Fragmentarisering

[Ronson]

In vergelijking met de betrekkelijk vaste patronen en uniformiteit van de verzuilde samenleving van zón halve eeuw terug hebben de vormen van het sociale en culturele leven zich vermenigvuldigd. Men kan dat beoordelen in termen van groei in verscheidenheid zodat de samenleving kleurrijker, interessanter, veelzijdiger wordt. Bezien vanuit het individu is dat in veel opzichten ook het geval. Er zijn immers meer opties, meer flexibiliteit, meer keuzen, meer producten op de markt. Maar weinigen worden nog maar gevangen gehouden binnen traditionele grenzen en patronen, en velen bepalen hun eigen levensstijl.
Maar men kan de ontwikkelingen ook zien in het licht van een toenemende fragmentarisering van de samenleving. De samenleving is een archipel van instituties, groepsbelangen, werkvelden die nog slechts op afstand met elkaar verbonden zijn. Traditionele loyaliteiten en identiteiten staan onder druk of moeten zich bewijzen onder nieuwe condities. Vanuit het perspectief van de samenleving is er dan sprake van eroderende krachten die publieke gedragspatronen en publieke waarden aantasten.
Ik ben benieuwd wat jullie oordeel over deze ontwikkelingen is?

[Ronson]

Leuk zo door te gaan met een reply op jezelf. Wat ik in m'n eerdere bijdrage wilde aangeven was dat de moderne samenleving een grootheid is waar je niet makkelijk vat op kunt krijgen. Sommige sociologen spreken van een 'raadsel' en zelfs van moderne overzichtelijkheid (Habermas). Een samenleving dus die zo pluriform is geworden dat bestuurders niet meer in staat zijn haar geheel te doorgronden.
Een populaire omschrijving die goed past bij de inidividualiserende en globaliserende tendens, is die van samenleving als netwerk. Hiermee wordt verwezen naar de losse structuur van onderlinge binding, kenmerkend voor de wereld van het internet
Centraal staat dan ook het belang dat gehecht wordt aan economische, sociale en culturele vrijheid in de moderne wereld. Er is daarin wel een spanning tussen enerzijds de sociaal-economische en culturele pluriformiteit en anderzijds de wens bepaalde identiteiten vast te houden. Om niet onder te gaan in de golf van liberalisering en globalisering willen mensen blijkbaar vasthouden aan eigen waarden en normen.

[Ronson]

Habermas had het natuurlijk over de moderne on-overzichtelijkheid. Sorry.

[Jonas De muynck]

Ik deel je analyse eigenlijk wel maar waarschijnlijk maak je ze met in je achterhoofd je eigen Christelijke identiteit. Op zich is daar niets mis mee, maar we kunnen niet verwachten dat we het sociale weefsel zullen kunnen heropbouwen met Christelijke waarden en gedragspatronen. Het proces van secularisering is een historisch gegeven dat (misschien) in zekere zin mensen ontheemd heeft gemaakt en op die manier vatbaar voor allerhande vormen van dwangmatige hechtingsdrang of extremisme.

Waar de eventuele oplossing van de fragmentatie (want in zekere zin mag je ze beschouwen als een probleem) ligt, durf ik echter niet te zeggen. Een nieuw bindend element in de samenleving invoeren of een nieuwe "identiteit" instaureren zou slechts een nieuwe constructie zijn.

We kunnen in deze tijden niet voorbij aan de desintegratie van oude vertrouwde instituten als het gezin en de "parochie". Die desintegratie kan bij de ontwikkelingen van jonge mensen leiden tot een verdwijnen van bepaalde zekerheden of een vertrouwd referentiekader, wat latere relaties met andere mensen zal bemoeilijken maar ook de solidariteit tussen mensen onderling heeft hier vanzelfsprekend onder te lijden. De desintegratie van klassieke instituten als het gezin (of de parochie) is echter inherent aan hoe onze economie is opgebouwd. Voor het eerst sinds eeuwen heeft men in de 20e eeuw te maken gehad met het ontstaan van het ethos van de persoonlijke mérite. De mens wordt op zichzelf teruggeworpen en kan enkel opgang maken door persoonlijke verdienste. De arbeid en ontwikkeling zit vanaf de bron niet meer ingebed in sociale structuren. M.a.w men hoeft zich niet meer te richten tot de lokale gemeenschap of op de sociale connecties om "het te maken in het leven". Sociale vaardigheden zijn niet langer prioritair. De reciprociteit die ontstond door de noodzaak aan onderlinge steun is verdwenen en heeft plaats gemaakt voor het naakte eigenbelang en de persoonlijke "strijd".

Ik denk dat dit systeem zich op die manier zelf zal opblazenen zal plaatsmaken voor een nieuwe soc-ec ontwikkeling, maar of er daarbinnen plaats zal zijn voor metafysische systemen....is zeer de vraag....

[Ronson]

Bedankt Jonas voor je reactie.
Hopelijk is het autonome denken in de individuele zelfbepaling van de westerse mensen op zijn retour. Hopelijk omdat de mens ten diepste geen autonoom wezen is. Hij is aanspreekbaar, zijn hart kan open voor de ander. De mens kiest, maar doet dat in verantwoordelijkheid. Mijn christelijke visie waar je het over hebt, brengt met zich mee, dat ik sociale en culturele beweging en sociale structuren niet primair zie in termen van zelfbepaling of machtsvorming, maar van bereidheid tot het dragen van verantwoordelijkheid. Wanneer ze gezien worden als vormen waarin mensen verantwoordelijkheid dragen, kunnen ze ook een centrale betekenis behouden in de netwerksamenleving waarin we leven. De maatschappelijke omgeving mag sterk veranderen, de verantwoordelijkheidszin van mensen blijft aanwezig. Door daar bij aan te knopen kan de politiek instituties, verbanden en organisaties als typische verantwoordelijkheidsinstituties een plaats blijven geven in de dynamiek van de moderne samenleving.

