Opgang en verval van extreem-rechts

[La Vache qui rit]

http://users.pandora.be/amarcord/selys/gaus01.html

Frank Stappaerts: "In het onlangs verschenen boek van Helmut Gaus 'Opgang en verval van extreem rechts', stelt de auteur vast dat de succesfasen van extreem rechts telkens en heel opvallend samenvallen met de opeenvolgende dieptepunten van de lange conjunctuurgolf, ook wel Kontratieff genoemd, en dat is, aldus Helmut Gaus, geen toeval!"

Helmut Gaus: "Neen, en dat is een van de merkwaardige dingen. Trouwens de ondertitel van het boekje is "Bijdragen tot de studie van politieke cycli", dus wat ik wil aantonen is dat het succes van extreem rechts duidelijk iets periodisch, iets cyclisch, is, dat terugkeert. Als je dan de laatste twee eeuwen scant bij wijze van spreken, dan zie je dat vooral 1890, 1930, 1990, de perioden zijn die de humus vormen voor een enorme opgang van extreem rechts. Nu het samenvallen daarmee, met de dieptepunten van de lange golven van de economie is natuurlijk wel iets dat om antwoorden vraagt.

Want wat hebben wij precies in deze dieptepunten van de lange golf die zich maar twee keer per eeuw voordoen? Dat is dat wij dan een heel specifieke onzekerheid krijgen bij alle lagen van de bevolking, een specifieke onzekerheid die zich in andere perioden nooit voordoet en die lijdt als het ware tot een ontreddering van de mensen, een uitzichtloosheid. Fin de siècle heeft men dat in 1890 genoemd, waarbinnen telkens een soort angst ontstaat die hun gevoelens wakker roept, die gepaard gaan met "waar is de autoriteit?", laat het ons toch hier eventjes kort maken, zwart/wit-denken zou heel welkom zijn want in angst en onzekerheid heeft men een aversie voor dubbelzinnigheid, voor grijs denken.

Men wil zwart/wit-denken, men wil eenvoudig denken, simplistisch denken, men staat niet meer afkerig voor het gebruik van geweld, je ziet het telkens in alle perioden terugkeren, 1830, 1890, 1930, 1990, het gebruik van geweld, autoritair denken. Zelfs op de rand van het totalitair denken. Ook van het projecteren van de onderliggende emoties op minderheidsgroepen in de maatschappij.

In 1890 waren dat duidelijk de joden, voor het eerst in Frankrijk met de Dreyfus-affaire, waar je in een mum van tijd, een enorm antisemitisme kreeg terwijl op dat ogenblik in Frankrijk er maar honderdduizend joden waren, waarvan vijftigduizend in Parijs. In 1930 kreeg je het opnieuw, in 1990, tegen de joden was dat al moeilijker, dan waren het de vreemdelingen die het slachtoffer werden. Je ziet dan werkelijk dat die bevolking als het ware een soort van zelftherapie ten aanzien van hun eigen onzekerheid en angst, een gevoeligheid ontwikkelen om een zondebok de schuld te geven daarvan.

Dat is dat psychische gebeuren dat telkens plaats heeft op het dieptepunt van die lange golf. En naarmate die onzekerheid en die angst wegebt, zo moet ik het uitdrukken, verdwijnt ook de voedingsbodem die de mensen doet verlangen naar autoriteit, zelfs naar totalitaire autoriteit, naar racistische houdingen, naar fysisch geweld, en beginnen de democratische waarden opnieuw spontaan aan betekenis te winnen. Die democratische waarden die voor mensen in een hoge graad van onzekerheid en angst betekenisloos geworden zijn. Dus dat is telkens het typische.

