdertijd als de ontwikkeling van commerciële bedrijven in het binnenland ontwikkelen religieuze missies een aanwezigheid die leidt tot een veralgemening van het onderwijs (alfabetisering), de gezondheidszorg en een verbetering van de landbouwtechnieken. Het onderwijs, op paternalistische leest geschoeid, is niet gericht op de vorming van een elite, maar "ervoor te zorgen dat de scholen aan het inheemse milieu zijn aangepast en op de inheemse mentaliteit gestoeld, dat ze een essentieel technisch karakter hebben" (Minister Franck in 1920, voor wie de inboorling zijn handen diende te leren gebruiken om een verdienstelijke en tevreden werkman te zijn). In de jaren 1930 ondernemen de grote bedrijven echter de vorming van geschoolde werknemers. Tijdens deze periode zal ook het aantal door missies opgeleide verplegers en opvoeders aanzienlijk toenemen.

Men kan de invloed van België als tweede missieland na Frankrijk in de Wereld niet negeren (62% van de 5000 Belgische missionarissen bevinden zich in Kongo in 1940). Nagenoeg 20% van de Belgische bevolking in Kongo bestaat alsdan uit missionarissen. Deze evolueren van een paternalistische vorming van inboorlingen naar een grotere opwaardering van een lokale clerus. Hun bijdrage in de vorm van onderwijs en medische zorgen is aanzienlijk geweest.

Na de Tweede Wereldoorlog zullen de wijzigingen binnen de Belgische politiek de opkomst van politieke elites in de Kongolese steden bevorderen, welke binnen een kleine Kongolese burgerij (klerken, bedienden, verplegers) aangeworven zullen worden, en het speerpunt van de onafhankelijkheidsbeweging zullen vormen in 1959-1960. Het onderwijssysteem van het Belgisch koloniaal bewind heeft de elementaire opleiding van de grootste gemene deler bevoorrecht in een historisch perspectief. Zo zal Belgisch Kongo de hoogste alfabetiseringsgraad van heel Afrika bereiken. Heel de infrastructuur was aanwezig, tot op het niveau van de universiteiten (Lovanium werd in 1954 gesticht), om te evolueren naar een sluitend onderwijssysteem op het niveau van de Congolese natie.

Op medisch vlak richtte de koloniale overheid een netwerk van medische centra en ziekenhuizen in van een in Afrika ongeëvenaarde kwaliteit en dichtheid, die voor de Congolese bevolking toegankelijk was. De geneeskunde was er zodanig ontwikkeld dat zelfs Zuidafrikanen zich naar Elisabethstad verplaatsten voor delicate behandelingen. Een vaccinatiecampagne tegen polio in Congo rond 1960 geeft thans aanleiding tot een controverse in Britse kringen (journalist Hooper) wegens mogelijke oorzaak aan de verspreiding van Aids. Echter werden toen zowel Afrikanen als Europeanen gevaccineerd, zonder dat deze laatste groep ooit enig symptoom van Aids te kennen gaf.

Op het vlak van de communicatie en de verstedelijking bevoorrechte het koloniaal bewind in alle omstandigheden de kwaliteit en de gelijke behandeling met de technieken en ontwikkelingsgraad die in de metropool van toepassing waren. Zo werden de voornaamste steden vanaf de jaren 50 met een afsluitende riolering uitgerust, net zoals de Belgische steden. Het spoorwegnet werd begin van de jaren 50 zoals in België geleidelijk geëlectrificeerd. Deze werkwijze werd ook toegepast op het telegrafisch en telefonisch communicatienetwerk, en voor de progressieve en gesofistikeerde stedelijke centra in volle ontwikkeling.