[Ronson]

Interessant is denk ik ook dat er in zo'n netwerksamenleving waar ik hier eerder over schreeft nieuwe machts- en verantwoordelijkheidssituaties ontstaan. Het 'netwerk' ondergraaft bestaande (hierarchische) sociale en politieke verhoudingen. Nieuwe deskundigheden en het vermogen snel te communiceren (bijv. in de fin-econ sfeer) scheppen nieuwe autoriteiten in de samenleving. Maar er is ook verzet en rebellie tegen de gelijkschakelende netwerksamenleving en haar globaliserende krachten.
De moderne maatschappij raakt in tonemende mate gestructureerd rond de tegengestelde polen van 'het Net' en "Het Zelf".: het wereldwijde netwerk van consument en wereldburger versus de culturele en sociale omgeving waari de mens helemaal 'thuis'is. Ofwel netwerkbelangen versus identiteit.
Voorbeelden: enerzijds wordt de politiek uitgedaagd tegemoet te komen aan de belangen van een globaliserende economie en de technische en structurele innovaties die daarvoor nodig zijn. Anderzijds wordt de politiek uitgedaagd het op te nemen voor publieke waarden en nationale belangen en identiteiten. Maar is het wel mogelijk om voor beide op te komen?
Kan men waarden implementeren in losse netwerkrelaties op wereldwijde schaal? Kan identiteit (bijv. de Belgische?)met succes worden beschermd in een hyperdynamische en hypercommunicatieve wereld?

[Ronson]

Paul Schnabel van het Nederlandse SCP heeft boeiende dingen geschreven over de diverse rollen die de overheid t.a.v. de samenleving in onze tijd inneemt. Dan is de rijksoverheid een regelaar en regisseur, dan is ze weer onderhandelaar of bemiddelaar, toezichthouder of inspecteur, dienstverlener en financier. Niet zelden oefent de overheid ook ten opzichte van zichzelf diverse rollen tegelijk uit en kunnen overheden tegenover elkaar komen te staan. Veel van de taken van de rijksoverheid zijn in een proces van functionele en territoriale decentralisatie 'beneden' of 'opzij' terecht gekomen, terwijl de Europese eenwording ook weer tot overdracht van bevoegdheden naar 'boven' heeft geleid. Een groot deel van deze rollendiversiteit is pas in de laatste decennia ontstaan. Daarom is de bezinning op de wijze waarop onze overheid functioneert van groot belang.
Oude politieke ideeën (geworteld in de traditionele politieke richtingen) over sturing en verantwoordelijkheid blijken veelal aan een grondige evaluatie toe. De rol van de overheid moet passen bij deze tijd.

[Godfried]

Ronson,

Uw ideeën en schrijfstijl komen mij zeer bekend voor. Bent u soms een Nederlands edelman die in de buurt van Brugge woont, van CDA strekking, die niet zo lang geleden een manifest heeft geschreven en dit o.m. in Mechelen is komen toelichten?

[Ronson]

Beste Godfried,
Al lijkt het me interessant om te weten welke 'edelman' je bedoelt, ik ben blijkbaar niet die persoon. Hoewel in een echte CDA omgeving woonachtig liggen mijn gedachten meer in de lijn van de CU. De roots daarvan liggen in de antirevolutionaire politiek (trouwens die van het CDA ten dele ook, nl. de protestantschristelijke tak daarvan) die in Nederland is ontstaan met voormannen als Groen v. Prinsterer, Abraham Kuyper, Colijn, e.d.
Mijn inbreng op het forum is met name geinspireerd door recente discussies binnen de politiek over de opbouw van de samenleving, de nieuwe rol van de overheid en verantwoordelijk burgerschap. Dit alles heeft natuurlijk in Nederland ook nog een flinke aandacht gekregen n.a.v. het gebeuren rondom Pim Fortuyn.
In verband met de belangstelling voor onze zuiderburen vind ik het leuk om op dit Belgische forum te vertoeven.

[Godfried]

Oorspronkelijk geplaatst door Ronson

Beste Godfried,
Al lijkt het me interessant om te weten welke 'edelman' je bedoelt, ik ben blijkbaar niet die persoon. Hoewel in een echte CDA omgeving woonachtig liggen mijn gedachten meer in de lijn van de CU.

Oh ok... Ik dacht dat u baron Van Boetselaer was. Ik denk dat je hem eens moet leren kennen. Jullie zouden ideologisch zeer goed overeenkomen. Hij is met zijn "Civilistische Liga" zowel in Vlaanderen als Nederland actief. Ik vind zulke grensoverschrijdende politieke initiatieven zeer bemoedigend. Vlaanderen/België en Nederland zouden naar mekaar moeten toegroeien, ten nadele van de belgische constructie die enorm inefficiënt is. Zeker de ineenstorting van paars-groen ten voordele van CDA en LPF lijken me bemoedigende tekenen die navolging verdienen.

CU aan de macht zou natuurlijk nog veel beter zijn! Maar ach, dat zal wel niet voor morgen zijn, zeker.