We hebben het nu ook gehad in 1990, dan waren het de vreemdelingen, maar op dit ogenblik in 2004 zijn wij daar eigenlijk al een heel eind weer uit dat dal. En op grond van het cyclische voorkomen van extreem rechts zie je ook dat overal in West Europa extreem rechts aan het verdwijnen is of verdwenen is. Er zijn nog enkele restanten, laat het ons maar zo zeggen, maar de ondergrond, de psychische onzekerheid en angst, die gepaard gaat met dat dieptepunt van die lange golf, die ebben weg en het fenomeen houdt op te bestaan."

Frank Stappaerts: "De succesfasen van extreem rechts liggen dus ingebed in een algemeen pessimistisch klimaat dat de mentaliteit van een heel tijdperk kenmerkt en dus niet zomaar een mechanistische reflex op economische recessie of hoge werkloosheid!"

Helmut Gaus: "Neen, want dat is een beetje een gemakkelijk denken, een mechanisch denken. De zaken, de menselijke maatschappij en de evolutie zijn werkelijk wel wat complexer dan dat. Indien het zo zou zijn dat je in perioden van hoge werkloosheid telkens extreem rechts zou hebben, dan had je extreem rechts om de tien jaar terug. En het is niet zo dat het telkens automatisch met werkloosheid of door puur economische factoren veroorzaakt wordt. Daar is meer voor nodig en er is die specifieke onzekerheid en angst die we alleen aantreffen op de dieptepunten van de lange golf. En waarmee ook een aantal andere zaken gepaard gaan.

Die hoge onzekerheid en angst geeft ook bijvoorbeeld aanleiding tot het opbloeien van homeopathie, van bijgeloof, van sekten, van al dat soort dingen, dat zijn allemaal redmiddeltjes van onzekerheid en angst. Dus niet alleen dat, maar een ganse rits van werkelijk culturele fenomenen die specifiek zijn voor het dieptepunt van die lange golf, dus met andere woorden, voor die extreme onzekerheid van de mensen."

Frank Stappaerts: "Hoe komt het nu dat in de dalfazen van de lange golf het conservatisme toeneemt, en in het verlengde daarvan, ook extreem rechts? Gaat het dan om eenzelfde fenomeen?"

Helmut Gaus: "Ja, het is overduidelijk dat conservatisme, rechts en extreem rechts in elkaars buurt liggen. Dat is vanzelfsprekend. Maar ik denk dat het nuttig is om daar toch een onderscheid te maken want op dit ogenblik lijkt mij, wordt er al te gemakkelijk het ene voor het andere gebruikt. Wat conservatief is, dus rechts is, is in een normale democratie een normaal verschijnsel. Er zijn altijd, grosso modo, een heel pak behoudsgezinde mensen die zich behaaglijker voelen in een maatschappij waarin niet teveel verandert, waarin men gemakkelijk teruggrijpt op waarden van eergisteren, bij wijze van innerlijke steun, van innerlijke richtlijn, en die natuurlijk ook wel een beetje kritisch staan, deze conservatieven, ten aanzien van de democratie als dusdanig, die ze wel respecteren, die ze nooit zouden willen afgeschaft zien.

En langs de andere kant extreem rechts is eigenlijk niet een verder schuiven naar rechts van diezelfde houding, maar wel een gedaanteverandering daarvan. Wat je bij extreem rechts krijgt heb je normaal bij conservatief rechts niet. Dat is de hang naar het autoritaire zoals ik daarstraks gezegd heb, naar het totalitaire bijna, het zich verzoenen met fysisch geweld, het gebruik van fysisch geweld, het minachten van mensenrechten, het racisme dat op een of andere manier altijd opnieuw de kop opsteekt.

Dit zijn dan werkelijk elementen die extreem rechts typeren en pas als deze elementen er zijn kan je spreken van extreem rechts. Het is een kwestie van taalgebruik natuurlijk, maar dit is niet conservatief of rechts. Vandaar ook dat ik in mijn boek schrijf dat indien de tijd, de fase, voorbij is voor extreem rechts, die onzekerheid aan het wegebben is, dan zijn er twee mogelijke beëindigingen, sorry voor het woord, van extreem rechts.