Kongo heeft onbetwistbaar aan België opgebracht, net zoals de ontwikkelingsinspanningen van de koloniale overheid bij de bevolking een elders in Afrika ongeëvenaarde intensiteit en uitstraling heeft gekend in een bijzonder korte tijdspanne. Bovendien zijn de -onder meer in Katanga- voortgebrachte rijkdommen slechts de vrucht van de bedrevenheid die de Belgen aan de dag hebben gelegd tijdens de kolonisatie. Indien Kongo overigens meestal financieel onafhankelijk is geweest van de metropool, met uitzondering van de economische crisisjaren volgend op 1930, waar België het verlies aan inkomsten uit de export heeft moeten compenseren, dient te worden gewezen op het gebrek aan commerciële privileges van ons land in de kolonie bij toepassing van de acte van Berlijn van 1885. Als gevolg hiervan ging slechts 1 �* 2 % van de Belgische export naar Congo tussen de twee Wereldoorlogen, en 4 �* 6 % voor de onafhankelijkheid. De Congolese productie vertegenwoordigde eveneens slechts 1 % van onze invoer in 1925, 4 �* 7 % in de jaren 30, en slechts 8 % voor de onafhankelijkheid. Voor de Congolese economie vertegenwoordigde België slechts een derde van de invoer en een kwart tot de helft van de uitvoer voor de onafhankelijkheid. In vergelijking hiermee was de productie van Franse en Britse kolonies onderworpen aan de richtlijnen van hun respectievelijke metropolen.

Bij de onafhankelijkheid hebben de Belgen aan Kongo een onaangetaste bestuurlijke, economische, sociale, medische en educatieve infrastructuur overgelaten. In andere omstandigheden dan deze die tot de onafhankelijkheid hebben geleid was er een kader voor de opkomst van een welvarend land dat bij zijn onafhankelijkheid over het grootste BBP per capita van het hele Afrikaanse continent genoot (hoger zelfs dan Zuid Afrika … en zelfs Canada). Het was tevens de koloniale overheid die de verkiezingen heeft georganiseerd die de opkomst van nochtans vijandige nationalistische leiders heeft mogelijk gemaakt.

Daarentegen was de toespraak van Lumumba op de plechtigheden voor de onafhankelijkheid het symptoom van een reële frustratie van de Congolese politieke elite ten overstaan van een gepercipieerd paternalisme, zoniet racisme bij een aantal kolonialen (die hun onderhorigen "tutoyeerden", en in vroegere tijden de "chicotte", een soort zweep, hanteerden). De creatie door de kolonisator van een caste van "geëvolueerden" bij de Afrikanen was tevens een miskenning van de waardigheid van de Afrikaan en zijn cultuur.


De onafhankelijkheid (30 juni 1960)

België, onder druk van de naoorlogse dekolonisatiebeweging, was slecht voorbereid op de onafhankelijkheid van zijn voormalige kolonie. De toespraak van Generaal De Gaulle in Brazzaville in 1959 heeft ongetwijfeld zijn weerslag niet gemist op de opgehitste massa's in Kinshasa en andere grote steden.

Gelet op het paternalistisch systeem dat in voege was heeft de Belgische Regering tevergeefs een transitie van 5 jaren voorgesteld tijdens de Ronde Tafel van Brussel in 1959. De druk voor een onmiddellijke onafhankelijkheid kwam niet alleen van buiten uit maar ook vanuit het binnenland, met een bijzonder rumoerig parlement, zelfs in de schoot van de christelijk-liberale coalitie, de aanvallen van de socialistische oppositie niet meegerekend.

De toespraak van Generaal De Gaulle in Brazzaville in 1959 (die opriep tot de onafhankelijkheid) heeft onmiskenbaar een aanzienlijke weerslag gehad op de geëlectriseerde massas in Kinshasa en andere grote steden.

Van hun kant toonden de Kongolese nationalisten zich, onder leiding van een virulente Lumumba, bijzonder ontoegeeflijk met hun eis voor een onmiddellijke onafhankelijkheid.

