Opinie-artikel over 'Submission'

[Rechtsliberaal]

Schiet niet op de boodschapper
Auteur: Dirk Verhofstadt
Bron: Libertarian.nl, 6 september 2004


In Terzake van dinsdag 31 augustus kregen we fragmenten te zien van de film Submission, de omstreden film van de Nederlandse politica Ayaan Hirsi Ali (eerder uitgezonden in Zomergasten op Nederland 3). Het is een indrukwekkende aanklacht tegen de onderdrukking van moslimvrouwen door een letterlijke interpretatie en toepassing van de bepalingen in de koran. De fragmenten waren doorspekt met reacties van de Vlaamse politici Anissa Temsamani, Cema Cavdarli en Khaija Zamouri die unisono de film afbraken, wegens ,,beledigend'' voor de islam en ,,schokkend'' zowel inzake vorm als inhoud.

Afkeuring alom dus, en schieten op de boodschapper. Maar geen enkele van de drie moslimvertegenwoordigers ging in op de essentie van de zaak. Namelijk dat tal van vrouwen binnen de moslimwereld, zowel in islamitische landen als bij ons, onderdrukt worden. Ze gingen niet in op de ziekelijke bepalingen in de koran die orthodoxe moslims nog steeds voor waar aanzien en die oorzaak zijn voor zoveel leed. Niet de film is schokkend wel de afschuwelijke praktijken die dagelijks gebeuren.

In de koran staat het basisprincipe dat de verhouding tussen mannen en vrouwen in de islam duidelijk weergeeft. In Soera 4, vers 34 staat: ,,De mannen zijn zaakwaarnemers voor de vrouwen, omdat God de een boven de ander heeft bevoorrecht...". Hiermee is de toon gezet. In tal van andere versregels in de koran, in de sunnah of de tradities over uitspraken en handelingen van de Profeet, en in de sharia of de toepassing van de koran van het recht, vinden we tal van verwijzingen naar de ondergeschiktheid van de moslimvrouw tegenover de moslimman. Bepalingen die met een steeds grotere hardnekkigheid in de praktijk worden toegepast.

Waarom veroordelen Anissa Temsamani, Cema Cavdarli en Khaija Zamouri dat niet? Waarom hullen ze zich in stilzwijgen? Bestaan die praktijken bij ons dan niet? Wie de boeken van moslima's als Naima El Bezaz, Nahed Selim, Chahdortt Djavann, Samira Bellil, Irshad Manji en vele anderen leest weet dat het hier ook gebeurt. Wie de Franse politiek volgt weet dat onder impuls van Fadela Amara meer dan 30.000 moslimvrouwen op straat kwamen om onder de slogan ,,Ni Putes, Ni Soumise'' te betogen tegen de onderdrukking van de vrouw in de moslimwereld.

Kunnen we aanvaarden dat moslimmeisjes- en vrouwen minder rechten hebben dan hun mannelijke soortgenoten? Kunnen we aanvaarden dat ze tegen hun zin een sluier of burka moeten dragen, dat ze gedwongen uitgehuwelijkt worden, dat hun schaamlippen aaneengenaaid worden, dat ze verstoten worden, dat ze 'ge-eremoord' worden? Moeten we hierover zwijgen omdat het de gebruiken en tradities zijn in andere culturen? Zijn de gelijkheid van man en vrouw alleen van toepassing in onze westerse landen of hebben ze een universele waarde?

Dat is de essentie. En de verdienste van Ayaan Hirsi Ali is dat ze dat, op gevaar voor haar eigen leven, bekritiseert. In Nederland werd ze onmiddellijk aangevallen vanuit twee hoeken. In de eerste plaats door mannelijke moslims die zich aangetast voelen in hun eigen patriachale machtspositie. Zij willen of kunnen niet aanvaarden dat hun zusters en vrouwelijke soortgenoten een eigen leven opbouwen, los van de traditionele familie of clan. In de tweede plaats door westerse multiculturalisten, cultuurrelativisten en linkse intellectuelen die de universaliteit van onze westerse waarden betwisten. Ze verkondigen dat culturen gelijkwaardig zijn en dat we derhalve onze waarden niet aan anderen mogen opleggen. Dat zou een vorm van misplaatste superioriteit zijn. Maar is dat zo? Zijn culturen wel gelijkwaardig? Is een cultuur die de vrouwen onderdrukt gelijkwaardig met de westerse cultuur? Helemaal niet. Culturen die mensen ongelijkwaardig vinden en behandelen moeten we publiekelijk afkeuren en indien nodig bestrijden.