Ofwel blijven ze extreem rechts, maar aangezien de aanhang uitblijft wordt dat opnieuw een niche partij, ofwel de andere oplossing is, ofwel trachten ze een normale conservatieve rechtse partij te worden, waarbij ze die specifieke kenmerken van exreem rechts geleidelijk aan gaan afzweren. Bijvoorbeeld het fysisch geweld willen ze niet meer van hebben, racisme beginnen ze dan te milderen, het autoritaire karakter beginnen ze dan weg te schaven, etc., om naar het grote publiek toe meer en meer de indruk te geven, wij zijn geen extreem rechtse partij meer, wij worden of wij zijn een rechtse partij.

En het is dat dat voor een stukje wel heeft plaatsgehad bij de laatste verkiezingen dat niet de partij maar toch het gros van de keizers blijkbaar het Vlaams Blok is gaan percipiëren als een rechtse partij, waaruit blijkt dat de strategie van het Blok om dat inderdaad in die richting te gaan zoeken, voor een stuk ook geslaagd is."

Frank Stappaerts: "Als je nu zegt dat extreem rechts komt en gaat, samen evolueert met laten we zeggen de lange golfbeweging, heeft het dan sowieso zin om iets tegen extreem rechts te ondernemen? Vermits ze komt en gaat afhankelijk van die lange golfbeweging!"

Helmut Gaus: "Iets ondernemen moet je natuurlijk! Ik bedoel dat lijkt me vanzelfsprekend. Je kunt de vraag stellen: is dat allemaal efficiënt? En daar zou ik op antwoorden: het is efficiënt in de mate dat al deze strategieën in staat zijn die onderliggende onzekerheid en angst weg te werken, want die zijn het fundament van extreem rechts. En daar bestaan natuurlijk geen politieke strategieën voor om de onzekerheid en angst die in de maatschappij aanwezig is weg te werken.

Dus het komt voor een groot stuk neer op het uitzweten van het fenomeen. Misschien een tamelijk fatalistische conclusie, maar in het verleden is het toch zo gebleken. Je moet wachten tot die angst en die onzekerheid wegebben en op die angst en onzekerheid heb je niet veel invloed. Wat je wel kunt doen, en wat extreem rechtse partijen ook doen is ze aanwakkeren om ze nog sterker te maken. Maar ook dat verliest geleidelijk aan zijn appélkracht. Het aanwakkeren van onzekerheid en angst verminderd meer en meer, ze worden er minder en minder gevoelig om. Het zijn natuurlijk processen die jaren duren, dat is niet iets van drie of zes maanden."

Tot zover nog Helmut Gaus, en dit naar aanleiding van zijn boek 'Opgang en verval van extreem-rechts. Bijdrage tot de studie van politieke cycli', een uitgave van Academia Press en verschenen in de reeks Demokritos, Mededelingen van de Vakgroep Politieke Wetenschappen van de Universiteit Gent.

Titel Opgang en verval van extreem-rechts
Auteur Helmut Gaus
Uitgeverij Gent, Academia Press, 2004, 86p. Acadamia Press
ISBN 9038205775

Synopsis
Extreem-rechts komt en gaat. Maar telkens weer blijkt het opkomen ervan ingebed te zijn in een algemene sfeer van pessimisme dat de mentaliteit van een heel tijdperk kenmerkt. Extreem-rechts houdt verband met een angstsyndroom. Maar er is angst en angst. Het is tijdens de dalfasen van lange golven in de geschiedenis, rond 1980, rond 1930 en rond 1990, dat angst uitgroeit tot een kweekvijver voor extreem-rechtse antisemitische en xenofobe partijen. Zulk een tijdsklimaat werkt de drang naar autoriteit in de hand en stuwt daarmee politieke krachten vooruit die elke bedreiging willen uitvergroten, over onveiligheid spreken en ze aldus creëren in de hoofden van de mensen. Extreem-rechts deint op een tijdsgeest - en dat laat zich niet zomaar bekampen door klassiek politieke tegen-strategieën, omdat deze niet inwerken op de onderliggende onzekerheid en angst. Verschijnt ook als eerste nummer in de Jan Dhont Cahiers.