Het Belgische parlement heeft sindsdien officieel de "morele" verantwoordelijkheid van België erkend voor de moord op Lumumba, die ons land niet belet heeft. Dit zou echter het wispelturig karakter van deze icoon niet mogen verdoezelen, zoals het tot uiting komt in het boek "Congo Cables" (thans uitverkocht) van een Amerikaanse journaliste die onder het Carterbewind toegang kreeg tot de confidentiële telexen van het State department. Hij kon terzelfdertijd de Verenigde Staten vleien en het Amerikaans imperialisme beschimpen (in een periode waar Belgische diplomaten uit Kinshasa verbannen waren). Deze wispelturigheid werd eveneens tegenover de Sovjetunie of de Verenigde Naties aangehouden (zie de vetes met Dag Hammarskjold). Voor Congo's binnenlandse politiek was ze zonder meer catastrofaal. Lumumba die de twee grootste talen in Kongo (Swahili en Lingala) perfect beheerste was een begenadigde spreker die het volk in een mum van tijd kon ophitsen. Maar zijn onvolwassen politiek optreden eindigde in ongecontroleerde massabewegingen. Onrechtsreeks is hij verantwoordelijk voor de muiterij van de openbare weermacht of force publique, toen nog onder bevel van Belgische officieren. Zij vurige toespraken hadden buitensporige verwachtingen geschapen, die niet konden worden ingelost, met de gekende anarchie als gevolg in de jaren 1960-1965. Deze periode werd met de staatsgreep van Mobutu afgesloten. Voormalig Minister Justin Bomboko (enige universitair geschoolde in de eerste Regering van Congo) heeft tijdens hoorzittigen in de Belgische Senaat begin 2004 onderstreept dat ondanks zijn aandringen de regering geleid dor President Kasavubu en Eerste Minister Lumumba niets heeft ondernomen om de muiterij in de kiem te smoren en te bestraffen, desnoods met behulp van Belgische troepen. Hij wijt aan deze onthouding het verval in de anarchie van zijn nochthans zo beloftevol land in termen van menselijke en materiële rijkdommen en infrastructuur.

Mobutu

De "Zaïrisering" van Belgische en buitenlandse bedrijven heeft in 1973 onder het Mobuturegime plaatsgehad. Het is vermeldenswaard dat deze brutale onteigeningsbeweging (eigenaars hadden 24 uur de tijd om de plaats te ruimen voor de "vrienden" van het regime) die jaren van leegroof heeft ingeleid in de Wereld verre van de kettingreacties of veroordelingen heeft veroorzaakt van de omvang die de landhervorming van President Mugabe in Zimbabwe heeft teweeggebracht. Nochthans was deze laatste onteigeningsgolf verhoudingsgewijze heel wat minder brutaal en wettelijk beter omkaderd, maar hier ging het om boeren van Britse komaf. Het dient opgemerkt dat Kongo-Zaïre, die tot dan een reëele economische groei had gekend, vanaf dan een permanente economische inkrimping heeft meegemaakt, die nog werd aangewakkerd door de slechte economische conjunctuur in de Wereld.

De Zaïrisering heeft België er niet toe belet zijn eigen ontwikkelingsprogramma's aan te houden in het tot Zaïre omgedoopte Kongo, ondanks sterke schommelingen in de bilaterale betrekkingen.

België heeft met het Mobuturegime gebroken in 1991 naar aanleiding van niet opgehelderde moorden op de Universiteit van Lubumbashi.

HUIDIGE BELGISCHE AANPAK
Sinds 1999 heeft België zich onder impuls van Minister Michel opnieuw ingelaten met Centraal Afrika. De opkomst van een transitieregering onder leiding van President Joseph Kabila heeft de hernieuwing van onze betrekkingen met de Demokratische Republiek Kongo (DRK) vergemakkelijkt. In een voorafgaande fase heeft de Belgische diplomatie al zijn krachten gebundeld ten gunste van het herstel van de vrede in de Grote Meren, onder meer metb d steun aan het Lusaka Akkoord (1999) ten behoeve van de DRK. België heeft actief bijgedragen tot de totstandkoming van vredesakkoorden onder Afrikanen volgens het principe van African Ownership.

België is het enige land dat zijn post-koloniale vergissingen heeft toegegeven, zoals in Rwanda in 2000 waar Eerste Minister Verhofstadt de verontschuldiging van de Belgische Regering en het Belgische volk heeft aangeboden voor hun schuldig verzuim tijdens de Rwandese genocide. Men kan nog de actieve rol opmerken van Minister Michel in 2001 naar aanleiding van de Conferentie over racisme in Durban in Zuid Afrika, waar hij zich ingespannen heeft voor collectieve excuses van de Europese Unie met betrekking tot de slavenhandel.

Deze periode werd tevens gekenmerkt door de openbare verontschuldiging van de Belgische Regering voor de morele verantwoordelijkheid van België voor de moord op Lumumba en de uitnodiging van Eerste Minister Verhofstadt (naar aanleiding van zijn bezoek in de DRK ter gelegenheid van de 40ste verjaardag van de onafhankelijkheid in 2000) om de betrekkingen op een nieuwe grondslag voort te bouwen. Men kan tevens opmerken dat ondanks een erg gespannen klimaat Minister Michel de enige aanwezige Westerse Staatsman was op uitvaart van Kongolese President Laurent Désiré Kabila.