De praktijken die Ayaan Hirsi Ali aanklaagt raken de kern van onze beschaving. Ze appelleren aan principes als de vrijheid van meningsuiting, de scheiding van kerk en staat en vooral de gelijkheid van man en vrouw. Haar strijd is dus niet een strijd voor bepaalde vrouwen in een specifieke cultuur, maar een gevecht voor de waarde van de vrouw als mens in de wereld. Haar strijd is een gevecht voor gelijkwaardigheid, emancipatie en individuele vrijheid. En niemand, van welke politieke strekking ook, mag hier onverschillig tegenover blijven. Wat Ayaan Hirsi Ali aanklaagt belangt ons allemaal aan. Het gaat om de gelijkwaardigheid tussen alle mensen en tussen man en vrouw in het bijzonder. Het betekent het verzet tegen gedwongen huwelijken, het verzet tegen weduwenverbrandingen in India, het verzet tegen de steniging van vrouwen in Nigeria, het verzet tegen de burka's die zijn opgelegd door religieuze leiders op basis van 'heilige teksten' uit een ander tijdperk.

De strijd van Hirsi Ali is een strijd voor emancipatie en ligt in het verlengde van de strijd tegen alle vormen van onderdrukking in de vorige eeuw, zoals het verzet tegen de apartheid in Zuid-Afrika, tegen het kastensysteem in India, tegen de segregatie van de zwarten in Amerika en tegen de jodenvervolging in Duitsland. Het is het logische gevolg van de Verlichting en de moderniteit om de mens meer autonome vrijheid te verzekeren, meer keuzevrijheid, meer zelfbeschikking. Haar strijd is een liberale strijd. Waarbij elk individu als mens, en niet als lid van een groep of onderdaan van een staat, een eigen plaats heeft. Een strijd die ertoe moet leiden dat elk individu, man of vrouw, blank of zwart, rijk of arm over een aantal onvervreemdbare rechten en vrijheden beschikt.

Ayaan Hirsi Ali behoeft geen standbeeld maar wel publieke bescherming en verdediging. Dat zijn we haar vanuit democratisch oogpunt verplicht. Zolang religieuze teksten belangrijker worden geacht dan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de diverse grondwetten zullen vrouwen in de verdrukking blijven, niet alleen in de islam, maar ook in het jodendom en de katholicisme. Vandaar de noodzaak van een 'universele seculiere moraal' zoals verwoord door de Nederlandse filosoof Paul Cliteur.

Moderniteit betekent in essentie dat de mens de religieuze en culturele voorschriften ondergeschikt maakt aan de universele rede. Niemand kan op basis van een 'geopenbaarde tekst' de waarheid claimen. Wat mensen denken en geloven is hun privézaak, maar in het openbare domein gelden universele seculiere waarden. Universeel in de zin dat ze overal geldig moeten zijn en dat er geen uitzondering kan op worden gemaakt. Seculier omdat ze boven en los staan van elke religie, zowel van de joods-orthodoxe, de christelijk-evangelische als de islam-fundamentalistische godsdienst. Alleen op die manier blijft een multiculturele samenleving leefbaar. Mensen die elk op hun manier geloven in de bijbel, de koran of de thora kunnen enkel overeenkomen als ze enkele generieke normen aanvaarden en er zich naar schikken. Zodra deze houding duidelijk wordt kan de overheid, die in elk geval neutraal moet zijn, vlotter ingrijpen bij overtredingen ervan.

Een derde feministische golf, zoals voorgesteld door Ayaan Hirsi Ali, is dan ook broodnodig. De derde feministische golf als inhaalbeweging van de islamitische en andere vrouwen die dat niet hebben meegekregen. Ze verdient onze steun. Omdat het niet langer kan dat vrouwen die geen hoofddoek willen dragen, die weigeren te trouwen met een onbekende man, die een voorhuwelijkse relatie hebben, die zich verzetten tegen hun seksuele verminking of die gewoon zichzelf willen zijn, nog langer vernederd, verkracht of vermoord worden.

___


Dirk Verhofstadt is auteur van het boek 'Het menselijk liberalisme. Een antwoord op het antiglobalisme' en ‘Pleidooi voor individualisme’. Hij is tevens kernlid van de onafhankelijke denktank Liberales.

Zie ook: www.liberales.be