[dorus]

Uw probleem is, dat u willekeurig bepaalt wat extreem is en wat niet.
Daarvoor zijn er geen objectieve normen.
Als we de Belgische situatie bekijken en we zien dat het zogezegde centrum, de VLD, héél ver naar links is opgeschoven, dan is iedereen die bv. beweert dat homofilie een afwijking is, of zich tegen abortus keert, extreem-rechts.

In een historisch licht gezien is het Vlaams Blok helemaal niet extreem-rechts. Haar standpunten, zelfs de fameuze 70 punten, zijn in geen enkel opzicht te vergelijken met de standpunten van de NSDAP, of de Italiaanse fascisten.

Het is gewoon zo, dat het goed uitkomt aan een aantal lieden, het VB te demoniseren met gebruikmaking van niet te staven epiteta. Nazistisch, fascistisch, extreem-rechts, zijn predikaten die an sich meer toepasbaar zijn op de SPa van Stevaert en Janssens dan op Dewinter en co.

Het is een beetje zielig dat men werkelijk geen andere argumentatie weet te vinden dan deze demonisatie, die geen enkel nauwkeurig onderzoek weerstaat.

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door dorus

Uw probleem is, dat u willekeurig bepaalt wat extreem is en wat niet.

Ik bepaal dat niet, dat wordt internationaal bepaald. Je herinnert je best dat zowel Filip Dewinter als Gerolf Annemans het Europees Mensenverdrag hebben afgekeurd. Dat EVRM is onnder andere een toets om uit temaken wie extreemrechts is. De slogan Eigen Volk Eerst, doet de rest.

[ancapa]

le con qui rit had ook nog gekunnen...

met zoveel idiotie moet je op den duur lachen

[Guderian]

Waardeloos boekje van de jood(!) Gaus. Al jaren voorspelt hij de terugval van het Vlaams Blok. Halverwege de jaren '90 (ik dacht na de gemeenteraadsverkiezingen van 1994) stond de man te schreien voor zijn studenten in een auditorium aan de Gentse unief omdat het weer een zwarte zondag was geworden. Die pipo denkt dat hij kan aflezen uit de kleuren die in de mode zijn, wat het politieke klimaat zal zijn. Hoe meer er felle kleuren worden gedragen, hoe slechter het volgens hem is voor rechts in verkiezingen!

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door ancapa

le con qui rit had ook nog gekunnen...

met zoveel idiotie moet je op den duur lachen

Is dat je beste antwoord? Hou je kop dan maar verder.

[Wilhelmus]

Dus het komt voor een groot stuk neer op het uitzweten van het fenomeen. Misschien een tamelijk fatalistische conclusie, maar in het verleden is het toch zo gebleken. Je moet wachten tot die angst en die onzekerheid wegebben en op die angst en onzekerheid heb je niet veel invloed. Wat je wel kunt doen, en wat extreem rechtse partijen ook doen is ze aanwakkeren om ze nog sterker te maken. Maar ook dat verliest geleidelijk aan zijn appélkracht. Het aanwakkeren van onzekerheid en angst verminderd meer en meer, ze worden er minder en minder gevoelig om. Het zijn natuurlijk processen die jaren duren, dat is niet iets van drie of zes maanden.

Deze oplossing vereist wel de aanwezigheid van democratisch, rechtse partijen, denk ik. En die bestaan eigenlijk niet in Vlaanderen. Zelfs de VLD is praktisch een linkse partij, zoals Dorus al stelde. Of zouden de huidige VB-stemmers na hun "angstperiode" plots progressief gaan stemmen?