Met de terugtrekking van buitenlandse troepen uit de DRK en het einde van de burgeroorlog in dit land is een nieuwe transitieperiode in voege getreden. België zal zijn ontwikkelingshulp naar de DRK verdubbelen, met een benadrukking van het herstel van de openbare functies van de Staat, welke tijdens nagenoeg een halve eeuw tekortgedaan werden : justitie, bestuur, veiligheid, maar ook gezondheidszorg, onderwijs, infrastructuur.

A posteriori kan geen enkel koloniaal systeem verantwoord worden. Men kan betreuren dat het paternalisme van het Belgisch koloniaal systeem en de afwezigheid van lokale elites tot een afgeraffelde onafhankelijkheid hebben geleid.

De houding van Kongolezen tegenover België kenmerkt zich in de meeste gevallen door een mengeling van genegenheid (de "nokos" of ooms) en verstoordheid. Hun verwachtingen, die verwijzen naar een mythisch verleden waar het economisch systeem werkte (maar met abstractie van de onbillijke fundering van het koloniaal systeem), overtreffen echter van ver onze mogelijkheden. België kan zich vandaag niet alleen inlaten met Kongo zonder de hulp van de Europese Unie en de internationale Gemeenschap. Een constructieve houding van de Kongolese politieke krachten is eveneens bepalend voor de ontwikkeling van dit land.

Men kan echter even stilstaan bij de toespraak van President Kabila voor de Belgische Senaat op 11 februari 2004, waar hij een uitgesproken hulde uitbrengt aan de missionarissen, ambtenaren en ondernemers die bijgedragen hebben tot de totstandkoming van een Staat in het hart van Afrika, met een expliciete verwijzing naar Leopold II, als stichtend element van deze Staat. Zo een toespraak staat in schril contrast met vooroordelen die elders worden gedragen en ertoe neigen ons koloniaal verleden te herleiden tot een puinhoop van misbruiken en falingen.

Alexis de Crombrugghe



www.belgischeunie.be

[Marco]

Kunde da nie samenvatten?

[Cynicus]

Oorspronkelijk geplaatst door Marco

Kunde da nie samenvatten?

Ik heb een gelijkaardig topic geplaatst waarin ik mij beperk tot de essentie (zie http://forum.politics.be/viewtopic.php?t=13480).

[maddox]

Samengevat is deze een vergoeilijking van alle misdaden die in Kongo gepleegd zijn.
Het feit dat Leopold II een bestuur instaleerde van zowat het grootste landgoed ooit ter aarde, met als enige opdracht:
[size=4]"maak winst, en gebruik daar alles voor wat erin handbereik ligt, zelfs negerlevens,maakt niet uit, Onze royale zakken moeten nog royaler gespekt worden, willen jullie een luxeleventje kunnen leiden-[/size][size=2]er zijn voldoende vervangers die popelen om jullie te vervangen."[/size]maakt totaal niet uit, er werd namelijk ook beschaving geimporteerd in de oerwouden van Kongo Vrijstaat.
Oftewel, alle excuses zijn prima.

Zelfs de onnoemelijke uitbuiting van de lokale bevolking en industrie door Mobutu en kliek-[size=2]Dat grote bedrijven zoals bijvoorbeeld Umicor gewoon een beetje winst afschoven en zo een quasi wetteloze industrie aan de gang konden houden daarbuiten gelaten[/size]- word hierin afgedaan als een gevolg van de krimpende wereldeconomie na 1973.([size=1]dat die veroorzaakt werd door de leuke houding in verband met de Israëlische overwinning op de binnenvallende Islamitische hordes in de Yom Kippoer oorlogvan de olieproducerende landen in het midden oosten is wat anders[/size])

[Groot Bakkes]

Over dat handenafhakken, laten we daar duidelijk over zijn: er zijn handen afgehakt van levende kinderen, omdat de kolonialen een kogel gemist hadden, en ze voor elke kogel een rechterhand moesten terugbrengen. De bewijzen hiervan zijn neergepend door msissionarissen. Er zijn ook foto's van.