[Tiger777]

Zolang men het Vlaams Blok in een hoekje blijft duwen en de vlaams blok kiezers blijf diaboliseren als marginalen en dwazen, zal het blok BLIJVEN winnen, verkiezing na verkiezing. Ik vind dat het VB een partij is als eender welke andere partij. Ze het ondemocratische keurlijf aanpassen is verkeerd. De laffe manier die door links, ongeinformeerde en naive prietpraters gebruikt wordt, steunt het VB enkel in zijn opmars. Zien jullie progressievelingen dan écht niet in dat het net jùllie zijn die de opmars van het blok veroorzaken? Vele mensen raken het beu om steeds te horen hoe gastvrij wij belgen moeten en hoe racistisch we wel niet zijn minste we de immigratiestroom willen afremmen. Links, hou AUB op met het VB aan het kruis te nagelen...

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door Wilhelmus

Deze oplossing vereist wel de aanwezigheid van democratisch, rechtse partijen, denk ik. En die bestaan eigenlijk niet in Vlaanderen. Zelfs de VLD is praktisch een linkse partij, zoals Dorus al stelde. Of zouden de huidige VB-stemmers na hun "angstperiode" plots progressief gaan stemmen?

Pfttt... dat Zwart-Wit denken hangt m'n keel uit. Al wat niet racistisch Blok is moet wel links zijn.... ongelooflijke onzin toch...

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door Tiger777

Zolang men het Vlaams Blok in een hoekje blijft duwen en de vlaams blok kiezers blijf diaboliseren als marginalen en dwazen, ...

Ik bestempel aanhangers van het Blok in de eerste plaats als racisten, discriminanten en anti-democraten. Het is helemaal geen marginaal verschijnsel (meer) want dan zouden ze geen 24% halen in Vlaanderen. Bovendien zijn alle dwazen van Vlaanderen al lang uitgeput (er zijn geen 24% dwazen in Vl) dus komt nu de rest van Vlaanderen aan de rol.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door La Vache qui rit

Ik bestempel aanhangers van het Blok in de eerste plaats als racisten, discriminanten en anti-democraten. Het is helemaal geen marginaal verschijnsel (meer) want dan zouden ze geen 24% halen in Vlaanderen. Bovendien zijn alle dwazen van Vlaanderen al lang uitgeput (er zijn geen 24% dwazen in Vl) dus komt nu de rest van Vlaanderen aan de rol.

En op die manier probeert u dan de opgang van het Vlaams Blok te stuiten?

Blijf gerust dergelijke prietpraat herhalen: het maakt de doorsnee VB-kiezer alleen maar trouwer. Doe maar!

[Tiger777]

Ik kan het gevoel dat het door de naïve manier is waarop links de problemen uit de weg gaat en minimaliseert toch niet van me afschudden. Ik erger me blauw als ik brieven lees zoals eergisteren in De Standaard over hoe het allemaal de schuld is van mensen die durven zeggen dat er misschien wel eens een probleem zou kunnen zijn met de allochtone gemeenschap. De allochtone gemeenschap kan niks verkeerd doen, het is immers allemaal de schuld van de racistische belgen.
Dat is hetgeen de gastvrije Vlaming tegen de borst stoot. De Vlaming is helemaal niet associaal tegenover gasten, maar als de gasten potten beginnen breken, moeten ze ervoor gestraft worden en mag men geen schik hebben om ze effectief te gaan oppakken. Als net die vlaming leest hoe slecht hij is, krijgt hij zin om voor het blok te stemmen. Conclusie: Links is de schuldige van de opgang van het blok. Het induceert een extreem-rechtse beweging.

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

En op die manier probeert u dan de opgang van het Vlaams Blok te stuiten?

Nee, ik heb mij er al lang bij neergelegd dat we dat bruine verschijnsel moeten uitzweten. Het feit dat ze zichzelf gaan herschrijven dit najaar, is een teken aan de wand dat van het VB binnenkort niet veel meer dan een rechts-oerconservatieve partij zal overblijven. De Guderians zullen dan wel afhaken. Gecombineerd met een goed beleid komt de kat wel weer op z'n pootjes terecht.

[Wilhelmus]

Oorspronkelijk geplaatst door La Vache qui rit

Pfttt... dat Zwart-Wit denken hangt m'n keel uit. Al wat niet racistisch Blok is moet wel links zijn.... ongelooflijke onzin toch...

Ik vrees dat jij me niet begrepen hebt. Het is net omdat er geen "normaal" rechtse partijen zijn, dat de huidige kiezer bij het VB zal blijven.

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door La Vache qui rit

Het feit dat ze zichzelf gaan herschrijven dit najaar, is een teken aan de wand dat van het VB binnenkort niet veel meer dan een rechts-oerconservatieve partij zal overblijven. De Guderians zullen dan wel afhaken. Gecombineerd met een goed beleid komt de kat wel weer op z'n pootjes terecht.

Nu pas een goed beleid... Verhofstadt I beweerde al dat zijn beleid mocht getoetst worden aan de neergang van "extreem-rechts" (lees: het Vlaams Blok). En onder Verhofstadt I hebben voortdurend woorden als "modelstaat" gehoord. En nog vroeger, onder CVP-heerschappij, zei men ook dat men nu een beleid zou voeren dat "extreem-rechts" geen kans meer zou gunnen. Jajaja....

Trouwens, wat is het verschil tussen "extreem-rechtse" en "rechts-oerconservatieve" partij volgens u dan wel?

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

Nu pas een goed beleid... Verhofstadt I beweerde al dat zijn beleid mocht getoetst worden aan de neergang van "extreem-rechts" (lees: het Vlaams Blok). En onder Verhofstadt I hebben voortdurend woorden als "modelstaat" gehoord. En nog vroeger, onder CVP-heerschappij, zei men ook dat men nu een beleid zou voeren dat "extreem-rechts" geen kans meer zou gunnen. Jajaja....

Trouwens, wat is het verschil tussen "extreem-rechtse" en "rechts-oerconservatieve" partij volgens u dan wel?

De oude CVP was oer-conservatief. VB-volksvertegenwoordiger Alexandra Colen zou daar perfect in passen

[Jan van den Berghe]

Oorspronkelijk geplaatst door La Vache qui rit

De oude CVP was oer-conservatief. VB-volksvertegenwoordiger Alexandra Colen zou daar perfect in passen

De oude CVP was helemaal niet "oerconservatief": die partij heeft indertijd zelfs de abortuswetgeving goedgekeurd.

[La Vache qui rit]

Oorspronkelijk geplaatst door Jan van den Berghe

De oude CVP was helemaal niet "oerconservatief": die partij heeft indertijd zelfs de abortuswetgeving goedgekeurd.

Nee, niet waar. Toon dat maar eens aan.

[dorus]

Oorspronkelijk geplaatst door La Vache qui rit

Ik bepaal dat niet, dat wordt internationaal bepaald. Je herinnert je best dat zowel Filip Dewinter als Gerolf Annemans het Europees Mensenverdrag hebben afgekeurd. Dat EVRM is onnder andere een toets om uit temaken wie extreemrechts is. De slogan Eigen Volk Eerst, doet de rest.

Neen, ik ben niet op de hoogte. Uw zelfverklaarde hoge intellectualiteit zal mij zeker willen voorlichten in deze. Wat hebben FDW en GA afgekeurd? In welke bewoordingen.

Vertel eens....

[Tiger777]

Is er iets mis met conservatief zijn? Ik erger mij aan het feit dat CONSERVATIEF gebruikt wordt als scheldwoord. Is er iets mis met de drang om het goeie van nu te bewaren in plaats van het te gaan vervangen door misschien slechte dingen? nee toch.