Over de schuld of onschuld van Leopold II, stel ik mij de vraag: waarom heeft Leopold II alle geschreven correspondenties tussen hem en zijn plaatselijke waarnemers, militairen, et cetera laten verbranden???
Toch niet omdat er instond hoe goed hij het wel voorhad met de humanitaire situatie van de zwarten?

[Tantist]

Oorspronkelijk geplaatst door Marco

Kunde da nie samenvatten?

't Is allemaal ni gebeurt, en als 't toch gebeurd is, dan was 't ni zo erg...







Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel.

[basil]

Tiens, nu ik er aan denk, is dit geen sterk staaltje van revisionisme dat volgens de 'democraten' zou moeten verboden worden?
Of moet één en ander door de vingers worden gezien wegens 'tot meerdere eer en glorie van het Vaderland'?

Voor mijn part mogen ze la famile royale doen opdraaien voor herstelbetalingen aan Kongo.

'k Zou ze eens willen zien werken om hun brood te verdienen, met z'on minkunkels zal het wel oud brood zonder beleg zijn. 8)

[Groot Bakkes]

Oorspronkelijk geplaatst door basil

Tiens, nu ik er aan denk, is dit geen sterk staaltje van revisionisme dat volgens de 'democraten' zou moeten verboden worden?
Of moet één en ander door de vingers worden gezien wegens 'tot meerdere eer en glorie van het Vaderland'?

Voor mijn part mogen ze la famile royale doen opdraaien voor herstelbetalingen aan Kongo.

'k Zou ze eens willen zien werken om hun brood te verdienen, met z'on minkunkels zal het wel oud brood zonder beleg zijn. 8)

Inderdaad, zouden we geen klacht indienen tegen BUB wegens revisionisme?

[basil]

Zeg Bakkes, ik zie bij je post een link naar oa. de VVB en het Masereelfonds staan. Van deze laatste ken ik enkel Ludo Abicht als (voor mij althans) eminente spreekbuis van de Vlaamse linkerzijde.
Hij toonde zich in een recent opiniestukje vrij sceptisch tov het arrest tegen het VB.
Hoe denken de meesten binnen jullie groep over deze zaak; het is m.i. vrij duidelijk dat de beschuldiging van racisme maar één van de redenen was om dit vonnis te vellen?

[basil]

Excuses, ik zou deze vraag in het daarvoor bedoelde forum moeten gezet hebben!!!!!

[dorus]

Patriot gebruikt nogal veel het woord: onbetwistbaar.

Misschien zou hij wat meer bewijzen kunnen aandragen.

De documentatie in mijn bezit luidt een totaal andere klok.

Maar dat is in een andere thread al uitgebreid aan bod gekomen.

[Maxime_Penen]

Kom mijn beste royalisten, gene zever...

Iedereen heeft altijd geweten wat voor praktijken er zich in de Kongo afspeelden. Iedereen heeft altijd geweten dat Leopold II de Kongo regeerde als ware het zijn eigen achtertuin waar hij kon doen en laten wat hij wilde. Gewoon eigen aan de 19de eeuw. Elke koloniale macht ging, naar 20ste eeuwse normen, zijn boekje ver te buiten in z'n kolonies.

Ik snap gewoon niet dat er mensen zijn die dat nog durven vergoeilijken. Wees toch eens eerlijk. Big shit happened, don't deny it.

[Seba]

BUB zou veel meer geloofwaardigheid kweken door te stellen dat LeopoldII inderdaad verantwoordelijk is voor de genocide in Kongo, maar dan tegelijk aanhalen dat dat helemaal geen argument tegen de monarchie als instelling (want hoeveel gelijkaardige voorbeelden zijn er niet onder een republiek gebeurd?). Door hun panische angst om niet in de kaart van elke niet-unionist te willen spelen krijgen we echter zever te zien zoals HansI die in andere topics komt zeggen dat "de Vlaams-nationalisten" (wie dat dan ook mogen zijn) geen lesjes hoeven te vertellen over genocides en dat die genocide niet te vergelijken was met de boerengenocide in Zuid-Afrika...

[Cynicus]

We moeten af van al die nodeloze schuldcomplexen over ons kolonieverleden.

[John Stufflebeam]

Oorspronkelijk geplaatst door Marco

Kunde da nie samenvatten?

Lange samenvatting: leugen1, halve waarheid 2, leugen 3 , halve waarheid 4

Korte samenvatting: ontkenning